Έντεκα καλοκαίρια περίμενα τη λυτρωτική στιγμή που τελικά ήρθε το βράδυ του περασμένου Σαββάτου στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων. Έντεκα καλοκαίρια αντιμαχόμουν με τους φανατικούς θαυμαστές της Καριοφυλλιάς Καραμπέτη και τους εξηγούσα ότι πρέπει επιτέλους να μου προσφέρει μια μοναδική ερμηνεία, προκειμένου να αποδεχθώ ότι πέραν της άψογης τεχνικής της κατάρτισης μπορεί να προσθέσει και συναίσθημα στο ρόλο της. Έντεκα καλοκαίρια προσμονής επιβραβεύθηκαν με μια Κλυταιμνήστρα, που όμοιά της δεν είχα ξαναδεί.
Έντεκα καλοκαίρια απλής διεκπεραίωσης τραγικών χαρακτήρων σβήστηκαν μονοκοντυλιά μέσα σε δύο σχεδόν ώρες από μια Κλυταιμνήστρα που άφησε όλες τις προηγούμενες απλά να κοιτούν τη σκόνη της. Γιατί φέτος η Καριοφυλλιά Καραμπέτη, μακριά από κρατικούς θεατρικούς οργανισμούς και προσφέροντας τις υπηρεσίες της στο ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης, δημιούργησε ένα ρόλο τον οποίον εγώ θα κρατήσω ως σημείο αναφοράς και ως μέτρο σύγκρισης για όλες τις μελλοντικές βασίλισσες του Άργους. Έτσι ακριβώς την είχα χαραγμένη στο νου μου τη συγκεκριμένη βασίλισσα, μια ανυπόταχτη λιονταρίνα που παίρνει τη μοίρα της στα χέρια της, που εκδικείται έναν άθλιο σύζυγο για τη σφαγή της αγαπημένη κόρης της κι έτσι ακριβώς μου την πρόσφερε η Καριοφυλλιά. Αφού για δύο σχεδόν ώρες καταμεσής στην ορχήστρα του θεάτρου η ηθοποιός ήταν η βασίλισσα και η βασίλισσα πήρε σάρκα και οστά από την ηθοποιό.
Χειροκροτώντας παρατεταμένα στη διάρκεια των υποκλίσεων, ειλικρινά δεν ήξερα ποιον θα έπρεπε να πρωτοσυγχαρώ για την παραγωγή που μόλις είχα παρακολουθήσει. Διότι προφανώς η δουλειά που έγινε ήταν έντιμη, ομαδική, προσεγμένη στην παραμικρή της λεπτομέρεια. Ήταν μια απρόσμενα ευχάριστη έκπληξη από το ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης, που δυστυχώς δεν έτυχε των καλύτερων κριτικών. Αναρωτιέμαι για ποιο λόγο. Εκ του αποτελέσματος πάντως, αποδείχθηκε ότι είναι μέγιστο σφάλμα να προκαταβάλλεσαι από υποκειμενικές απόψεις που είτε κρύβουν άγνοια γνώσεων, είτε κρύβουν κάποια εμπάθεια.
ΚΡΙΜΑ ΠΟΥ ΗΜΑΣΤΑΝ ΛΙΓΟΙ
Χειροκροτώντας παρατεταμένα στη διάρκεια των πολλών υποκλίσεων, όντας καθισμένη σε απόσταση αναπνοής από το θίασο, διαπίστωσα και κάτι που σπανίως έχω την πολυτέλεια να αντικρίζω. Γνήσια συγκίνηση μέχρι και κάποια δακρυσμένα μάτια. Γιατί; Επειδή το Σάββατο δυστυχώς δεν ήμασταν πολλοί στο θέατρο. Παρόλα αυτά, σταθήκαμε αρκετοί για να απαλύνουμε τη σκληρή εικόνα των άδειων βράχων, για να ζεστάνουμε την καρδιά όσων προσπάθησαν, για να επιβραβεύσουμε τη δουλειά τους, για να ενθαρρύνουμε το υπόλοιπο ταξίδι τους στις θεατρικές πιάτσες.
Θα ικανοποιήσω την περιέργεια και θα αποκαλύψω ότι η Καριοφυλλιά Καραμπέτη και ο Βασίλης Μπισμπίκης στην τελευταία από τις πολλές υποκλίσεις, «λύγισαν» και βιάστηκαν να εγκαταλείψουν την ορχήστρα συγκινημένοι από τη θέρμη που εισέπραξαν κι αφού ο θίασος είχε ήδη χειροκροτήσει το κοινό ως ανταπόδοση. Μια σχέση αμφίδρομη η οποία γεννήθηκε και διήρκησε 110 λεπτά. Αυτή ήταν η καλύτερη ολοκλήρωση μιας όμορφης βραδιάς, που κάποιοι επιδερμικοί βιάστηκαν να κακοχαρακτηρίσουν μάλλον διότι η υπερδοσολογία της υποκουλτούρας στην καθημερινότητά τους, έχει κάψει κάθε εγκεφαλικό τους κύτταρο.
Πεισματικά προκατειλημμένη έφτασα στους Φιλίππους, έχοντας προετοιμασθεί για μια θεατρική ταλαιπωρία που μόνο ως αγγαρεία την αντιμετώπιζα. Οι λόγοι είναι γνωστοί σε όσους με ξέρουν καλά. Χρειάστηκαν μόλις λίγα λεπτά, εκείνα της εισαγωγής του κλασικού κειμένου, πριν οι συνθήκες αλλάξουν άρδην και πριν το επί σκηνής θέαμα με παρασύρει μακριά. Στο Άργος βρέθηκα, στο παλάτι του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας κι εκεί παρακολούθησα ένα μύθο γνωστό μεν, που όμως για πρώτη φορά μου παρουσιάστηκε τόσο έντονος ώστε με ικανοποίησε ουσιαστικά.
ΣΚΗΝΙΚΟ ΣΑΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ
Η μετάφραση της Νικολέττας Φριντζήλα στάθηκε τόσο καθαρή, τόσο λογοτεχνική, τόσο σαρκαστική όπου χρειάστηκε, ώστε καμία από τις ατάκες των βασικών πρωταγωνιστών δεν πήγε χαμένη. Το σκηνικό του Γιώργου Πάτσα αποδείχθηκε τόσο λειτουργικό, τόσο ευρηματικό, τόσο μοντέρνο και γεμάτο εκπλήξεις, ώστε προσέδωσε νέα έννοια στον όρο «πρωτότυπο». Η μεγάλη ομολογουμένως μεταλλική κατασκευή μετατρέπονταν σύμφωνα με τις ανάγκες από παρατηρητήριο σε παλάτι, από παραλία σε βασιλικό άρμα κι ύστερα σε «σφαγείο». Τα κοστούμια, επίσης του Γιώργου Πάτσα, αν και απείχαν από την καθιερωμένη κλασική ιδέα, καμία παραφωνία δεν αποτέλεσαν στο καλοδεμένο σύνολο. Μάλιστα ορισμένοι από τους ηθοποιούς τα φόρεσαν επί σκηνής και μπροστά στα μάτια των θεατών. Με τους «ηγέτες» να ξεχωρίζουν φέροντες σακάκια με μακριές ουρές και το χορό των Αργείων γερόντων να φορά ένδυμα ανάλογο της κοινωνικής τάξης του.
Διακριτική κι εύστοχη η μουσική σύνθεση της Σοφίας Καμαγιάννη, την υπογράμμιζε στα κρίσιμα σημεία με το κλαρίνο του ο Χρήστος Καλκάνης. «Σκοτεινοί» στο μεγαλύτερο μέρος οι φωτισμοί της Ελευθερίας Ντεκώ δημιουργούσαν ακριβώς την ατμόσφαιρα που άξιζε στην τραγωδία. Η έξοχη σκηνοθεσία της Νικαίτης Κοντούρη ήταν εκείνη που εκμαίευσε το καλύτερο από τους ηθοποιούς κι έχτισε με διαφορετικό υλικό μια παράσταση η οποία πολύ απείχε από τα συμβατικά και τα βαρετά.
Η ΚΥΡΙΑΡΧΟΣ ΤΩΝ ΠΑΝΤΩΝ
Μια μεγαλειώδης και υποβλητική Καριοφυλλιά Καραμπέτη, βασίλισσα με άποψη και μυαλό, συνειδητοποιημένη κι αποφασισμένη να εκδικηθεί ένα σύζυγο – κάθαρμα για τον αναίτιο φόνο της κόρης της, κυριάρχησε πάνω σε όλους και σε όλα. Εκείνη μόνη της ήταν σχεδόν όλη η παράσταση. Μια ερμηνεία που χρήζει διάκρισης, μια απαγγελία που συνεπαίρνει μυαλό κι αισθήσεις, ένα βλέμμα σκληρό αλλά τόσο ξεκάθαρο για τις προθέσεις, μια εσωτερική δύναμη που τσακίζει όποιον τολμήσει να αντισταθεί, μια πληγωμένη μάνα που αναζητά εκδίκηση με τον σκληρότερο τρόπο και την εξασφαλίζει επιτυχώς, μια γυναίκα με κότσια μεγαλύτερα από τα ανδρικά και μια αιματοβαμμένη φόνισσα που δεν επιθυμείς να κατηγορήσεις, παρά μόνο να της αποδόσεις το δίκιο της. Μια Καριοφυλλιά στην οποία ως θεατής οφείλεις να υποκλιθείς γιατί πολύ απλά ερμηνεύει την Κλυταιμνήστρα, νιώθοντάς την κατάβαθα.
Ο αγαπημένος μου Μηνάς Χατζησάββας δημιούργησε έναν Αγαμέμνονα τόσο κοντά στην αλήθεια, ώστε ακόμη κι εγώ θέλησα να τον σφάξω. Αλαζόνας και στομφώδης, ο αδιαμφισβήτητος κύρης του παλατιού που νομίζει ότι έχει δικαίωμα ζωής και θανάτου στην οικογένειά του, ο ηγέτης που θυσίασε τις ζωές των στρατιωτών του για κούφιες κι ανούσιες αιτίες, ο άντρας που επιστρέφει ύστερα από δέκα χρόνια στην οικογενειακή εστία κουβαλώντας μια νέα παλλακίδα την οποία θεωρεί ότι νομιμοποιείται να επιβάλει στην Κλυταιμνήστρα, ένα κάθαρμα με όλη της σημασία της λέξεως που λησμόνησε τη θυσία της Ιφιγένειας και καταφθάνει πάνω στο άρμα πιστεύοντας ότι τα πάντα μπορεί να είναι όπως παλιά. Ναι, αυτό το κάθαρμα τον Αγαμέμνονα που έπλασε ο Μηνάς Χατζησάββας με την μαεστρία και την εμπειρία του, αφού δεν κατάφερα να το εκδικηθώ εγώ, αρκέστηκα στο να πανηγυρίσω για το φόνο του από την Κλυταιμνήστρα.
Αξιολύπητο θύμα η Κασσάνδρα της Θεοδώρας Τζήμου, ξεδίπλωσε την προφητική της ικανότητα σταδιακά κι έφτασε στο τραγικότερο σημείο της, εισερχόμενη στο παλάτι γνωρίζοντας πως θα αποτελέσει ένα αθώο σφάγιο εγκλωβισμένο από την οικογενειακή κατάρα των Ατρειδών και τις θεϊκές επιταγές. Το σύγκορμο τρέμουλο ενός νεανικού σώματος και η ταραχή του μαντέματος ήταν αληθινά και τόσο επιδέξια, ώστε δικαιολόγησαν απόλυτα την επιλογή της για το ρόλο. Ο δε Βασίλης Μπισμπίκης ως Αίγισθος, ύπουλος και στυγνός υπολογιστής, φιλόδοξος και εκδικητικός έναντι του βασιλιά, θρασύς απέναντι στους πολίτες του Άργους, έθεσε τα θεμέλια για το δίκαιο δικό του τέλος που όλοι γνωρίζουμε ότι είχε αποφασίσει η μοίρα.
Εξαιρετικός και ο Θέμης Πάνου σαν Κήρυκας, ήρεμος παρά τις συνθήκες, είπε λόγια που τοποθέτησαν την πλοκή της τραγωδίας στην ορθή της βάση. Όσο κι αν προσπάθησα να εστιαστώ στο Χορό των Αργείων δεν τα κατάφερα. Όχι γιατί οι συμμετέχοντες δεν ανταποκρίθηκαν σε υψηλά στάνταρ, αλλά γιατί οι βασικοί πρωταγωνιστές με συνεπήραν απόλυτα και δε μου επέτρεψαν να πάρω από πάνω τους τη ματιά και το μυαλό μου.
Ανεξήγητα πολύ αίμα, είπαν αρκετοί για την τελευταία σκηνή της τραγωδίας. Μα γιατί; Κάπως έτσι δεν θα ήταν το δωμάτιο ενός διπλού φόνου; Κάπως έτσι δε θα έμοιαζε μια φόνισσα που απολαμβάνει την πράξη της, νιώθοντας δικαιωμένη με το αποτέλεσμα; Τρομακτικό το θέαμα; Όχι, μου απάντησε η Ιωάννα, η νεαρότατη δεσποινίδα που καθόταν δίπλα μου. Αφού δεν τρόμαξε εκείνη, γιατί θα έπρεπε να δυσαρεστηθώ εγώ από ένα σκηνικό το οποίο θύμιζε περισσότερο εικαστική παρέμβαση, ή ακόμη κι ένα πίνακα ζωγραφικής με τίτλο «Εκδίκηση κι αποκατάσταση»;
Κυρία Καραμπέτη, ύστερα από έντεκα καλοκαίρια προσωπικής αναταραχής, επιτέλους με λυτρώσατε. Θα μπορούσα να σας παρακολουθήσω να ερμηνεύετε αυτή την Κλυταιμνήστρα ξανά και ξανά, χωρίς να βαρεθώ στο ελάχιστο. Είσαστε αυτοδίκαια η Βασίλισσα του φετινού θεατρικού καλοκαιριού!
ΜΑΣ ΓΛΙΤΩΣΑΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΝΟΧΛΗΤΙΚΟΥΣ
Πέρα από τα εύσημα στο ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης και στους συντελεστές της παραγωγής, νιώθω την ανάγκη να ευχαριστήσω τους εθελοντές του ΦΦΘ για δύο κύριους λόγους. Πρώτον, γιατί επιτέλους ελέγχουν αποτελεσματικά όλους εκείνους τους ανεγκέφαλους που επέμεναν να διασχίζουν κάθετα την ορχήστρα προκειμένου να φτάσουν στα δυτικά διαζώματα, έστω και τσαλαπατώντας τα σκηνικά. Η «περιφρούρηση» των εθελοντών πλέον αποτρέπει κάθε παρόμοιο ενδεχόμενο, ενώ οι λίγοι ξεχασμένοι που επιχειρούν να περάσουν πάνω από σκηνικά – καλώδια – ηχεία – προβολείς, συνέρχονται από τις ευγενικές προειδοποιήσεις.
Δεύτερον, γιατί επιτέλους έπαψε το σύρε κι έλα των θεατών μετά την έναρξη της παράστασης και κατά τη διάρκειά της. Οι εισερχόμενοι με καθυστέρηση διοχετεύονται από την πρώτη δεξιά σκάλα χωρίς να ενοχλούν το κοινό, ενώ οι εθελοντές που κάθονται στα πρώτα σκαλοπάτια κάθε σκάλας δεν επιτρέπουν το επίσης ενοχλητικό πέρασμα των θεατών πλάι από τα επί σκηνής τεκταινόμενα. Κι αυτά είναι επιτεύγματα που βασίζονται στην προσφορά των εθελοντών του Φεστιβάλ.
ΒΟΥΛΑ ΘΑΣΙΤΟΥ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗ
=====================================================================
