Ας μιλήσουμε για τα έργα σήμερα, μια που όλοι μιλάνε για τις απεργίες, τις απολύσεις, την κακομοιριά μας. Πολλή συζήτηση είχε γίνει πριν από δυο μήνες περίπου, με αφορμή την καθυστέρηση του δρόμου στο καινούργιο Νοσοκομείο. Κάποιοι παραπονέθηκαν ότι αν και το έργο δεν προχωράει, οι εργάτες κάθονται κι όμως πληρώνονται και οι εργολάβοι βγαίνουν κερδισμένοι καταχρηστικά χάρη στην αβελτηρία τους.
Καμία σχέση. Ο εργολάβος δεν πληρώνεται με τον χρόνο. Πληρώνεται ανάλογα με την εργασία του. Προχωράει; Τότε η Τεχνική Υπηρεσία πιστοποιεί την πρόοδο του έργου κι εκδίδει το σχετικό ένταλμα πληρωμής. Δεν προχωράει; Κακό του κεφαλιού του. Επιβαρύνεται με όλα τα κόστη χωρίς όμως ο ίδιος να πληρώνεται.
Γιατί όμως τα έργα που χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ χρονοτριβούν; Τι φταίει, ώστε να παρατηρούνται χίλιες – δυο καθυστερήσεις;
Κατ’ αρχάς πρέπει να καταλάβουμε όλοι πως δεν νοείται πια να συνεχίσουν να υπάρχουν η προχειρότητα και ο ετσιθελισμός (κάποιοι μιλάνε για “βολονταρισμό”) του παρελθόντος. Τα έργα γίνονται πλέον με σχέδιο. Δεν γίνονται με το έτσι θέλω του δήμαρχου, του νομάρχη, του βουλευτή αλλά αποφασίζονται επειδή το θέλησε οργανωμένα η τοπική κοινωνία και το ενέταξε στους σχεδιασμούς της. Η θέληση της τοπικής κοινωνίας αποτυπώνεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου. Αυτό σημαίνει πως αν δεν προγραμματίστηκε έγκαιρα το έργο, δεν χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ.
Ακολούθως πρέπει να ψέξουμε τη γραφειοκρατία. Πολλή χαρτούρα απαιτείται για την έγκριση και του πιο απλού έργου. Ο πολύς κόσμος ακούει για την “ωρίμανση” των μελετών και αγνοεί τι πραγματικά σημαίνει αυτό στο ιδιόλεκτο της γραφειοκρατίας. Δεν σημαίνει μόνο προσεκτική επιστημονική προσέγγιση και επίλυση των προβλημάτων, επινοητικότητα, πρωτοβουλία. Αλλά και ότι όλα τα τεχνικά και νομικά εμπόδια έχουν ξεπεραστεί και έχουν εκδοθεί όλες οι απαραίτητες από τον νόμο άδειες. Στο εξής όλα τα έργα ξεκινούν με “το κλειδί στο χέρι”, δηλαδή ο εργολάβος οφείλει και δικαιούται να εφαρμόσει τυφλά τις οδηγίες της μελέτης. Αυτό δεν είναι κακό. Καλό είναι, αφού έτσι τα έργα ολοκληρώνονται και δεν σταματούν στη μέση, επειδή η μελέτη έπασχε ή επειδή στέρεψε η χρηματοδότηση.
Όμως γίνονται και υπερβολές. Το παράδειγμα των βεβαιώσεων του Δασαρχείου είναι χαρακτηριστικό: απαιτείται έγκριση ακόμη κι όταν το έργο γίνεται εντός του σχεδίου πόλης!
Όταν υποβάλαμε με τον μελετητή την πρότασή μας για το έργο της Ερυθρού Σταυρού και των διπλανών δρόμων, το σύνολο των εγγράφων που απαιτήθηκαν, των σχεδίων, των τοπογραφικών και κάθε είδους εγκρίσεων, χωρούσαν σε μια βαλίτσα με ροδάκια, στο μέγεθος εκείνων που επιτρέπονται στο εσωτερικό του αεροπλάνου.
Ορισμένες μελέτες χρειάζονται και χρονική ωρίμανση. Για παράδειγμα, η μελέτη κατασκευής υποθαλάσσιου φράγματος στη Ραψάνη χρειάστηκε σχεδόν δυο χρόνια για την πλήρη καταγραφή όλων των καιρικών φαινομένων και της εναλλαγής των ρευμάτων. Ύστερα χρειάστηκε να περάσουν άλλα δυο χρόνια για να πάρουμε εγκρίσεις από όλες σχεδόν τις δημόσιες υπηρεσίες. Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, Λιμεναρχείο, Υπουργειο Οικονομικών, Δημόσια Κτήματα, Υπουργείο Πολιτισμού, 3 Διευθύνσεις Αρχαιολογίας χώρια η καθεμιά, Περιφέρεια, Αντιπεριφέρεια, Αποκεντρωμένη, Πολεμικό Ναυτικό, Πολεοδομία και άλλες πολλές, μερικές μάλιστα έδωσαν τρεις φορές την άδειά τους, στην έγκριση σκοπιμότητας του έργου, στη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και στην τελική αδειοδότηση! Είναι άξια θαυμασμού η υπομονή μας και όχι βέβαια η τερατώδης γραφειοκρατία.
Στο έργο της ανακαίνισης της Μεγάλης Λέσχης υποχρεωτικά ορίζεται επιβλέπων αρχαιολόγος που πληρώνεται από το ΕΣΠΑ. Μόνο που κανείς δεν ξέρει ποιος υπουργός από τους πολλούς που διαθέτει η κυβέρνησή μας σήμερα υπογράφει την έγκριση για την πρόσληψή του από τον Δήμο. Ίσως μέχρι να τελειώσει το ΕΣΠΑ να το μάθουμε κι αυτό. Ή να καταλάβει η κυβέρνηση πως δεν μπορεί να αποφασίζονται τέτοια ασήμαντα θέματα από το κράτος των Αθηνών.
Το επόμενο πρόβλημα δημιουργείται από τη νομοθεσία των δημοσίων έργων και από τη δυνατότητα που παρέχεται στους εργολάβους να κωλυσιεργούν. Ακόμη και οι καλοπροαίρετοι και καλοί επαγγελματίες κάνουν χρήση των δικαιωμάτων που τους δίνει μια νομοθεσία στρυφνή, περιπτωσιολογική, τυπολατρική. Οι νόμοι των δημοσίων έργων είναι γεμάτοι προθεσμίες, ενστάσεις, προσφυγές, παρατάσεις και το τελικό αποτέλεσμα προκύπτει αβίαστα και αυτονόητα: ο ανάδοχος, που κερδίζει τον διαγωνισμό για το δημοτικό έργο, κάνει κατά μέσο όρο τρεις με τέσσερις μήνες για να υπογράψει τη σύμβαση και άλλους τόσους για να εγκατασταθεί στο έργο και να το ξεκινήσει. Κι αν στην πορεία εντοπίσει ή νομίσει πως υπάρχει πρόβλημα (πχ στη μελέτη, στον καιρό, στον επιβλέποντα), σταματά το έργο μέχρι να διευθετηθεί το πρόβλημα αυτό, συνήθως με μακρόχρονες διαπραγματεύσεις και όχι με προσφυγή στη Δικαιοσύνη, η οποία είναι βέβαιο ότι κρατά πολύ περισσότερο χρόνο, ίσως και πάνω από δεκαετία.
Να γιατί χάνεται ο καιρός και μαζί του η μπάλα…
Παρόλα αυτά, ήδη από το 2009 είχαμε αντιληφθεί ότι το ΕΣΠΑ θα ήταν ο μοναδικός στο εξής πόρος για να αντλήσουμε χρήματα για έργα στον Δήμο μας. Η οικονομική κρίση υπήρχε από τότε και οι κρατικές εισφορές μειώνονταν χρόνο με το χρόνο. Το ΕΣΠΑ όμως έχει μια ιδιαιτερότητα: δεν χρηματοδοτεί τα πάντα. Δίνει χρήματα σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις που έχουν προαποφασιστεί μεταξύ Ελλάδας και Ευρωπαϊκής ´Ενωσης σύμφωνα με τις προτεραιότητες που έχουν χαράξει από κοινού όλα τα κράτη μέλη. Καταπολέμηση της ανεργίας και προστασία του περιβάλλοντος είναι οι κύριοι στόχοι για την περίοδο 2014-2020 και στους τομείς αυτούς θα “πέσει” το ευρωπαϊκό χρήμα τα επόμενα χρόνια.
Αυτό μας οδηγεί υποχρεωτικά στην εκπόνηση σχεδίου, εντός του οποίου φτιάχνονται άλλα επιμέρους σχέδια. Πχ στην Προστασία του Περιβάλλοντος εντάσσονται τα σχέδια για την ύδρευση και την αποχέτευση αλλά και για την εξοικονόμηση ενέργειας, τη βιοκλιματικότητα κτηρίων και ανοιχτών χώρων, τη χρήση εναλλακτικών πηγών ενέργειας.
Δυστυχώς όμως ούτε και το ΕΣΠΑ δίνει απεριόριστα ποσά. Κάθε χώρα παίρνει ένα συγκεκριμένο ποσό, που το κατανέμει στις περιφέρειες και στους στόχους. Η δική μας Περιφέρεια, για παράδειγμα, διέθεσε για σχολεία περίπου 40.000.000€. Συμπλήρωσε αργότερα το ποσό αυτό από διάφορα περισσεύματα άλλων στόχων. Με βάση τις επιμέρους κατανομές, η επίδοση του Δήμου μας ήταν κατά γενική ομολογία πολύ υψηλή. Φτιάχνουμε δυο καινούργια σχολεία (το 12θέσιο Δημοτικό του Αμυγδαλεώνα και το Νηπιαγωγείο μεταξύ Καλαμίτσας και ΔΕΠΟΣ), ανακαινίζουμε εκ βάθρων αλλάζοντας και όλη τη φιλοσοφία και τον μηχανισμό κατανάλωσης ενέργειας σε άλλο ένα (Δημοτικό Αγίου Ιωάννη), συντηρούμε κάνοντας πολύ σοβαρές παρεμβάσεις άλλα έξι (Πολυκλαδικό, ΕΠΑΛ Περιγιαλίου, ΙΕΚ, Ζουμπουλάκειο, Πειραματικό, 3ο Γυμνάσιο στο οποίο όχι μόνο διορθώνουμε τις τεράστιες στατικές ελλείψεις αλλά προσθέτουμε κι ένα κλειστό γυμναστήριο με αίθουσες εργαστηρίων, εκδηλώσεων κλπ) και ήδη σχεδιάζουμε την κατασκευή του Λυκείου των Κρηνίδων και την ανακατασκευή του 21ου Δημοτικού στον Άγιο Λουκά, επίσης με νηπιαγωγείο και γυμναστήριο. Κι όλα αυτά χωρίς να παραμελήσουμε όλα τα άλλα σχολεία, που συντηρούμε σε μικρότερη κλίμακα με δικούς μας πόρους και προσωπικό.
Ένας άλλος σπουδαίος περιορισμός, πάντως, είναι το πεπερασμένο των δυνατοτήτων των μηχανικών της Τεχνικής μας Υπηρεσίας. Είναι ανθρωπίνως αδύνατο να τα κάνεις όλα και γρήγορα και προσεκτικά, δηλαδή να συμμετέχεις στους σχεδιασμούς της διοίκησης, να κάνεις μελέτες, να επιβλέπεις την πρόοδο των εργασιών, να συμπληρώνεις κάθε μέρα τη χαρτούρα της γραφειοκρατίας. Έτσι, ακόμη κι αν μπορούσαμε να πάρουμε όλα τα λεφτά της Περιφέρειας, αυτό θα ήταν χωρίς νόημα, αφού δεν θα ήταν δυνατό να εκτελέσουμε πολύ μεγαλύτερο αριθμό έργων με το συγκεκριμένο αριθμό στελεχών μας στην Τεχνική Υπηρεσία.
ΚΑΙ ΜΙΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Υπάρχουν λεφτά; Εδώ και τρία χρόνια η ερώτηση αυτή κυριαρχεί στο μυαλό όλων μας. Όσον αφορά το ΕΣΠΑ, “λεφτά υπάρχουν”! Γι’ αυτό τα έργα εξελίσσονται και προχωράνε, έστω και με τους δικούς τους ρυθμούς ορισμένα. Και δεν πρόκειται να σταματήσουν, εκτός κι αν συμβεί το αδιανόητο, πχ να φύγει η χώρα μας από την Ευρωπαϊκή ´Ενωση.
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ. Τα έργα ΕΣΠΑ που έγιναν πρόσφατα ή που εγκρίθηκαν και χρηματοδοτούνται για να γίνουν μέχρι το τέλος του 2015 στον Δήμο Καβάλας μπορεί κανείς να τα δει με λεπτομέρειες και φωτογραφίες στο www.kavala.gov.gr.
