Του Πρωτ. Θεοχάρη Καλπάκογλου Εφημέριου Παλαιοχωρίου Παγγαίου
Την πνευματική αδελφοί, αναλαβόντες νηστείαν, τη γλώσση μη λαλείτε τα δόλια, μηδέ τίθεσσθε πρόσκομμα, τω αδελφώ εις σκάνδαλον, αλλά τη μετανοία φαιδρύναντες, την της ψυχής λαμπάδα τοις δάκρυσι, βοήσωμεν τω Χριστώ, Άφες ημίν τα παραπτώματα ημών, ως φιλάνθρωπως. (Στιχηρόν Ιδιόμελον. Ήχος α΄. Εσπερινός Β΄ Τετάρτης Νηστειών)
Aκούσαμε σήμερα, αγαπητή μου αδελφοί, στην ακολουθία της Εσπερινής Προηγιασμένης Θείας Λειτουργίας της Β΄ Τετάρτης Νηστειών της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, να μας παροτρύνει ο ιερός υμνωδός στην κατανυκτική αυτή περίοδο να ξεκινήσουμε τον καλό αγώνα της νηστείας, όχι μόνο των τροφών, αλλά και των πονηρών λόγων, να μην σκανδαλίζουμε τους αδελφούς μας με την συμπεριφορά μας, να αυξήσουμε την καρδιακή προσευχή μας και την ελεημοσύνη (υλική και πνευματική) για τον συνάνθρωπό μας, και με δάκρυα μετανοίας να ζητήσουμε από τον Χριστό να μας συγχωρέσει «τα παραπτώματα ημών, ως φιλάνθρωπως»[2].
Μ’ αυτόν τον τρόπο μπαίνουμε στο στάδιο του πνευματικού αγώνα ώστε να εορτάσουμε το Πάθος και την Ανάσταση του Κυρίου μας, αλλά και το δικό μας Πάσχα, την δική μας αλλαγή, εξετάζοντας τον εαυτό μας. Αυτό σημαίνει και μετάνοια, αλλαγή. Μια επανάσταση του κακού μας εαυτού. Και πως θα γίνει αυτό; Όταν θα πλησιάσουμε στο ιερό Μυστήριο της Εξομολόγησης, της Μετανοίας.
Και για να κατανοήσουμε το Μυστήριο αυτό θα έχουμε ως οδηγό μας σήμερα, τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, που διεξοδικά υποδεικνύει τον τρόπο για μία ολοκληρωμένη και συνειδητή συμμετοχή μας στο Μυστήριο της Εξομολόγησης, μέσα στο βιβλίο του «Εξομολογητάριον».
«Η εξομολόγησις είναι μία θεληματική διά στόματος φανέρωσις των πονηρών έργων και λόγων και λογισμών, κατανυκτική, κατηγορηματική, ευθεία, χωρίς εντροπήν, αποφασιστική, προς νόμιμον πνευματικόν γινομένη»[3].
Επομένως, κατά την διδασκαλία του μεγάλου Αγίου Διδασκάλου της Εκκλησίας μας, η Εξομολόγησης πρέπει να είναι:
α. Θεληματική.
Η εξαγόρευση των αμαρτιών μας πρέπει να γίνεται θεληματικά, δηλαδή μόνο με την θέλησή μας. Κανείς δεν μπορεί να μας εξαναγκάσει!
β. Κατανυκτική.
Αυτό βέβαια είναι ένα από τα βασικά στοιχεία της Εξομολόγησης, η κατάνυξη. Εάν σκεφτούμε ότι καθημερινώς «εν λόγω, έργω ή διανοία»[4] προσβάλουμε το Νόμο, το θέλημα του Θεού-Πατέρα μας και την άπειρη αγάπη Του προς εμάς, είναι δυνατόν να μην δακρύσουμε όταν εξομολογούμαστε; Αλλά και ταυτόχρονα, ν’ αναλογιστούμε ότι τα παραπτώματά μας έγιναν οι αιτίες να διασαλευθούν οι σχέσεις μας με τον Θείο Δημιουργό και να εκδηλώσουμε συνάμα ένα «καλό μίσος» κατά της αμαρτίας.
γ. Κατηγορητική.
Η καθαρή Εξομολόγηση είναι κατηγορητική, με αυτομεμψία δηλαδή με εξέταση του εαυτού μας, χωρίς προσπάθεια να ελαφρύνουμε τη θέση μας και να μεταθέσουμε την ευθύνη σε άλλους. Εξάλλου, η δικαιολογία της αμαρτίας, κατά τους Αγίους Πατέρες, είναι αποτέλεσμα του εγωισμού μας! Πρέπει να γνωρίζουμε ότι, ΤΙΠΟΤΕ δεν είναι δικό μας, αλλά μόνο οι αμαρτίες μας, διότι μόνο με την θέλησή μας διαπράχτηκαν. Εμείς ευθυνόμαστε και όχι ο διάβολος. Γιατί εκείνος μπορεί μεν να μας δίνει τον κακό λογισμό, αλλά εμείς δε, συνηγορούμε να τον κάνουμε πράξη και έτσι να αμαρτάνουμε.
δ. Ευθεία.
Χρειάζεται να ομολογούμε τις αμαρτίες μας με ειλικρίνεια, ευθύτητα, ακρίβεια και αλήθεια, χωρίς περιστροφές και μισόλογα. Δεν πάμε στον Πνευματικό για να δικαιολογήσουμε ή και να αποκρύψουμε τις πτώσεις μας, γιατί τότε εμπαίζουμε το Μυστήριο. Και εάν κρύψουμε έστω και μία αμαρτία μας, τότε αυτή η θελημένη (και όχι αθέλητη) απόκρυψη αφήνει ασυγχώρητες και τις αμαρτίες που έχουμε ομολογήσει. Και προσοχή, στην Εξομολόγηση δεν λέμε ιστορίες, αλλά αμαρτίες!
ε. Χωρίς εντροπή.
Η ντροπή είναι ένα αίσθημα που μεταχειρίζεται ο διάβολος προς όφελός του. Όταν πρόκειται να αμαρτήσουμε, το αμβλύνει (μας βάζει λίγη ντροπή), κι όταν αποφασίσουμε να εξομολογηθούμε, το οξύνει (μας βάζει να τρεπόμαστε για να πούμε την αμαρτία).
Κατά τον Σειράχ:
«Έστι γαρ αισχύνη επάγουσα αμαρτίαν, και έστιν αισχύνη δόξα και χάρις»[5], δηλαδή «υπάρχει μία ντροπή που οδηγεί στην αμαρτία, κι άλλη ντροπή, που δόξα είναι και χάρη»!
Το όνειδος συνοδεύει την αμαρτία, αλλά η ντροπή που δοκιμάζει κάποιος μπροστά στον Πνευματικό Πατέρα, τον ελευθερώνει από την ντροπή κατά τη μέλλουσα Κρίση και αποτελεί δόξα και χάρη.
στ. Αποφασιστική.
Η εξομολόγηση είναι ειλικρινής μόνο όταν συνοδεύεται απ’ την εδραιωμένη απόφαση να μην επαναλάβει κανείς τις ίδιες αμαρτίες. Παίρνω απόφαση ότι δεν θα ξανακάνω την εξομολογούμενη αμαρτία. Αυτό, όμως, δεν θα πρέπει να αποτελέσει επιχείρημα γι’ αυτούς που λένε: «Αφού θα ξαναπέσω στο ίδιο αμάρτημα, γιατί να πάω στην Εξομολόγηση»; Όχι. Θα πάμε στην Εξομολόγηση με την απόφαση να μην ξανα-πέσουμε στην αμαρτία.
Έχοντας όμως στο νου μας ότι ο Θεός, βλέπει, θέλει και ευλογεί τον πνευματικό αγώνα μας, να προχωρούμε στη ζωή και εάν πάλι, «ως άνθρωποι σάρκα φορούντες και τον κόσμον οικούντες»[6] και «εκ του διαβόλου»[7] πλανηθούμε και αμαρτήσουμε, να μην χάνουμε την Πίστη, το θάρρος, την ελπίδα για την σωτηρία μας, γιατί Εκείνος μας ΑΓΑΠΑ και μας συγχωρεί!
Δεν πρέπει να απελπιστούμε για την διόρθωσή μας, αλλά θα προσευχόμαστε «πάλιν και πολλάκις… (όπως ο Θεός να μας καθαρίσει) τας ψυχάς και τα σώματα από παντός μολυσμού σαρκός και πνεύματος»[8], θα προσερχόμαστε στην Εξομολόγηση με βαθύτερη ταπείνωση και πιο συχνά, ώστε με την Χάρη του Θεού και με την καθοδήγηση και την συμπαράσταση του Πνευματικού μας να φτάσουμε στην νέκρωση των παθών.
Παρήγορο και ενισχυτικό είναι το ακόλουθο παράδειγμα από το Γεροντικό:
«Ένας Αδελφός εξομολογήθηκε στον Αββά Σισώη:
-Έπεσα, Πάτερ, Τί να κάνω τώρα;
-Σήκω, του είπε με την χαρακτηριστική του απλότητα ο Άγιος Γέροντας.
-Σηκώθηκα, Αββά, μα πάλι έπεσα στην καταραμένη αμαρτία, ωμολόγησε με θλίψη ο Αδελφός.
-Και τι σ’ εμποδίζει να ξανασηκωθείς;
-Ως πότε; Ρώτησε ο Αδελφός.
-Έως ότου σε βρεί ο θάνατος ή στην πτώση ή στην έγερση. Δεν είναι γραμμένο «όπου εύρω σε εκεί και κρίνω σε»; Εξήγησε ο Γέροντας. Μόνο εύχου στον Θεό να βρεθείς την τελευταία σου στιγμή σηκωμένος με την αγία μετάνοια»[9].
ζ. Συνεχής.
Για να έχουμε καρπούς στην πνευματική ζωή μας, απαιτείται η συχνή προσέλευση μας στο Μυστήριο της Εξομολογήσεως και όχι μόνο όταν διαπράξουμε κάποιο μεγάλο αμάρτημα. Όχι μόνο πριν τις μεγάλες εορτές για να μας διαβάσει ο Ιερέας την «ευχή» κι έτσι να κοινωνήσουμε. Όχι μόνο για να τα πούμε, χωρίς να έχουμε αληθινή μετάνοια. Γιατί η ΜΕΤΑΝΟΙΑ είναι ένας τρόπος ζωής.
Και από την τακτική Μετάνοια-Εξομολόγηση απορρέουν πολλά καλά:
- Τα πάθη και οι αδυναμίες δεν αυξάνουν, αλλά με την θεραπεία ατονούν.
- Εντοπίζονται με μεγαλύτερη ακρίβεια οι αμαρτίες και ενθυμούνται ευκολότερα.
- Και όταν ακόμη διαπράξει κανείς από τα επτά θανάσιμα λεγόμενα αμαρτήματα (υπερηφάνεια, φιλαργυρία, πορνεία -δηλ. τις σαρκικές αμαρτίες, φθόνο, γαστριμαργία, θυμό, ακηδία –δηλ. πνευματική αδιαφορία για την ψυχή μας), με την Εξομολόγηση έρχεται στην ψυχή του χριστιανού γρήγορα η Χάρη του Θεού, αποκαθιστώντας και πάλι την ειρήνη. Αντίθετα, αν η αμαρτία μείνει ανεξομολόγητη για πολύ καιρό, φθείρει την ψυχή με τις τύψεις και, το σπουδαιότερο, -και παρακαλώ ας το προσέξουμε ιδιαιτέρως αυτό- για όλο το διάστημα που ο άνθρωπος παραμένει ανεξομολόγητος στερείται από την Θεία Χάρη και επιπλέον, όλα τα καλά του έργα (νηστείες, προσευχές, ελεημοσύνες κτλ.) στερούνται μισθού.
- Η τακτική, αληθινή ΜΕΤΑΝΟΙΑ-ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ γίνεται τείχος στις δαιμονικές προσβολές (μάγια, βασκανία, κακή ενέργεια φθονερών ανθρώπων). Απόδειξη τούτου είναι το γεγονός ότι οι μάγοι, ενώ συνιστούν – προς παραπλάνηση βεβαίως – να ανοίγουν οι πιστοί εκκλησίες, δηλ. να κάνουν Θείες Λειτουργίες, να κάνουν Ευχέλαια και προσευχές και να ανάβουν λαμπάδες, ρητά και κατηγορηματικά τους τονίζουν ότι δεν πρέπει να εξομολογηθούν, γιατί δεν θα τελεσφορήσει η σατανική ενέργεια. Έλεγε ένας δαιμονισμένος σε κάποιο παρευρισκόμενο: «Τί να σε κάνω που πήγες στον παλιοτράγο και τα ξέρασες!», εννοώντας «ξέρασμα» την Εξομολόγηση και «παλιοτράγο» τον Πνευματικό.
- Όσους εξομολογούνται τακτικά δεν τους τρομάζει ο φόβος του θανάτου. Είναι πάντα έτοιμοι, αφού με την συνεχή μετάνοια έχουν καθαρίσει την ψυχή τους, και αναμένουν με ειρήνη τη μετάβασή τους από τον κόσμο της φθοράς στην μακαριότητα του Παραδείσου.
- Η συνεχής εξομολόγηση είναι αποτρεπτική της αμαρτίας.
Από την Μετάνοια-Εξομολόγησή μας εξαρτάται η σωτηρία μας, καθώς και η σωματική και ψυχική υγεία μας! Πήραμε την απόφαση να πάμε στον Πνευματικό! Τότε πήραμε απόφαση να συναντηθούμε ως άσωτοι με τον Θεό!
Ας κάνουμε θερμή προσευχή γιατί χρειαζόμαστε τον φωτισμό του Θεού, για να μπορέσουμε να ανιχνεύσουμε τα μύχια της ψυχής μας και να δούμε καθαρά την εσωτερική μας ρυπαρότητα. Χρειάζεται ταπείνωση και ανδρεία να δεχθούμε την ασθένειά μας. Ο Κύριος, μέσα στην πολλή Του ευσπλαχνία, στην αρχή του αγώνα, δεν μας αποκαλύπτει όλη μας την αδυναμία, για να μην απελπιστούμε, όσο προχωρούμε στην ταπείνωση, όσο αποκτούμε περισσότερη χάρη, μας αποκαλύπτεται όλο και περισσότερο η εμπαθής κατάστασή μας.
Γι’ αυτό, καλό θα είναι να γίνει κάποια σχετική προετοιμασία πριν το Μυστήριο, σημειώνοντας τις αμαρτίες μας, για να μην τις ξεχάσουμε όταν πάμε στην Εξομολόγηση.
Και τότε, μαζί με την άφεση των «εν λόγω, έργω, γνώσει και αγνοία»[10] αμαρτημάτων και πλημμελημάτων μας, αυξάνεται μέσα μας η ελπίδα στο έλεος του Θεού, έρχονται τα χαροποιά δάκρυα και η χαρά του ουρανού στην ζωή μας!
Εμπρός, λοιπόν, αδελφοί μου, να οδηγήσουμε όλοι μας τα βήματά μας στο Μυστήριο αυτό της Αγάπης του Θεού για τον άνθρωπο! Ο Θεός γνωρίζει τις αμαρτίες μας. Αυτό που ζητά είναι να δει τον αγώνα, την προσπάθεια, την μετάνοια, τα δάκρυά μας, γιατί αυτή είναι μία πράξη δική μας. Τότε, η νηστεία και η προσευχή μας θα μας φέρει ευλογία. Τότε θα αλλάξει ο κόσμος, όταν πρώτος θα αλλάξω εγώ. Τότε, θα εορτάσουμε πραγματικά το Άγιο Πάσχα και το Πάσχα το δικό μας! Γένοιτο.
[1] Ομιλία που εκφωνήθηκε στον Ι. Ναό Αγίας Λυδίας, στο Κέντρο Εσωτερικής και Εξωτερικής Ιεραποστολής της Αδελφότητος «ΛΥΔΙΑ», στις 23 Μαρτίου 2016, στην Ασπροβάλτα.
[2] Ο.π.
[3] Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, «Εξομολογητάριον», εκδ. Νεκτ. Παναγόπουλου, σ. 213.
[4] Από την συγχωρητική ευχή του Ευχολογίου της Εκκλησίας μας.
[5] Σοφία Σειράχ, δ΄, 21.
[6] Από την συγχωρητική ευχή του Ευχολογίου της Εκκλησίας μας.
[7] Ο.π.
[8] Από την Θεία Λειτουργία Ιωάννου του Χρυσοστόμου, β΄ ευχήν των πιστών.
[9] Θεοδώρας Χαμπάκη, «Γεροντικόν. Σταλαγματιές από την Πατερική Σοφία», εκδ. Β. Ρηγόπουλου, Θεσ/νίκη 1983, σ. 112-113.
[10] Από την συγχωρητική ευχή του Ευχολογίου της Εκκλησίας μας.
