Η ημέρα αυτή είναι ίσως η πιο πολυσυζητημένη από τις παγκόσμιες ημέρες που έχουν θεσπιστεί από τον ΟΗΕ για την εξάλειψη διαφόρων κοινωνικών φαινομένων καθώς αφορά τον μεγαλύτερο αριθμητικά πληθυσμό πάνω στη γη.
Οι γυναίκες και τα κορίτσια είναι αδιαμφισβήτητα οι πιο συχνοί αποδέκτες της ανδρικής επιθετικότητας, και μάλιστα οι δράστες είναι συνήθως άτομα γνωστά στο θύμα, και εντάσσονται στο στενό οικογενειακό ή και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον του θύματος.
Για τον λόγο αυτό, αποτελούν τους ανυποψίαστους αίτιους του φαινομένου, χωρίς να γίνεται γρήγορα και εύκολα αντιληπτή η συμπεριφορά τους στα άτομα γύρω από το θύμα, καθώς ένας σύζυγος/σύντροφος, ένας πατέρας, ένας θείος, ένας αδελφός, ένας μέντορας δραστηριοτήτων, ένας καλός οικογενειακός φίλος είναι πάντα υπεράνω πάσης υποψίας για την πρόκληση κακοποιητικών συμπεριφορών.
Η πραγματικότητα όπως αυτή αποτυπώνεται στατιστικά ερευνητικά δεδομένα παγκοσμίως είναι ακλόνητη και έρχεται δυστυχώς να επιβεβαιώσει την παραπάνω διατύπωση.
Έτσι σύμφωνα με μια από τις μεγαλύτερες δημοσκοπικές έρευνα που έχει διεξαχθεί παγκοσμίως για τη βία κατά των γυναικών από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα του ανθρώπου (http://fra.europa.eu/2014), με τη συμμετοχή πάνω από 42.000 γυναικών, ηλικίας από 18 έως 74 ετών, από 28 κράτη μέλη της ΕΕ:
- 1 στις 3 γυναίκες στην ΕΕ έχει υποστεί σωματική βία από την ηλικία των 15 ετών και άνω
- 1 στις 2 γυναίκες έχει βιώσει ψυχολογική βία από τον σύντροφό της
- 1 στις 8 γυναίκες έχουν υποστεί οικονομική βία από το σύντροφό τους
- 1 στις 10 γυναίκες έχει βιώσει σεξουαλική βία από την ηλικία των 15 ετών και άνω
- 1 στις 20 γυναίκες έχει πέσει θύμα βιασμού
- 1 στις 3 γυναίκες έχει παρενοχληθεί σεξουαλικά στο χώρο εργασίας
- 1 στις 5 νεαρές γυναίκες, μεταξύ 18-29 ετών, έχει παρενοχληθεί σεξουαλικά στο διαδίκτυο
- 1 στις 5 γυναίκες έχει βιώσει stalking
- 50 γυναίκες χάνουν τη ζωή τους κάθε εβδομάδα λόγω της ενδοοικογενειακής βίας, στην Ε.Ε.
Συμπληρωματικά στα παραπάνω, έρχονται να προστεθούν και τα στοιχεία που αφορούν τις γυναικοκτονίες, τους βίαιους δηλαδή θανάτους γυναικών λόγω του φύλου τους, που διαπράττονται στις περισσότερες περιπτώσεις από συζύγους/συντρόφους, πρώην συζύγους/συντρόφους ή πατέρες.
Στην Ελλάδα δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο για την γυναικοκτονία και δυστυχώς δεν καταγράφεται ως τέτοια. Ωστόσο, τα στατιστικά είναι και εδώ ακλόνητα τόσο για την χώρα μας όσο και για το εξωτερικό.
Πενήντα γυναίκες στην ΕΕ δολοφονούνται κάθε εβδομάδα από το νυν ή πρώην σύντροφό τους Ενδεικτικά αναφέρουμε από τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (http://eige.europa.eu):
- Στην Βρετανία, κάθε τρεις μέρες δολοφονείται μία γυναίκα
- Στη Σουηδία, κάθε δέκα μέρες κακοποιείται μέχρι θανάτου από το σύζυγο ή σύντροφό της
- Στην Ισπανία, μία γυναίκα δολοφονείται κάθε τέσσερεις μέρες, περίπου 100 τον χρόνο
- Στην Γαλλία, μία γυναίκα δολοφονείται κάθε πέντε μέρες εξαιτίας κακοποίησης στο σπίτι
- Στην Ελλάδα σύμφωνα με στοιχεία του Κέντρου Γυναικείων Ερευνών – Διοτίμα (http://diotima.org.gr), από το 2011 έχουν ατύπως καταγραφεί 62 γυναικοκτονίες και 27 απόπειρες, ενώ το 2020 οκτώ γυναίκες έχασαν τη ζωή τους με αυτόν τον τρόπο.
Σε όλα τα παραπάνω παρατηρούνται προσθετικοί αριθμοί από τον Μάρτιο του 2020 έως σήμερα, καθώς κατά την διάρκεια της καραντίνας η θυματοποίηση των γυναικών εκτοξεύτηκε στα ύψη σε όλο τον κόσμο (http://www.isotita.gr).
Πολλά είναι τα αίτια του φαινομένου και πολυεπίπεδες οι επιπτώσεις του στα θύματα της βίας, κάτι που θα μπορούσαμε να αναπτύξουμε σε επόμενη σχετική αρθρογραφία. Πολυεπίπεδη και η πρόληψη και αντιμετώπιση επίσης ενός τέτοιου φαινομένου.
Στην προκειμένη περίπτωση, και λόγω του περιορισμένου χώρου της συγγραφής, θα πρέπει να τονίσουμε την ακόμη μεγαλύτερη βελτίωση της νομοθεσίας ώστε να συμπεριλάβει όλες τις πτυχές του φαινομένου, να αναγνωρίσει όλες τις έκκεντρες ταυτότητες των ανθρώπων ξεφεύγοντας από τις πάγιες ταξινομίες του έμφυλου δίπολου άνδρας/γυναίκα, και θεσπίζοντας έναν ξεχωριστό νόμο για κάθε ξεχωριστό έγκλημα όπου δεν θα υπάρχουν περιθώρια για την ατιμωρησία των δραστών και την αποτυχία μιας ολιστικής προστασίας των θυμάτων.
Παράλληλα, η εκπαίδευση σε όλες της τις βαθμίδες, έχει ένα καθοριστικό ρόλο να παίξει στην πρόληψη του φαινομένου προωθώντας και προασπίζοντας ένα συμπεριληπτικό μοντέλο μάθησης με τις αξίες της ισότητας, του σεβασμού και της μηδενικής ανοχής της βίας από όπου κι αν προέρχεται, την συμπερίληψη έμφυλων ταυτοτήτων και της αυτοδιαχείρησης της έμφυλης έκφρασης, και γενικότερα την ανάπτυξη ενός μαθησιακού περιβάλλοντος που δεν θα είναι τόσο γνωσιοκεντρικό, αλλά θα θέτει ζητήματα έκφρασης και διαχείρισης συναισθημάτων και διαθεματικότητας.
Τέλος, η Πολιτεία και η κοινωνία των πολιτών –ο καθένας και η καθεμία δηλαδή από εμάς – θα πρέπει καθημερινά και έμπρακτα να ακυρώνει την μέχρι τώρα κουλτούρα του ρατσισμού, σεξισμού, ανδροκρατίας και εν γένει πατριαρχίας με την οποία έχει μάθει έως τώρα να λειτουργεί, και να αντιτάξει στα παραπάνω την δημιουργία συμπεριληπτικών και ολιστικών πλαισίων σκέψης και συμπεριφοράς ενάντια στην αποσιώπηση και απο-πολιτικοποίηση του φαινομένου μπαίνοντας στον στίβο της αδιάλειπτης διεκδίκησης της ισότητας και αξιοπρέπειας της ζωής όλων των ανθρώπων.
Σεβαστή Χατζηφωτίου
Αναπλ. Καθηγήτρια Κοινωνικής Εργασίας
Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (Δ.Π.Θ.)
