60ο κι όχι 59ο είναι το φετινό Φεστιβάλ Φιλίππων όπως προκύπτει από έναν ακριβή και με τη δέουσα προσοχή υπολογισμό των διοργανώσεων του αρχαιότερου, μετά το αντίστοιχο της Επιδαύρου, Φεστιβάλ αρχαίου δράματος της χώρας.
Το γεγονός αυτό προφανώς θα δημιουργήσει διάφορα οργανωτικά και πρακτικά προβλήματα αλλά και θα στερήσει πιθανόν από τους διοργανωτές την ευκαιρία να εκμεταλλευτούν τον πανηγυρικό χαρακτήρα που θα μπορούσε να έχει ο στρογγυλός αριθμός των διοργανώσεων, για μια πιο ενισχυμένη χρηματοδότηση σε μια …«επετειακή» χρονιά
Πιθανόν να μην υπάρχει πλέον χρόνος ούτε στα προγράμματα, στις αφίσες και στο άλλο διαφημιστικό υλικό να διορθωθεί και να αναγραφεί η σωστή χρονιά, μια διαδικασία όμως που πρέπει απαραιτήτως να γίνει ώστε να σταματήσει επιτέλους αυτός ο λάθος υπολογισμός του αριθμού των διοργανώσεων του Φεστιβάλ και να αποδοθεί στο θεσμό η ακρίβεια της πολύχρονης ζωής του.
Η ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗ ΤΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥ ΛΑΛΕΝΗ
Για την επαλήθευση και την άρση των όποιων αμφιβολιών οι οποίες πιθανόν να υπάρχουν κατά πόσο δηλαδή είναι αλήθεια όλα όσα υποστηρίζουμε, παραθέτουμε τόσο τον αναλυτικό πίνακα υπολογισμού των ετών ζωής του Φεστιβάλ Φιλίππων όσο και την προσωπική μαρτυρία του αείμνηστου Χαράλαμπου Λαλένη για τον τρόπο και κυρίως τον χρόνο που ξεκίνησε ο θεσμός του Φεστιβάλ με πρώτη παράσταση στις 8 Σεπτεμβρίου του 1957.
Στη σελίδα 13 του βιβλίου του «Εορταί Φιλίππων – Θάσου. Το αρχαίο δράμα», που εκδόθηκε το 1994 από τον Δήμο Καβάλας και το Δημοτικό Θέατρο, ο Λαλένης γράφει χαρακτηριστικά τα εξής:
«Πρώτη χρονιά (1957)
Το 1957 γράφτηκε σε εφημερίδες, πως ο ηθοποιός Κωστής Λειβαδέας με θίασό του, περιερχόμενος τους τόπους, όπου υπάρχουν αρχαία θέατρα, έδινε παραστάσεις αρχαίων δραμάτων. Νομάρχης Καβάλας ήταν τότε ο κ. Κώστας Κουκουρίδης, άνθρωπος με πνευματικά ενδιαφέροντα κι ανησυχίες, σύμφωνα και μες την παράδοση της πατρίδας του, της Χίου. Μόλις τότε κι εμείς με τον γυναικαδελφό μου, Έφορο Αρχαιοτήτων, Δημήτρη Λαζαρίδη είχαμε αναλάβει τη Διοίκηση του Συνδέσμου Φίλων Γραμμάτων και Τεχνών, ο οποίος μετά από δυσχερή βίο 4-5 ετών είχε διαλυθεί. Ως ο «τελευταίος των Μοϊκανών» από το διοικητικό συμβούλιο, ο ποιητής Γιώργος Στογιαννίδης, κρατώντας μόνο μία σφραγίδα του Συνδέσμου, μας παρακάλεσε μαζί με τον πρώτο πρόεδρο κ. Στέφανο Μαρμαρινό και – παρά το φόρτο της δουλειάς που είχαμε, ο Λαζαρίδης με την Εφορία του, εγώ με το μοναδικό τότε Γυμνάσιο Θηλέων – αναλάβαμε τη Διοίκηση ύστερα από αρχαιρεσίες.
Ένα πρωϊνό του Αυγούστου του ίδιου χρόνου μας κάλεσε στη Νομαρχία, που τότε στεγαζόταν πάνω από την Εμπορική Τράπεζα, ο Νομάρχης κ. Κώστας Κουκουρίδης. Τον Δημήτρη Λαζαρίδη – τον αείμνηστο κι όμως απολησμονημένο από την επίσημη πατρίδα του, την Καβάλα, που τόσο ελάτρευε, – Έφορο Αρχαιοτήτων και Πρόεδρο του Συνδέσμου Φίλων Γραμμάτων και Τεχνών και μένα. Και μας είπε: «Είδα στις εφημερίδες – ασφαλώς θα το διαβάσατε και σεις – πως ο ηθοποιός Κωστής Λειβαδέας με το θίασό του δίνει παραστάσεις σε Αρχαία Θέατρα. Τι θα λέγατε αν τον καλούσαμε να δώσει παραστάσεις στους Φιλίππους; Είστε διατεθειμένοι να αναλάβετε αυτή την προσπάθεια;» Ενώ ξαφνιαστήκαμε στην αρχή από την αναπάντεχη αυτή πρόταση, μόλις συνήλθαμε και αναθαρρήσαμε από την προτρεπτική στάση του Νομάρχη, απαντήσαμε θετικά και αποφασιστικά. Εκείνη τη στιγμή βλέπαμε βαθύτατα συγκινημένοι να παίρνει σάρκα και οστά και να γίνεται πραγματικότητα ένας διακαής μας πόθος, ένα μεγάλο όνειρο, χάρη σ΄ έναν πνευματικό άνθρωπο, έναν οραματιστή, τον κ. Κουκουρίδη.
Ήταν ένα αίτημα του τόπου μας με αναμφισβήτητη ιστορική σημασία. Αλλά και από τουριστική άποψη πικραινόμασταν, όταν βλέπαμε να γίνονται μόνο προς Νότον τέτοιες πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Και «αμ ΄ έπος, αμ’ έργον» ο κ. Κουκουρίδης ήλθε σ΄ επαφή με τον Λειβαδέα κι έκλεισε συμφωνία για τις 8 Σεπτεμβρίου 1957».
Και για την μαγική, αλησμόνητη και ιστορική βραδιά της πρώτης παράστασης στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων στην σύγχρονη πλέον εποχή μετά από σχεδόν 2.300 χρόνια, ο Χαράλαμπος Λαλένης σημειώνει:
«… Παρά την απειλή βροχής – στην Καβάλα είχε ψιχαλίσει – το θέατρο ξεχείλισε από χιλιάδες θεατές από την πόλη, αλλά και την ευρύτερη περιοχή μας. Οι καρδιές μας πλημμύρισαν από βαθύτατη συγκίνηση, όταν ο Δημήτρης Λαζαρίδης με εμπνευσμένη προσφώνησή του προφήτευε την μελλοντική εξέλιξη εκείνης της προσπάθειάς μας σε μία μόνιμη πλέον εκδήλωση, σ΄ ένα σοβαρό θεσμό με πανελλήνια αίγλη και διεθνή απήχηση. Το κοινό με αληθινή κατάνυξη παρακολούθησε και τις δύο παραστάσεις της «Ηλέκτρας» του Ευριπίδη με πρωταγωνίστρια την Μαλαίνα Ανουσάκη και Ορέστη και Κωστή Λειβαδέα και αντέδρασε με θαυμαστή ωριμότητα».
Μετά από όλα αυτά λοιπόν εναπόκειται στους διοργανωτές να βρουν τον τρόπο να διορθώσουν το λάθος και όσο για τον πανηγυρικό χαρακτήρα των εκδηλώσεων, δεν πειράζει, ας γίνει του χρόνου ο εορτασμός έστω κι αν το Φεστιβάλ του 2017 θα είναι στην πραγματικότητα το 61ο κι όχι το …«στρογγυλό» 60ο.
ΑΤΕΝΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
Καταλαβαίνουμε φυσικά ότι η πεμπτουσία του προβλήματος σε ό,τι αφορά στο Φεστιβάλ Φιλίππων δεν είναι η αριθμητική των διοργανώσεων αλλά η σταθερή και πλούσια χρηματοδότησή του, η στήριξή του από τον Δήμο, την Περιφέρεια και το Υπουργείο Πολιτισμού (δηλαδή το κράτος), η αθρόα συμμετοχή του κοινού και η ανάδειξη με κάθε τρόπο του καλλιτεχνικού μεγέθους του όχι μόνον λόγω της ιστορικότητάς του αλλά και με βάση το υψηλού επιπέδου πρόγραμμά του που το απελευθερώνει από τα στενά και αποπνικτικά πλαίσια ενός τοπικού χαρακτήρα λαϊκού πανηγυριού και το τοποθετεί στην τάξη των διεθνούς αναφοράς καλλιτεχνικών θεσμών. Μια θέση που οφείλει να διεκδικήσει Δύσκολος και μεγαλεπίβολος ο στόχος αυτός αλλά μόνον αν δούμε κάτω απ’ αυτό το πρίσμα τον εξηντάχρονο θεσμό, απαλλαγμένοι από τον τοπικό μας αρχοντοχωριατισμό, θα τον κάνουμε να ξεχωρίσει.
Με την προοπτική αυτή λοιπόν, μετά από 60 χρόνια αδιάλειπτης ζωής αλλά και μετά από την επτάχρονη (φέτος οκτώ) καθοριστική ενδυνάμωσή του με τις παράλληλες εκδηλώσεις μέσα στην πόλη της Καβάλας που εμπνεύσθηκε και υλοποίησε ο Θοδωρής Γκόνης από το 2009 που ανέλαβε την καλλιτεχνική του διεύθυνση, είναι καιρός πλέον να ατενίσουμε τον καλλιτεχνικό ορίζοντα και πέραν των ελληνικών συνόρων.
Για έναν 60χρονο καλλιτεχνικό θεσμό που σέβεται στοιχειωδώς τον εαυτό του αυτό πρέπει να γίνει ο μεγάλος και διαρκής στόχος.
Κατανοούμε φυσικά ότι μέσα σε μια ατμόσφαιρα βαθειάς και παρατεταμένης οικονομικής κρίσης όπου οι λαϊκίστικες υλακές στοχοποιούν ανθρώπους που διεκδικούν χρήματα για τον πολιτισμό, είναι πολύ δύσκολο να οργανώσεις και να διεξάγεις αγώνα προς την κατεύθυνση που προαναφέραμε. Οφείλουμε ωστόσο να τον αναλάβουμε αυτόν τον αγώνα όσοι αγαπάμε τον πολιτισμό και ειδικότερα το Φεστιβάλ και πιστεύουμε ότι αυτός είναι ο μεγάλος πλούτος που μας λείπει και παρακινώντας όλη (αν είναι δυνατόν) την τοπική κοινωνία να απαιτήσουμε να μετατρέψουμε τον θεσμό σε ένα Διεθνές Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων, διατηρώντας και εμπλουτίζοντας ίσως τις παράλληλες εκδηλώσεις μέσα στην πόλη.
Γιατί να μην διεκδικήσουμε να γίνουμε μια Αβινιόν, ένα Ζάλτζμπουργκ, ένα Μπρέγκεντζ, ένα Μέρμπις; Γελάτε; Απλώς θυμηθείτε πώς ξεκίνησε το Φεστιβάλ Φιλίππων όταν Λαλένης και Λαζαρίδης έσκαβαν με τα χέρια τους για να ετοιμάσουν το θέατρο το 1957 και για φωτισμό είχαν τα φώτα των αυτοκινήτων του Στρατού. Γιατί να μη μπορούμε κι εμείς να κάνουμε μια προσπάθεια να το πάμε λίγο παραπέρα; Ένα όραμα χρειάζεται και φυσικά κι ένας εμπνευσμένος τοπικός ηγέτης να το πιστέψει, να το τρέξει και να το υλοποιήσει. Ως τότε ας βοηθήσουμε την ενίσχυση του θεσμού με όποιον τρόπο μπορεί ο καθένας μας. Θα έχουμε προσφέρει μεγάλη υπηρεσία στον τόπο μας.
Θόδωρος Θεοδωρίδης
* Η επίσημη παρουσίαση του φετινού, 60ου και όχι 59ου Φεστιβάλ Φιλίππων θα γίνει την προσεχή Παρασκευή 10 Ιουνίου στο ΝΟΚ με φόντο την Παναγία, το Ιμαρέτ, το Φρούριο και φυσικά το όμορφο λιμάνι της Καβάλας
