Γεννημένος στην Μπαΐα (πορτογαλικά: Bahia) και με έναν Ιταλό πατέρα, ο Carlos Marighella ήταν ένας κορυφαίος εκπρόσωπος του κομμουνιστικού Κόμματος της Βραζιλίας από τα χρόνια της δικτατορίας του Getulio Vargas (1930-1945).
Ως ενεργός και έμπειρος αγωνιστής, πραγματοποίησε τη δραστηριότητά του αδιάκοπα τόσο στο κοινοβούλιο, όταν, στη σύντομη περίοδο που ακολούθησε την άμεση μεταπολεμική περίοδο, το Pcb νομιμοποιήθηκε, όσο και στην παρανομία, μετά την ευθυγράμμιση της Βραζιλίας με την πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών με την έλευση του ψυχρού πολέμου. Το 1964, ένα πραξικόπημα που υποστηρίχθηκε από τις ΗΠΑ δημιούργησε μια άγρια στρατιωτική δικτατορία στη Βραζιλία, η οποία κατέστειλε τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα, μείωσε δραστικά το δικαίωμα ψήφου και κατήργησε ουσιαστικά όλα τα πολιτικά δικαιώματα, βυθίζοντας τη χώρα σε ένα κλίμα τρόμου.
Σε αυτήν την περίοδο ξεκίνησαν οι αντιθέσεις μεταξύ του κομμουνιστικού Κόμματος της Βραζιλίας και του Carlos Marighella, ο οποίος, ευθυγραμμισμένος με τις θέσεις του Κάστρο, επέκρινε την αδυναμία του κόμματος να πραγματοποιήσει μια αποτελεσματική μάχη ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς και έβλεπε στον ένοπλο αγώνα να είναι η μόνη λύση για την δραματική κατάσταση της Βραζιλίας.
Οι σχέσεις έσπασαν οριστικά όταν, σε αντίθεση με την επίσημη γραμμή του βραζιλιάνικου κομμουνιστικού Κόμματος, ο Marighella πήγε στην Αβάνα για να συμμετάσχει στην Πρώτη Διάσκεψη της Olas (Αύγουστος 1967). Οι επικρίσεις που απηύθυνε, στην διάρκεια του συνεδρίου, στην αδράνεια του Pcb και η άνευ όρων υποστήριξή του στη στρατηγική του Κάστρο, οδήγησαν στην απομάκρυνση του Marighella από το κόμμα.
Στην Κούβα, ο Marighella έζησε το ευφορικό κλίμα της επικείμενης ήττας των αμερικανικών στρατευμάτων στο Βιετνάμ, αλλά και την πικρή απογοήτευση, αφού πίστευε στη δυνατότητα δημιουργίας στη Λατινική Αμερική και στον τρίτο κόσμο «ενός, δύο, χιλίων Βιετνάμ», με την σύλληψη και δολοφονία του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα. Έζησε τη βαθιά θλίψη του κουβανικού λαού σε εκείνες τις θλιβερές μέρες της 8ης και 9ης οκτωβρίου 1967. Στη συνέχεια επέστρεψε στη Βραζιλία και πέρασε από τη θεωρία στη δράση. Ήταν ήδη ένας ώριμος άντρας 56 ετών, αλλά δεν παραιτούνταν.
Πιστός στις δικές του διεθνιστικές και αντιιμπεριαλιστικές αρχές, από την Αβάνα ο Μαριγκέλα έστειλε πολλά μηνύματα στον λαό της Βραζιλίας και στους επαναστάτες ολόκληρης της ηπείρου, στα οποία υποστήριζε την ανάγκη οι λατινοαμερικανοί λαοί να δείξουν αλληλεγγύη στην κουβανική επανάσταση και να εφαρμόσουν μια παγκόσμια «στρατηγική» ανταρτοπόλεμου ενάντια στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό: “Η Διάσκεψη της Olas είναι η πιο σοβαρή και πιο σημαντική έκκληση στην ενότητα των λαών της Λατινικής Αμερικής, οι οποίοι πρέπει να αντιταχθούν με μια παγκόσμια στρατηγική ενάντια στην παγκόσμια στρατηγική του ιμπεριαλισμού της Βόρειας Αμερικής.
Η υποστήριξή μας στη Διάσκεψη της Olas σημαίνει ότι κατανοούμε την ανάγκη για αμοιβαία αλληλεγγύη μεταξύ των λατινοαμερικανικών λαών, για την ένοπλη πάλη, και ειδικά για τον αντάρτικο πόλεμο ως μοναδικό τρόπο για την επίτευξη της εθνικής απελευθέρωσης για τον λαό μας”. [C. Marighella, “Δηλώσεις στην Avana”, στο Ομιλίες και πολιτικά άρθρα για τον ανταρτοπόλεμο στη Βραζιλία].
Η προσκόλληση στη θεωρία του ανταρτοπόλεμου των Κάστρο-Γκεβάρα εκφράζεται με σαφήνεια στην επιστολή που, πάντα εκείνη την εποχή, ο Μαριγκέλα έγραψε στον Φιντέλ Κάστρο: «Το μονοπάτι που επέλεξα είναι αυτό της ένταξης στον αντάρτικο αγώνα, στην καρδιά της αγροτικής περιοχής, ενσωματωμένος οριστικά στην Λατινομερικανική Επανάσταση, πεπεισμένος καθώς είμαι ότι ο αντάρτικος πόλεμος είναι ο μόνος τρόπος να ενώσουμε τους βραζιλιάνους επαναστάτες και να οδηγήσουμε τον λαό μας στην κατάκτηση της εξουσίας”.
Μετά την επιστροφή του στη Βραζιλία, ο Marighella ίδρυσε την Εθνική Απελευθερωτική Δράση (ALN) και, διατηρώντας παράλληλα τις προθέσεις του να συνεργαστεί με την Κούβα, προσανατολίστηκε σε ένα πρόγραμμα πάλης που περιλάμβανε επίσης μια ευρεία χρήση του αντάρτικου πολέμου. Αν και χρονολογικά μετά την εμπειρία των Tupamaros στην Ουρουγουάη, κάτι περισσότερο από ένα πραγματικό «σημείο καμπής», η επιλογή της Marighella αντιπροσώπευσε το σημείο μετάβασης μεταξύ του αγροτικού αντάρτικου, όπως αρχικά σχεδιάστηκε από τους Castro και Guevara, και του αστικού ανταρτοπόλεμου που ασκούσαν οι Τουπαμάρος.
Η υπέρβαση της φιντελιστικής στρατηγικής συνίστατο καταρχάς στην αντίληψη που είχε ο βραζιλιάνος επαναστάτης για τον ανταρτοπόλεμο, η οποία δεν έπρεπε να είναι ούτε «συνωμοσία ούτε άμεση εξέγερση», αλλά «παράνομη αντίσταση» και «ένοπλη πάλη του λαού» σε έναν «παρατεταμένο πόλεμο» » Επιπλέον, σε αντίθεση με τους κουβανούς επαναστάτες, ο Μαριγκέλα, ενώ θεωρούσε τον αγροτικό πληθυσμό «την βελόνα της ζυγαριάς», απέδωσε σημαντικό ρόλο στην εργατική τάξη και στο φοιτητικό κίνημα: “Η βασική στρατηγική αρχή του ανταρτικού αγώνα είναι ότι δεν μπορεί να έχει καθοριστικές συνέπειες και χαρακτήρα στον επαναστατικό πόλεμο, εάν η ένοπλη συμμαχία εργατών και αγροτών δεν επιτευχθεί και παγιωθεί, στην οποία πρέπει να ενταχθούν οι φοιτητές”. [C. Marighella, “Στρατηγικά προβλήματα και αρχές », σε Ομιλίες και πολιτικά έγγραφα].
Η στρατηγική του αντάρτικου αγώνα που αναπτύχθηκε από τον CarlosMarighell aπεριελάμβανε τρεις θεμελιώδεις φάσεις, απρόβλεπτης διάρκειας: μια πρώτη φάση «σχεδιασμού και προετοιμασίας», που χαρακτηρίζεται από ένα αυστηρό απόρρητο, την οποία θα ακολουθούσε μια φάση «εκκίνησης και επιβίωσης», που θα ελάμβανε χώρα στην αστική περιοχή και, τέλος, η «μεταμόρφωση του ανταρτοπόλεμου σε πόλεμο ελιγμών» μέσω του σχηματισμού του επαναστατικού στρατού. Το κύριο μέτωπο, το οποίο είχε τη στρατηγική λειτουργία, παρέμενε εκείνο του αγροτικού αντάρτικου, ενώ η πόλη θα αποτελούσε «την περιοχή της συμπληρωματικής πάλης στην οποία ο αστικός ανταρτοπόλεμος παίζει έναν τακτικό ρόλο». Με άλλα λόγια η πόλη θα έπρεπε να παρέχει υλικοτεχνική βοήθεια και, ταυτόχρονα, να είναι ένα θέατρο δευτερεύοντος αγώνα για την υποστήριξη του αγροτικού ανταρτοπόλεμου και έδαφος στο οποίο να εφαρμοστεί η ένοπλη προπαγάνδα.
Για το σκοπό αυτό, ο Μαριγκέλα θεωρούσε τρία αστικά μέτωπα πάλης, καθένα από τα οποία είχε συγκεκριμένες δεξιότητες-αρμοδιότητες (τον πραγματικό αντάρτικο πόλεμο, τη διοργάνωση απεργιών και διαδηλώσεων κατά της δικτατορίας και την υλικοτεχνική υποστήριξη). Οι κανόνες και οι αρχές, που έπρεπε να ακολουθήσουν αυτά τα τρία μέτωπα της αστικής πάλης, συστηματοποιήθηκαν προσεκτικά από τον Marighella στο Mini manualedelguerriglierourbano-Μίνι εγχειρίδιο του αντάρτικου πόλης, μια μπροσούρα που γράφτηκε τον Ιούνιο του 1969 και στη συνέχεια δημοσιεύτηκε και διανεμήθηκε κρυφά σε όλο τον κόσμο. Σε αυτό, εκτός από την παροχή μιας σειράς πρακτικών κανόνων για τη διεξαγωγή του αστικού αντάρτικου και έναν κατάλογο των κύριων τρόπων δράσης των ανταρτών (συμπεριλαμβανομένης της ένοπλης προπαγάνδας, της απαγωγής, του σαμποτάζ, της ενέδρας, των απαλλοτριώσεων κ.λπ.) ο βραζιλιάνος επαναστάτης ανέφερε επίσης αυτά που πίστευε πως πρέπει να είναι τα ανθρώπινα και ψυχολογικά χαρακτηριστικά του αντάρτη πόλης, αναφερόμενος στις ίδιες επιταγές του θάρρους, της ηθικής και της συνέπειας, στις οποίες αναφέρθηκε, ο Έρνέστο Γκεβάρα στα γραπτά του.
Στο πρόγραμμα που εκπόνησε ο Carlos Marighella, οι βίαιες ενέργειες και οι ταραχές στις αστικές περιοχές, θα οδηγούσαν στην εντατικοποίηση της καταστολής, η οποία, με τη σειρά της θα είχε προκαλέσει περισσότερη βία. Με αυτόν τον τρόπο, η κυβέρνηση θα αναγκαζόταν να εφαρμόσει όλο και πιο επιθετικά μέτρα και αυτό θα είχε αποξενώσει οριστικά τις μάζες από αυτήν.: “…Encuantounaparterazonable de lapoblacióncomienza a tomarenseriolaaccióndelguerrillerourbano, suéxitoestágarantizado. … Para el gobierno no hay otra alternativa sino intensificar la represión. …La situación política en el país se transforma en situación militar, en la cual los gorilas aparecen cada vez más como los responsables de todos los desaciertos y violencias, mientras las dificultades en la vida del peublo se vuelven verdaderamente catastróficas. …Son esas circunstancias desastrosas para la dictatura las que permiten a los revolucionarios desencadenar la guerrilla rural, en medio del incremento incontrolable de la rebelión urbana”. [C. Marighella, “Minimanualdelguerrillerourbano” ].»
Από τη στιγμή που ένα εύλογο μέρος του πληθυσμού αρχίσει να παίρνει στα σοβαρά τη δράση του αντάρτικου πόλης, η επιτυχία του είναι εγγυημένη. … Για την κυβέρνηση δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική από την εντατικοποίηση της καταστολής. Η πολιτική κατάσταση στη χώρα μετατρέπεται σε στρατιωτική κατάσταση, όπου οι γορίλες, [εννοεί τους καταστολείς] εμφανίζονται όλο και περισσότερο ως υπεύθυνοι για όλα τα λάθη και τη βία, ενώ οι δυσκολίες στη ζωή των ανθρώπων γίνονται πραγματικά καταστροφικές. … Είναι αυτές οι καταστροφικές συνθήκες για τη δικτατορία που επιτρέπουν στους επαναστάτες να απελευθερώσουν το αντάρτικο της υπαίθρου, εν μέσω της ανεξέλεγκτης αύξησης της εξέγερσης των πόλεων». »Εγχειρίδιο του αντάρτη πόλεων»
Σε εθνικό επίπεδο, ο κύριος στόχος του Marighella ήταν εκείνος να ενώσει τις διάφορες αντιφρονούντες ομάδες των αριστερών κομμάτων και την επαναστατική χριστιανική συνιστώσα, σε ένα ενωμένο μέτωπο που θα αντιπροσώπευε «μια σημαντική ενίσχυση του επαναστατικού πολέμου του λαού της Βραζιλίας ενάντια στους εχθρούς του» . [Κ. Μαριγκέλα, «Για την ενότητα των επαναστατών», στις Ομιλίες και πολιτικά έγγραφα]. Λόγω της ιδεολογικής ποικιλομορφίας των υποστηρικτών του ALN, δεν αναπτύχθηκε ποτέ ένα λεπτομερές πρόγραμμα της επανάστασης, η ιδέα του Marighella ήταν πως, ξεκινώντας από την κοινή επιθυμία να απελευθερωθούν από τη δικτατορία και τον ιμπεριαλισμό της Βόρειας Αμερικής, οι διάφορες ομάδες θα πρέπει να περάσουν αμέσως στη δράση.
Το πραγματικό επαναστατικό πρόγραμμα θα είχε δημιουργηθεί από την πρακτική: “Η στρατηγική μας είναι να φύγουμε αμέσως για δράση, για τον ένοπλο αγώνα. Η θεωρητική έννοια που μας καθοδηγεί είναι ότι η δράση κάνει την πρωτοπορία … Το τραπέζι των συζητήσεων δεν είναι πλέον ικανό να ενώσει τους επαναστάτες σήμερα. Αυτό που ενώνει τους βραζιλιάνους επαναστάτες είναι να αναλάβουν δράση. και η δράση είναι ο ανταρτοπόλεμος… [από τον οποίο] η βραζιλιάνικη επαναστατική εμπροσθοφυλακή… θα προκύψει εκεί, όταν και όπου οι γορίλες και οι ιμπεριαλιστές των ΗΠΑ το περιμένουν λιγότερο». (C. Marighella, «Διακήρυξη της κομμουνιστικής ομάδας του Σάο Πάολο», σε Ομιλίες και πολιτικά έγγραφα). Αδιάλλακτος απέναντι σε οποιασδήποτε μορφή γραφειοκρατίας, ο Μαριγκέλα είχε μια ελευθεριακή αντίληψη της οργάνωσης, η οποία τον οδήγησε στη θεωρία του «οπλισμένου αυθορμητισμού», βάσει του οποίου η πλήρης αυτονομία και η ελεύθερη διάθεση των όπλων και των χρημάτων που αποκτούνταν κατά τη διάρκεια των δράσεων αφήνονταν στις «ομάδες φωτιάς».
Η οργάνωση, της οποίας ο κεντρικός πυρήνας ήταν άμεσα ανοιχτός στον έξω κόσμο, εκτέθηκε σε μια στρατολόγηση χωρίς διακρίσεις ή φίλτρα, γεγονός που διευκόλυνε τους πράκτορες της καταστολής να διεισδύσουν στο ALN με τεράστιο κόστος ζωών. Συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του Marighella, που σφαγιάστηκε σε μια ενέδρα από την πολιτική αστυνομία της Βραζιλίας στις 4 Νοεμβρίου του 1969, (στις οκτώ το πρωί, στον αριθμό 806 της Alameda Casa Branca, στο Σάο Πάολο. Η επιχείρηση συντονίστηκε από τον διαβόητο Sérgio Paranhos Fleury), και εκείνη του διαδόχου του Joaquim Camara Ferreira, που δολοφονήθηκε τον επόμενο χρόνο.
Η δραστηριότητα της αντάρτικης ομάδας ALN ήταν πολύ έντονη, αλλά εξίσου σύντομη και αυτό οφείλεται τόσο στον ιδιαίτερα βίαιο και καταπιεστικό χαρακτήρα της βραζιλιάνικης κυβέρνησης, όσο και στον εξίσου έντονο και αποφασισμένο των επαναστατών, οι οποίοι οδήγησαν, ευθύς από την αρχή, σε επίπεδο πολύ υψηλό την σύγκρουση, στην οποία οι αντάρτες δεν μπόρεσαν, δεν κατάφεραν να αντισταθούν.
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος infoaut.org
