Το άγχος είναι ένα συναίσθημα ικανό να βάζει καθημερινά σε σκληρές δοκιμασίες τις ψυχικές μας αντοχές. Όταν είμαστε πολύ ανήσυχοι αδυνατούμε να συγκεντρωθούμε, να σκεφτούμε τα προβλήματα με σαφήνεια και καθαρό μυαλό, να διερευνήσουμε τις πιθανές απαντήσεις που μπορούμε να δώσουμε σε μια δεδομένη κατάσταση, να προσφέρουμε βοήθεια σε άλλους ανθρώπους αλλά και να βρούμε δημιουργικές λύσεις λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες τους.
Μερικές φορές το άγχος παίρνει τη μορφή φόβου ή ανησυχίας (π.χ. ο φόβος του θανάτου ή της μοναξιάς). Άλλες φορές έχουμε την αίσθηση ότι κάτι έντονο και τρομερό θα συμβεί, γεγονός που μας αφήνει έκπληκτους με τον ίδιο μας τον εαυτό! Επιπρόσθετα, μπορεί να παρουσιαστεί ως μια κατάσταση εσωτερικής έντασης, χωρίς όμως να υπάρχει μια συγκεκριμένη και εμφανής αιτία που να μας προκαλεί τα παραπάνω συμπτώματα.
Το άγχος μιλάει για εμάς σε εμάς
Ακόμη και όταν εκηλώνεται με τρόπο αρνητικό και βίαιο, το άγχος σίγουρα κρύβει κάτι. Και μας ταρακουνάει ακριβώς για να μας επισημάνει πως αυτό το “κάτι” επηρεάζει βαθιά τη ζωή μας.
Είναι σαν ένα παραθυράκι μέσα από το οποίο επιστρέφουμε στη λύπη και στις τύψεις του παρελθόντος, δημιουργώντας ταυτόχρονα στον εαυτό μας ανησυχίες για το μέλλον και οδηγώντας μας σε μια κατάσταση συναισθηματικού συναγερμού. Το αποτέλεσμα; Χάνουμε, μέρα με τη μέρα, την ικανότητά μας για αγάπη, δημιουργικότητα, χαρά και πολλά άλλα αυθεντικά κομμάτια του εαυτού μας, πιστεύοντας πως είμαστε “μικροί”, ασήμαντοι, ανίκανοι και υποτιμώντας συνεχώς τις δυνατότητες και την αξία μας. Το άγχος μπορεί να επηρεάσει την αυτοεκτίμηση, τον αυτοσεβασμό και γενικότερα το νόημα της ύπαρξής μας, που αποτελούν και τις βάσεις πάνω στις οποίες στηρίζεται ολόκληρη η ζωή μας.
Τα συμπτώματα του άγχους
Έρχεται συχνά χωρίς να υπάρχει ένας πραγματικός παράγοντας ενεργοποίησής του. Δεν έχει ιδιαίτερη σημασία εάν θεωρούμε υπεύθυνα τα γονίδιά μας ή κάποιο παιδικό μας τραύμα, αν απλά οφείλεται σε μια στιγμή μεγάλης πίεσης ή προέρχεται από τα γεγονότα που συμβαίνουν καθημερινά γύρω μας.
Όποια και αν είναι η άποψή μας για τις πιθανές αιτίες που το προκαλούν, ένα πράγμα είναι βέβαιο: το άγχος έχει μία επίδραση επάνω μας που μας δημιουργεί αναστάτωση. Μπορεί να εμποδίσει την ικανότητά μας να σκεφτόμαστε. Μπορεί να επηρεάσει το μυαλό και την σκέψη μας κάνοντάς μας να νιώσουμε πως δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να σκεφτούμε θετικά για περισσότερο από πέντε δευτερόλεπτα. Είναι ικανό να μας επηρεάσει σε τέτοιο βαθμό ώστε να αισθανθούμε εντελώς μπλοκαρισμένοι και ανίκανοι να δώσουμε την παραμικρή απάντηση σε οποιοδήποτε απλό ερώτημα. Μας δίνει την αίσθηση πως μας συμβαίνει κάτι που είναι πιο μεγάλο και πιο δυνατό από εμάς, κάτι που κυριαρχεί και μας ξεπερνά, κάνοντάς μας ανήμπορους να αντιδράσουμε και να αντιμετωπίσουμε το παραμικρό.
Όταν έρχεται ο πανικός
Μερικές φορές το άγχος έρχεται με τη μορφή ξαφνικής κρίσης, φαινομενικά ανεξήγητης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι κρίσεις πανικού, όπου το άγχος γίνεται πραγματικά ανυπόφορο και σφοδρό. Σε αυτές τις περιπτώσεις συμπτώματα όπως δύσπνοια, κόμπος στο λαιμό, ταχυκαρδία, πόνος στο στομάχι, ζαλάδα, τρέμουλο ή μούδιασμα στα χέρια είναι εξαιρετικά έντονα. Η αντίληψή μας είναι παραμορφωμένη, αισθανόμαστε αδύναμοι και εξαντλημένοι, έχουμε παραισθήσεις, φοβόμαστε ότι χάνουμε τον έλεγχο και πως θα πεθάνουμε.
Η ταύτιση με το άγχος
Εκείνο που πονάει περισσότερο δεν είναι ο τρόπος με τον οποίο εκδηλώνουμε το άγχος μας, είτε πρόκειται για μια μέτρια ανησυχία είτε για μια πραγματική κρίση πανικού.
Εκείνο που μας φυλακίζει στην πραγματικότητα είναι το γεγονός ότι ταυτιζόμαστε ολοκληρωτικά με το άγχος. Και είναι επόμενο πως θεωρούμε, λανθασμένα, τον εαυτό μας ως αδύναμο, ανάξιο και ανίκανο και σε καμία περίπτωση ως προσωπικότητα ισχυρή, ικανή και γεμάτη δυνατότητες.
Η ψυχοθεραπεία βοηθάει
Το άγχος κρύβει μέσα του ένα είδος ενέργειας. Μία ενέργεια ζωτικής σημασίας που επιδιώκει, με διάφορους λανθασμένους τρόπους, να βγει προς τα έξω. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί είτε γιατί δεν αντιλαμβανόμαστε πως ένα σημαντικό κομμάτι του εαυτού μας (δημιουργικό, παιχνιδιάρικο, ζωντανό) δεν ζει, είτε γιατί η ζωή που ζούμε δε συμβαδίζει με τις επιθυμίες μας, ή επειδή στη ζωή μας υπάρχει ακόμη ένα κεφάλαιο που αιωρείται (φίλοι, οικογένεια, εργασία) και το οποίο είναι ανάγκη να να συζητηθεί, να ξεκαθαριστεί ή ακόμη και να κλείσει.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα όλα τα παραπάνω, η ψυχοθεραπεία είναι εκείνη που μπορεί να μας προσφέρει σημαντική βοήθεια και υποστήριξη. Ο ψυχολόγος μας βοηθάει να ανακαλύψουμε, βήμα βήμα, το κρυμμένο νόημα του άγχους στη ζωή μας. Τι κρύβει; Ποια είναι η αληθινή έννοιά του; Μόνο μέσα από την κατανόησή του μπορούν να ανοίξουν οι πόρτες στην αλλαγή και σε μια πιο ελεύθερη έκφραση του εαυτού μας!
Πυραλεμίδου Χρύσα
Κλινική Ψυχολόγος
Απόφοιτος Università degli Studi di Bologna
Μέλος του Πανελληνίου Ψυχολογικού Συλλόγου
