81 χρόνια μετά τον εκτοπισμό και την θανάτωση των 1484 εβραίων καβαλιωτών, από τους Βούλγαρους κατακτητές, παραμένει μέσα μου ένα τεράστιο ερωτηματικό. ΓΙΑΤΙ?
Η πόλη μας και η μικρή της κοινωνία, για χρόνια έπεσε στη λήθη αυτού του ανεπανάληπτου γεγονότος. Ακόμη και αν η ιστορία απαιτεί να γνωρίζουμε πως η Καβάλα προόδευε σε όλους τους τομείς χάρει των μειονοτήτων που ζούσαν εκείνα τα χρόνια στην πόλη (Χριστιανοί-Μουσουλμάνοι-Εβραίοι και έπειτα Αρμένιοι) μάλλον ή οι νέες γενιές δεν διάβασαν αρκετά ή κάποιοι δεν θέλησαν να μαθευτεί αυτό το κομμάτι της ιστορίας.
Με το τέλος του πολέμου στην Καβάλα επέστρεψαν και διασώθηκαν 50 περίπου εβραίοι μόνον, από μια πολυπληθή κοινότητα την δεύτερη σε αριθμό στην Ελλάδα. Μια κοινότητα που άλλαξε τον ρου της ιστορίας αλλά και την αναμόρφωση της πόλης.
Τα 2/3 των Εβραίων εργαζομένων καβαλιωτών ‘ήσαν καπνεργάτες. Άνθρωποι του μόχθου και της εργασίας. Όμως ταυτόχρονα ένα μικρό αλλά σημαντικό κομμάτι αποτέλεσε την ελίτ της αστικής κοινωνίας.
Με σύμμαχο τον ευλογημένο “μπασμά” καπνεμπορικές εταιρείες τόσο της ενδοχώρας αλλά και του εξωτερικού προσφέρουν εργασία αλλά κάποιοι από’ αυτούς θεωρούνται ευεργέτες στα δύσκολα χρόνια των Βουλγαρικών κατοχών αλλά και τα χρόνια του παγκόσμιου οικονομικού κράχ.
Ονόματα που λίγοι γνωρίζουν αλλά πολλοί λιγότεροι την ιστορία τους. Μισραχή – Σπίρερ – Χέρτσογκ και πολλοί ακόμη……. “Χάθηκαν σαν καπνός” λέει μέχρι και σήμερα ο Συμεών Λάκε ένας από τους ελάχιστους απογόνους των Εβραίων της Καβάλας.
Χάθηκαν γιατί κάποιοι πίστεψαν πως ο κόσμος θα γίνει καλύτερος, χάθηκαν σαν καπνός γιατί ο φανατισμός η μισαλλοδοξία και ο φθόνος νίκησε την αγάπη την ανθρωπιά τον σεβασμό για τον συνάνθρωπο.
Αυτό θέλησα να πιστεύω για να μπορέσω να δικαιολογήσω αυτό το έγκλημα.. Μάταια όμως και σήμερα αναρωτιέμαι ΓΙΑΤΙ ? Αυτές οι πρώτες μέρες του Μάρτη κάθε χρόνο αναζητώ στην πόλη μου αυτούς που χάθηκαν, αλλά θυμάμαι με σεβασμό και αυτούς που γύρισαν και ξεκίνησαν μια καινούργια ζωή και ίσως να ναι η πιο αναίμακτη εκδίκηση για όσους τους μίσησαν αλλά δυστυχώς που ακόμη… τους-μας μισούν…
Ιωσήφ (Φίκος ) Μεβοράχ
