ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟ ΘΟΔΩΡΟ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗ
Η Κατερίνα Ηλιάδου είναι εκπαιδευτικός στη Μέση Εκπαίδευση αλλά ασχολείται κάτι περισσότερο από ερασιτεχνικά με το θέατρο. Συμμετέχει με βασικό ρόλο στη παράσταση «Σονάτα του σεληνόφωτος» του Γιάννη Ρίτσου που ανεβαίνει σε σκηνοθεσία Γιώργου Μπότσιου στο θεατράκι του Μοχάμετ Αλί το Σάββατο 1η Αυγούστου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Φιλίππων. Για την παράσταση αυτή αλλά και για μια σειρά άλλα θέματα μας μιλά στη συνέντευξη που ακολουθεί:
Ερ.: Τι ακριβώς είναι η «Σονάτα του Σεληνόφωτος»;
Απ.: Η Σονάτα του σεληνόφωτος του Γιάννη Ρίτσου έχει τον χαρακτήρα μιας εξομολόγησης, αποτελεί κατάθεση ψυχής, είναι ένας εκτενής σκηνικός μονόλογος της γυναίκας με τα μαύρα, απευθυνόμενης σε ένα πρόσωπο, του οποίου η παρουσία, μολονότι παραμένει βουβό, συν-κινεί κι ωθεί την ηρωίδα στο να θελήσει να επικοινωνήσει το εσωτερικό της πένθος, να μιλήσει για τον κόσμο που την περιβάλλει και την έχει στοιχειώσει, να διαδηλώσει την επιθυμία της να αποτινάξει τη φθορά, να σπάσει τον κλοιό, να αφήσει πίσω τις μνήμες που την πνίγουν, να βγει για λίγο έξω από το σπίτι, καθώς δεν αντέχει άλλο τους τοίχους που υψώνονται γύρω της. Η Σονάτα, με τη θεατρικότητα που τη διακρίνει, λειτουργεί ως ένα μονόπρακτο. είναι ένας ωραιότατος σκηνικός μονόλογος, όπως προανέφερα, και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο έχει ανέβει επανειλημμένα στη σκηνή.
Ερ.: Το ευρύ κοινό γνώρισε τον Γιάννη Ρίτσο και το ποιητικό του έργο κυρίως μέσα από την μουσική του Μίκη Θεοδωράκη και τον έχει κατατάξει στους «στρατευμένους» ποιητές, με έντονες πολιτικές και κοινωνικές αναφορές στην ποίησή του. Είναι δυνατόν ο ποιητής της «Ρωμιοσύνης» και του «Καπνισμένου τσουκαλιού» να έχει γράψει και τόσο βαθειά ερωτική ποίηση;
Απ.: Το ποίημα γράφτηκε κι εκδόθηκε το 1956, σε μια εποχή που ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού λαού ήταν στην εξορία την οποία είχε βιώσει και ο ίδιος. Είχε προηγηθεί ο πόλεμος, η κατοχή, ο εμφύλιος. Ο ίδιος είχε προσχωρήσει στο Κ.Κ.Ε., ήταν στρατευμένος ποιητής λόγω της πολιτικής του ιδεολογίας συνειδητά. Αυτό όμως δεν τον απομάκρυνε από τη λυρικότητα, από τον έρωτα ως ένα από τα σταθερά θεματικά μοτίβα της ποίησής του, από την ανάγκη για υπαρξιακή έκφραση, όπως καταδεικνύεται και στη Σονάτα. Εντούτοις, δεν θα μπορούσε να γράψει και στην περίπτωση αυτή ποίηση μόνον ερωτική. Το φεγγάρι είναι αμείλικτο, γράφει ο εξαίσιος ποιητής, είναι πανσέληνος, όπως πανσέληνος ήταν κι όταν έγινε η εκτέλεση ενός νέου κατά τη διάρκεια του γαλλοπρωσικού πολέμου, ένα τραγικό γεγονός που επηρέασε βαθύτατα τον Μπετόβεν κι έγραψε τη «Σονάτα του σεληνόφωτος». Οι κοινωνικές προεκτάσεις σε πολλά σημεία του ποιήματος, είναι εμφανείς και συνάμα δοσμένες με υπαινικτικό τρόπο. Ο Ρίτσος φορώντας το προσωπείο της ηρωίδας του εκφράζει την επιθυμία του να δει την πολιτεία του μεροκάματου, την πολιτεία που ορκίζεται στο ψωμί και τη γροθιά της, ο ποιητής μιλάει με παραβολές. Είναι το αγωνιζόμενο έθνος αυτό για το οποίο μιλάει; Είναι η μαχόμενη Ελλάδα; Είναι η εργατική τάξη με τους αγώνες της και η παρακμή της αστικής; Στο τέλος βέβαια δε δίνει απάντηση. Η γυναίκα με τα μαύρα κλείνει την εξομολόγησή της με ένα καληνύχτα, το οποίο μόλις που ακούγεται. Είναι η σιωπή της ποίησης που μιλάει και η πένθιμη μουσική υπόκρουση.
Ερ.: Ποια είναι η οπτική του Γιώργου Μπότσιου ως σκηνοθέτη για την συγκεκριμένη απόδοση και μεταφορά του μονόλογου της «Σονάτας του Σεληνόφωτος» σε θεατρική μορφή;
Απ.: Ο Γιώργος θέλησε να κρατήσει στο κέντρο τη βασική ηρωίδα, όμως η πολυσημία της ύπαρξής της να αποδοθεί θεατρικά με τα πολλαπλά της είδωλα που απλώνονται στον σκηνικό χώρο μέσα στο παλιό αρχοντικό. Η ίδια γυναίκα -πέντε φωνές- η Κατερίνα, η Μαρία, η Νικολέτα, η Έλσα, η Αγάπη και η Ελένη που απευθύνεται με το μαγευτικό τραγούδι της στο Νέο –τον οποίο υποδύεται ο Κώστας- ως Σειρήνα και τον καλεί να την αφήσει να φύγει μαζί του. Στο πιάνο ο εξαίρετος Γκλεν συνοδεύει την εκ βαθέων εξομολόγηση της Γυναίκας παίζοντας τη Σονάτα του Σεληνόφωτος του Μπετόβεν. Ο Νάσος υποδύεται τον ρόλο του αφηγητή, του ποιητή του δραματικού αυτού μονολόγου, ενώ δεσπόζει από την αρχή ως το τέλος το φεγγάρι με το φως του που ωθεί την ηρωίδα προς την ενδοσκόπηση αλλά και προς την έξοδό της…..
Ερ.: Τι σε έκανε να ασχοληθείς με το ερασιτεχνικό θέατρο;
Απ.: Ήταν η ανάγκη μου να ασχοληθώ με το θέατρο εν γένει. Ήταν –κι εξακολουθεί να είναι- μια εσωτερική, ζωτική, θα τολμούσα να πω, ανάγκη- που γεννήθηκε μέσα μου από πολύ μικρή ηλικία… Σκέφτομαι πως από τη μητέρα μας κληρονομήσαμε την αγάπη για τις τέχνες. Στην Καβάλα μού δόθηκε η ευκαιρία να ασχοληθώ ερασιτεχνικά με το θέατρο το 2003 σε μια παραγωγή του Σ.Φ.Γ.Τ στην παράσταση «Ο Περλιμπλίν και η Μπελίσα» του Λόρκα και ευγνωμονώ το σύμπαν για τα συγχρονιστικά γεγονότα που οδήγησαν στο να εκπληρωθεί μια βαθιά μου επιθυμία.
Ερ.: Αν ένιωθες την ανάγκη να εκφραστείς δημιουργικά μέσα από την τέχνη γιατί διάλεξες το θέατρο κι όχι μια άλλη μορφή τέχνης; Τι ήταν αυτό, δηλαδή, που σε κέρδισε στο θέατρο;
Απ..: Πράγματι, μου άρεσαν και μου αρέσουν διάφορες μορφές τέχνης, όλες θα έλεγα. Ασχολήθηκα παλαιότερα και με τη ζωγραφική, μικρή ονειρευόμουν επίσης να γίνω χορεύτρια …. ωστόσο, το θέατρο ήταν ο μεγάλος μου κρυφός έρωτας…. κρυφός γιατί δεν αποφάσισα ποτέ να δώσω εξετάσεις, ενώ το σκεφτόμουν, ιδίως μετά το πέρας των σπουδών μου. Σου μίλησα και προηγουμένως για μια βαθειά εσωτερική ανάγκη, πέρα από αυτό όμως, είναι η λύτρωση μέσω της μεταμόρφωσης που προσφέρει το θέατρο, είναι μια τέχνη που απαιτεί τη συλλογικότητα, είναι η ομάδα που παίζει, είναι το ταίριασμα του σώματος, του λόγου, της ψυχής. «Κάνουμε θέατρο για την ψυχή μας», όπως έλεγε και ο Κουν εμφαντικά.
Ερ.: Σκέφτηκες ποτέ να ασχοληθείς επαγγελματικά με το θέατρο;
Απ.: Θα το ήθελα αν είχα σπουδάσει θέατρο. Ωστόσο, νιώθω πολύ τυχερή που το όνειρό μου εν μέρει υλοποιήθηκε χάρη στο ερασιτεχνικό θέατρο ….είναι αυτό που λέγεται … αν επιθυμείς κάτι πάρα πολύ, αν αγγίζει γνήσια την καρδιά σου, τότε αυτό βρίσκεται μπροστά σου …σε βρίσκει ακόμα και σε ανυποψίαστο χρόνο. Εξάλλου, αγαπώ πολύ και το επάγγελμά μου, είμαι εκπαιδευτικός. Και είμαι ευγνώμων, επίσης, για την επιλογή μου αυτή.
Ερ.: Στην Καβάλα δραστηριοποιούνται πολλές ομάδες συμπολιτών μας που ασχολούνται με το θέατρο σε ερασιτεχνική βάση. Αυτό σε πρώτη θεώρηση ακούγεται προφανώς ως θετικό μια και πολλοί άνθρωποι έρχονται κοντά στην τέχνη, ικανοποιούν την ανάγκη τους να εκφραστούν μέσα απ’ αυτήν και να ευφράνουν την ψυχή τους γεμίζοντάς την όμορφα και πλούσια συναισθήματα. Δεν υπάρχει όμως και ο κίνδυνος της ανάπτυξης ενός ναρκισσισμού και μιας ματαιοδοξίας που οδηγεί σε μια αίσθηση μεγαλομανίας και αντιπαράθεσης, τάχα, επί ίσοις όροις με το επαγγελματικό θέατρο;
Απ.: Κοίταξε …αυτός ο κίνδυνος ελλοχεύει σε κάθε χώρο. Για μένα το ερασιτεχνικό θέατρο στη γνήσιά του μορφή δεν αντιπαρατίθεται στο επαγγελματικό, δεν τίθεται καν θέμα σύγκρισης. Στην Καβάλα είναι πολύ θετικό που υπάρχει από όλους μας αυτή η αγάπη για την τέχνη του θεάτρου και πιστεύω ότι οι περισσότεροι από εμάς, αν όχι όλοι, το υπηρετούμε ταπεινά, με σεβασμό απέναντι σε όλους αυτούς τους ανθρώπους που μεγαλούργησαν κι έβαλαν, και βάζουν ακόμη και σήμερα, τη σφραγίδα τους τόσο στο ελληνικό όσο και στο παγκόσμιο Θέατρο. Τέλος, να κλείσω λέγοντας πως η μεγαλομανία κι ο ναρκισσισμός είναι ελαττώματα που κάθε άνθρωπος και δη όποιος είναι «ερασι – τέχνης», δηλ. εραστής της τέχνης αλλά και επαγγελματίας οφείλει να εξαλείφει.
Ερ.: Μας αρέσει να καμωνόμαστε εμείς οι Καβαλιώτες ότι τόσο με το 58χρονο Φεστιβάλ Φιλίππων όσο και με το 22χρονο (περίπου) ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. μας, έχουμε αποκτήσει μια ευρεία θεατρική παιδεία και είμαστε ένα πολύ απαιτητικό θεατρικό κοινό. Συμφωνείς ή διαφωνείς και γιατί;
Απ.: Σίγουρα είναι μεγάλο δώρο για μια πόλη και την ευρύτερη περιφέρειά της, όπως είναι η Καβάλα, η δυνατότητα που δίνεται στους πολίτες της να παρακολουθούν πολύ σημαντικές κι αξιόλογες παραστάσεις, έργα τέχνης, όπως αυτές που λαμβάνουν χώρα στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Φιλίππων αλλά και του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Όμως σίγουρα δεν αρκεί αυτό. Θεωρώ ότι, παράλληλα με την παρακολούθηση ποιοτικών παραστάσεων, και με τη συμμετοχή, όσων το επιθυμούν βέβαια, σε βιωματικά θεατρικά σεμινάρια, όπως και με την ανάγνωση σημαντικών και διαχρονικών κειμένων της παγκόσμιας δραματουργίας και λογοτεχνίας, με την προσωπική καλλιέργεια, την αυτογνωσία, την κριτική σκέψη διαμορφώνεται το αισθητικό κριτήριο του θεατρόφιλου κοινού.
Ερ.: Είσαι στην πρώτη γραμμή της εκπαίδευσης. Έρχεσαι σε επαφή με τα παιδιά. Με νέους ανθρώπους. Έχεις να μας μεταφέρεις κάτι αισιόδοξο ή και εκεί τα πράγματα δεν είναι καλά;
Απ.: Σίγουρα υπάρχουν και στο χώρο της παιδείας πολλά προβλήματα, όμως δεν θα ήθελα να αναφερθώ τώρα σε αυτά γιατί είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο. Θα σταθώ στην προσφορά των εκπαιδευτικών κάθε βαθμίδας που αγωνιζόμαστε να προσφέρουμε στα παιδιά -κάτω από δύσκολες ενίοτε συνθήκες- με μοναδικό εφόδιο την αγάπη μας για τους μαθητές μας, αγάπη άνευ όρων και την επιθυμία μας να τους κάνουμε να αγαπήσουν κι αυτοί τη διαδικασία της μάθησης, ώστε να είναι ελεύθεροι άνθρωποι. Επίσης, κυρίως θα σταθώ στα μάτια των μαθητών μας που γεμάτα δίψα μάς κοιτούν, είναι μάτια όλο ζωντάνια, αυθεντικότητα, δροσιά, μάτια που ονειρεύονται έναν κόσμο δίκαιο, ειρηνικό, έναν κόσμο που σέβεται τη διαφορετικότητα, τον κάθε άλλο, τον Άνθρωπο. Είναι υπέροχα τα παιδιά, οι νέοι άνθρωποι, ευαισθητοποιημένοι, με όραμα και ουτοπία. Ναι!!! η νέα γενιά έχει κι αυτή τη δική της ΟΥΤΟΠΙΑ,κι αυτό είναι πολύ αισιόδοξο!!
Κατερίνα Ηλιάδου – Μικρό βιογραφικό
Γεννήθηκε στο Μόντρεαλ του Καναδά και μεγάλωσε στο Αιγίνιο Πιερίας. Πτυχιούχος του Ψυχοπαιδαγωγικού τμήματος της Φιλοσοφικής σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Στην Καβάλα ζει από το 1995 κι εργάζεται ως φιλόλογος στο Γενικό Λύκειο Ελευθερούπολης. Έχει εκπαιδευτεί στην εμψύχωση ομάδων βιωματικού χαρακτήρα, και ειδικότερα, έχει εμβαθύνει σε τεχνικές έκφρασης και επικοινωνίας (θέατρο, ζωγραφική, χορός, αυτόματη γραφή, σωματική έκφραση, δραματοποίηση). Ασχολείται με το ερασιτεχνικό θέατρο από το 2003. Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια θεάτρου, και έχει συμμετάσχει σε παραστάσεις έργων, ξένων κι Ελλήνων συγγραφέων. Από το 2007 είναι μέλος του Εργαστηρίου Θεάτρου.
