Γιορτάζουμε σήμερα την διπλή εορτή. Τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και την Επανάσταση του 1821. Ταυτόχρονα ζούμε την τρίτη κρίση από το 2010 για την χώρα μας. Οικονομική κρίση και μνημόνια, πανδημία, πόλεμος στην Ουκρανία. Τί διδαχθήκαμε από όλα αυτά, αλλά και γενικότερα από την ιστορία; Το παρόν κείμενο έχει σκοπό να υπενθυμίσει μία πιθανή βασική αρχή της οικονομίας, την αυτάρκεια.
Η Επανάσταση του 1821 έδωσε την δυνατότητα στην πατρίδα μας να αποκτήσει κρατική υπόσταση. Ο αγώνας ήταν μεγάλος και συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια. Πέρασαν αρκετές δεκαετίες μέχρι να αποκτήσει η Ελλάδα την έκταση που θα της έδινε την σχετική άνεση για να σταθεί ως ανεξάρτητο κράτος. Το πέτυχε; Η γνώμη μας είναι ότι μετά από αρκετές δεκαετίες αγώνων και προσπαθειών, δυστυχώς η πατρίδα μας δεν κατάφερε να αποκτήσει τα «εφόδια», που μάλλον χρειάζονται για μια ανεξάρτητη πολιτική, ή τέλος πάντων για μία αξιοπρεπή παρουσία στην διεθνή πολιτική σκακιέρα. Η οικονομική κρίση του 2010 μας βρήκε απροετοίμαστους. Το δημόσιο χρέος μας ήταν υπέρογκο και οι προειδοποιήσεις από όσους παρακολουθούσαν τα οικονομικά της χώρας δεν έπιαναν τόπο λόγω των δημαγωγικών φωνών και της νοοτροπίας του βολέματος και τακτικής να «είμαστε εμείς καλά» και ο γείτονας ας κάνει ότι νομίζει. Έτσι, το μοντέλο κατέρευσε και ακόμη και σήμερα δεν καταφέραμε να ορθοποδήσουμε. Δεν μας έφθανε μόνο αυτό ήρθε το 2020 η πανδημία, για να δώσει ακόμη ένα κτύπημα, κυρίως οικονομικό, αλλά και ψυχικό και ψυχολογικό. Πολλοί οικονομικοί κλάδοι κατέρευσαν ή έφθασαν στα όριά τους. Το ίδιο και οι πολίτες. Για να φθάσουμε στην τωρινή κατάσταση με τον πόλεμο στην Ουκρανία, όπου φθάνουμε σε σημείο να μπαίνει πλαφόν σε προϊόντα, λόγω έλλειψης προμηθειών. Διαβάζω ότι το ηλιέλαιο και το αλεύρι το προμηθευόμαστε από την Ουκρανία κατά μεγάλο ποσοστό! Αυτό προφανώς η Πολιτεία το γνώριζε. Δεν μπορώ να πιστέψω ότι μία οργανωμένη πολιτεία δεν γνωρίζει τις ανάγκες της και σε ποιο ποσοστό, καθώς και τις το ποσοστό εισαγωγών για όλα τα αγαθά από άλλες χώρες. Αν ισχύει ότι το 70% του ηλιελαίου το εισάγουμε από την Ουκρανία, τότε από την στιγμή που άρχισε να δημιουργείται το πρόβλημα στην περιοχή εκείνη, ίσως το 2014, ίσως και προγενέστερα, θα έπρεπε η πολιτεία να λάβει τα μέτρα της. Διαβάζω επίσης ότι υπάρχουν δύο εκατομμύρια στρέμματα ακαλλιέργητα. Γιατί δεν επιδοτούνται, αν και αυτό θα έπρεπε να γίνει πολύ πιο πριν, ώστε να καλλιεργηθούν αυτές με τα απαραίτητα σιτηρά, κ.λπ. Όταν υπάρχει ενδεχόμενο επέκτασης της κρίσης, δεν πρέπει να λάβει η πολιτεία τα μέτρα της; Όταν διάφορες πηγές διατυμπανίζουν ότι ενδέχεται μετά τον λοιμό να έχουμε και λιμό, δεν θα πρέπει να λάβουμε τα μέτρα μας; Διαβάζω επίσης ότι σύμφωνα με το υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ η Κίνα διαθέτει τα μισά αποθέματα του κόσμου σε σιτάρι και το 70% του καλαμποκιού. Εμείς, τί ενέργειες κάναμε ώστε να έχουμε αποθέματα στα αναγκαία είδη.
Ο Θουκυδίδης στην «Ιστορία» του μας διδάσκει ότι μία πόλη κράτος θα πρέπει να είναι αυτάρκης. Πιο συγκεκριμένα, ο Περικλής στον Επιτάφιο Λόγο του λέει ότι «τὴν πόλιν τοῖς πᾶσι παρεσκευάσαμεν καὶ ἐς πόλεμον καὶ ἐς εἰρήνην αὐταρκεστάτην», δηλαδή «προπαρασκευάσαμε την πόλη ώστε να είναι αυταρκεστάτη (υπερθετικός βαθμός!) και στην ειρήνη και στον πόλεμο». Εμείς, πόσο έχουμε διδαχθεί από αυτή την τακτική του Περικλή; Εάν αναζητήσει κάποιος, ειδικά στα αγγλικά, θα βρει εύκολα τον ορισμό της αυτάρκους χώρας. Μάλιστα, θα βρει ότι υπάρχει πρώτον πλούσια βιβλιογραφία για το θέμα και δεύτερον ακόμη και κατάλογοι χωρών με το ποσοστό αυτάρκειας σε είδη διατροφής και γεωργικά προϊόντα! Ο Αριστοτέλης, στα «Πολιτικά», αναζητώντας τον ορισμό της «πόλης» αναφέρει διάφορες προϋποθέσεις για την συγκρότηση της πόλης και καταλήγει γράφοντας ότι «ἀλλὰ ταῦτα μὲν ἀναγκαῖον ὑπάρχειν, εἴπερ ἔσται πόλις, οὐ μὴν οὐδ’ ὑπαρχόντων τούτων ἁπάντων ἤδη πόλις, ἀλλ’ ἡ τοῦ εὖ ζῆν κοινωνία καὶ ταῖς οἰκίαις καὶ τοῖς γένεσι, ζωῆς τελείας χάριν καὶ αὐτάρκους.», δηλαδή «όλα αυτά είναι απαραίτητα για την σύσταση της πόλης, αλλά και πάλι η ύπαρξη όλων αυτών δεν συνεπάγεται ακόμη την ύπαρξη πόλης. Αντίθετα πόλη είναι οι σχέσεις συνύπαρξης των οικογενειών και των γενών με σκοπό το ευ ζην, προκειμένου να επιτευχθεί τέλεια και αυτάρκης ζωή.» (Αριστοτέλης, «Πολιτικά»).
Κλείνοντας, θα ήθελα να επισημάνω ότι τα θέματα αυτά έχουν μελετηθεί και ερευνηθεί από πολλούς επιστήμονες. Επομένως, οι πολιτικοί θα πρέπει να έχουν κοντά τους ειδικούς, που να τους συμβουλεύουν για το καλό της χώρας, προβλέποντας τις μελλοντικές εξελίξεις. Τέλος, εξίσου σημαντικό είναι και η αυτάρκεια σε ενέργεια, αλλά και άλλους πόρους. Επομένως, για να μην μετρήσουμε άπειρες κρίσεις, καλό είναι η ελληνική πολιτεία να προβλέπει και όπου χρειάζεται να παίρνει τις ορθές αποφάσεις.
Χρόνια Πολλά! Ζήτω το έθνος!
Βασίλης Τσιάντος
Καθηγητής Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος
Πρόεδρος Δ.Ε. Παραρτήματος Καβάλας Ε.Μ.Ε.
