Η προστασία του περιβάλλοντος είναι συνταγματική υποχρέωση του κράτους αλλά ταυτόχρονα και δικαίωμα των πολιτών που εξασκείται με δράσεις ατομικές είτε συλλογικές, συνήθως με τη μορφή κινημάτων ενεργών πολιτών και περιβαλλοντικών οργανώσεων. Τα τραγικά αποτελέσματα σε αθώους εργαζόμενους από τη φωτιά που ξέσπασε σε δεξαμενή των διυλιστηρίων των ΕΛΠΕ στον Ασπρόπυργο στις 8 Μαΐου, ξύπνησαν μνήμες από την αντίστοιχη πυρκαγιά στις εγκαταστάσεις της Jet Oil στις 24 Φεβρουαρίου 1986, ήταν λογικό να με «εκτροχιάσουν» από την αρχική μου πρόθεση να αναφερθώ σήμερα σε ζητήματα κατεξοχήν περιβαλλοντικά που αφορούν την περιοχή μας και να επαναφέρω τα θέματα που έχουν σχέση με τους κινδύνους από τεχνολογικά ατυχήματα μεγάλης έκτασης. Άλλωστε είναι γνωστές οι περιβαλλοντικές πτυχές των ζητημάτων που σχετίζονται είτε με τη διαχείριση των απορριμμάτων, είτε με την ορθολογική χρήση του νερού, με την προστασία των οικοσυστημάτων, είτε με αναπτυξιακούς σχεδιασμούς όπως ο αγωγός TAP, το LNG κ.α.
Τα εσωτερικά σχέδια ΣΑΤΑΜΕ (Σχέδια αντιμετώπισης Τεχνολογικών Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης) είναι υπόθεση και ευθύνη των εταιρειών, σχετίζονται και με τις αντίστοιχες μελέτες ασφαλείας, αφορούν το εσωτερικό των μονάδων, κυρίως τους εργαζόμενους, τις εγκαταστάσεις και τους τρόπους διαχείρισης τέτοιων κινδύνων και προφανώς έχουν συνταχθεί. Σε κάθε περίπτωση, η πολιτεία έχει την ευθύνη του ελέγχου της ύπαρξης ή μη τέτοιων σχεδίων και της συσχέτισης με τις αντίστοιχες άδειες λειτουργίας που χορηγεί. Παρά την ύπαρξη όμως τέτοιων σχεδίων προέκυψε το τραγικό ατύχημα στα ΕΛΠΕ, επομένως είναι αναγκαία μια επανεξέταση του όλου πλαισίου διαχείρισης των κινδύνων από τέτοιες δραστηριότητες.
Όπως είναι γνωστό, στην περιοχή μας λειτουργούν τέσσερεις χημικές μονάδες που εντάσσονται σε καθεστώς Seveso II. Τα εξωτερικά σχέδια Αντιμετώπισης Τεχνολογικών Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης (εξωτερικά ΣΑΤΑΜΕ) έχουν συνταχθεί και υποβληθεί προς έγκριση πριν μερικά χρόνια στα αρμόδια υπουργεία, «χάθηκαν» όμως ανάμεσα στην πολυπλοκότητα και ασάφεια των αρμοδιοτήτων των φορέων και υπηρεσιών στην Ελλάδα που έχουν περιπλεχθεί σε τέτοιο βαθμό την περίοδο εφαρμογής του Καλλικράτη, ώστε ο Καλλικράτης να χρησιμοποιείται πλέον και ως άλλοθι. Σε ημερίδα του Τμήματος Ανατολικής Μακεδονίας του Τεχνικού Επιμελητηρίου που πραγματοποιήθηκε στις 2 Ιουλίου 2012 όπου είχα επισημάνει, παρουσία και της Περιφερειακής Ηγεσίας της Πολιτικής Προστασίας, την απουσία εξωτερικών Σχεδίων Αντιμετώπισης Τεχνολογικών Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης για την περιοχή μας, επιβεβαιώθηκε η άποψη αυτή και επισημάνθηκε η ανάγκη ολοκλήρωσης της διαδικασίας που «χάθηκε» στη γραφειοκρατία, με παράλληλη επικαιροποίηση των σχεδίων, με ενημέρωση των φορέων, του πληθυσμού και εν τέλει με εφαρμογή ασκήσεων ετοιμότητας. Φοβάμαι ότι μέχρι σήμερα δεν υπήρξε καμία πρόοδος. Μακάρι να ισχύει το αντίθετο, όμως εάν υπήρχαν εγκεκριμένα σχέδια θα είχαμε διαπιστώσει και αντίστοιχη εφαρμογή αυτών των σχεδίων. Το ζητούμενο άλλωστε δεν είναι η έγκριση κάποιων σχεδίων ως μια τυπική διαδικασία και υποχρέωση απέναντι στη νομοθεσία αλλά η εφαρμογή των όσων σημαντικών προβλέπονται, όπως συγκεκριμένες δράσεις, εκδόσεις φυλλαδίων, ενημερωτικές εκπομπές, ασκήσεις ετοιμότητας κ.α. ώστε να υπάρχει η δυνατότητα της πρόληψης.
Σχεδόν όλοι οι αρμόδιοι επιβεβαιώνουν ότι η μέχρι σήμερα εφαρμογή των Οδηγιών Seveso για την ασφάλεια των βιομηχανικών εγκαταστάσεων παραμένει προβληματική στην Ελλάδα. Κυρίως γιατί χαρακτηρίζεται από κατακερματισμό αρμοδιοτήτων, περιορισμένη διενέργεια επιθεωρήσεων, έλλειψη δοκιμών στην πράξη για τα σχέδια έκτακτης ανάγκης και μηδενική ενημέρωση των πολιτών για Τεχνολογικά και Βιομηχανικά Ατυχήματα. Σε όλα τα παραπάνω προστίθεται τα τελευταία χρόνια των μνημονίων και η αδράνεια ή η χαλαρότητα των «θεσμών εσωτερικού» σε αντίθεση με την υπέρμετρη υπεραξία και κινητικότητα που προσδώσαμε στους «θεσμούς εξωτερικού».
Η Πολιτεία (Δήμοι, Περιφέρεια, Πολιτική Προστασία, εμπλεκόμενα Υπουργεία) πρέπει να δραστηριοποιηθεί εκ νέου στην εφαρμογή της οδηγίας Seveso, δίνοντας έμφαση στην επικαιροποίηση των σχεδίων έκτακτης ανάγκης, παράμετρος αναγκαία μετά τις αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης», υπενθυμίζοντας οδηγίες προς το κοινό για τις δέουσες ενέργειες σε περίπτωση Ατυχημάτων, πραγματοποίηση ασκήσεων ΣΑΤΑΜΕ με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων μερών, τήρηση ετήσιου προγράμματος επιθεωρήσεων εγκαταστάσεων Seveso και τέλος προετοιμασία για την εφαρμογή της οδηγίας Seveso III από τον Ιούλιο 2015. Ελπίζω μέχρι του χρόνου την ίδια μέρα, ο απολογισμός να είναι θετικός.
Καβάλα, Δράμα 04 Ιουνίου 2015
Λάζαρος Βασιλειάδης
Επίκ. Καθηγητής Δ.Π.Θ.
