Γράφει ο Μπάμπης Παναγιωτίδης
Πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 23 Απριλίου στον προαύλιο χώρο του Δημοτικού σχολείου Ζυγού Καβάλας – για 48η χρονιά – η αναπαράσταση του Ποντιακού γάμου, ημέρα κατά την οποία πανηγύριζε και ο προστάτης του χωριού ο Απόστολος Θωμάς, όπου στον ομώνυμο Ιερό Ναό τελέστηκε η πανηγυρική Θεία Λειτουργία.
Φέτος συνέπεσε και με την μεγάλη γιορτή του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου. Το δρώμενο στέφθηκε με επιτυχία – αν και τα σημάδια που άφησε πίσω του ο Covid-19 ακόμη μας ταλαιπωρούν καθώς ο κόσμος που παραβρέθηκε δεν ήταν ο αναμενόμενος.
Διοργανωτής ήταν ο τοπικός Ποντιακός Σύλλογος”ΥΨΗΛΆΝΤΗΣ”, με συνδιοργανωτές την ΛΈΣΧΗ ΠΟΝΤΊΩΝ Νομού Καβάλας, τον Μορφωτικό-Πολιτιστικό Σύλλογο Καλαμώνα “ΟΙ ΤΡΑΝΤΈΛΛΗΝΕΣ ” και τον Σύλλογο Ποντίων Λυδίας ” Η ΤΡΑΠΕΖΟΎΝΤΑ “.
Την επιμέλεια της παράστασης είχε ο χοροδιδάσκαλος Κώστας Σιδηροπουλος, με την ευγενική παρέμβαση της ηθοποιού Μαρίας Δεληκωνσταντίνου. Σημαντικό και άξιο καταγραφής είναι το γεγονός ότι η πλειονότητα των”ηθοποιών” πάνω στα σκηνικά, αποτελούνταν από νέα άτομα κάτι που αφήνει ενθαρρυντικά μηνύματα για την συνέχεια των εθίμων της Ποντιακής παράδοσης.
Σκοπός του συγκεκριμένου δρώμενου είναι η αναβίωση των εθίμων και των παραδόσεων του Ποντιακού γάμου – που ήταν πιο διαδεδομένος με τον όρο Χαρά ή Χαράντας ή Στεφανώματα – όπως γίνονταν στα Ιερά και Άγια χώματα του Πόντου, τα οποία έφεραν μαζί τους οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας και τα μεταλαμπάδευσαν στις επόμενες γενεές.
Ο γάμος ξεκινούσε με το “Αράεμαν”, δηλαδή την εύρεση της νύφης από την προξενήτρα, ακολοθούσε το “Ψαλάφεμαν” ,η ζήτηση σε γάμο, ακολούθως το ” Σουμάδεμαν ” στο σπίτι της νύφης και κει όριζαν την ημερομηνία και την ημέρα του γάμου που ήταν πάντα η Κυριακή.
Το ” Λάλεμαν ” γίνονταν για να ειδοποιηθούν άπαντες για την ημέρα της Χαράς. Την πραμονή του γάμου, δηλαδή το Σάββατο το πρωί οι συγγενείς και οι στενοί φίλοι του γαμπρού ή της νύφης έκαναν τις τελευταίες προετοιμασίες, ώστε όλα να είναι έτοιμα για τους καλεσμένους.
Ακολουθούσε την Κυριακή το “Νυφέπαρμα”, όπου ο γαμπρός και ο κουμπάρος, με τη συνοδεία συγγενών, φίλων πήγαιναν να πάρουν τη νύφη με τα όργανα και με τραγούδι. Καθώς έβγαινε η νύφη από το πατρικό της, βοηθούμενη από τους γονείς και τα αδέλφια της, ο λυράρης τραγουδούσε ένα αργό και συγκινητικό τραγούδι, το οποίο μιλούσε για τον αποχωρισμό της νύφης από τους δικούς της και το σπίτι της.
“Σήμερον μαύρος ουρανός
σήμερον μαύρ’ ημέρα,
σήμερα θα χωρίουνταν
μάνα και θυγατέρα.Οσήμερον το κόρασον
δύο καρδόπα έχει,
τ’ έναν αφήνει σοι’ κυρού
και τ’ άλλο παιρ’ και πάγει”.
Κατόπιν, όλοι μαζί πήγαιναν στην εκκλησία όπου γινόταν η “Στέψη”, ενώ στο δρόμο για την εκκλησία ο λυράρης συνήθως έπαιζε το “Τας”. Η γαμήλια πομπή – μετά την Χαρά – από την εκκλησία πορευόταν στο σπίτι του γαμπρού, χορεύοντας καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδρομής.
Εκεί οι γονείς του γαμπρού υποδέχονταν τη νύφη με ιδιαίτερη συγκίνηση. Η μάνα του γαμπρού υποδεχόταν τη νύφη, με τη φράση: “Έλα καλέσσα οικοκυρά! Να είσαι στερεωμέντσα και προκομέντσα”.
Η πεθερά, για να δοκιμάσει τη δύναμη της νύφης, τοποθετούσε ανάποδα στο κατώφλι ένα πιάτο και την καλούσε να το σπάσει με το πόδι της. Στη συνέχεια έδιναν στους νεόνυμφους τις ανάλογες ευχές και τους οδηγούσαν στο δωμάτιο τους, όπου συνήθως ακολουθούσε και το “Αποκαμάρωμαν” δηλαδή το ξεστόλισμα της νύφης.
Από εκείνη τη στιγμή και μετά άρχιζε το “Τσουμπούς” (το γλέντι). Τον πρώτο χορό τον έσερνε η νύφη και γαμπρός. Μετά τηρούσαν ένα άλλο έθιμο το “Θήμιγμα ή Θήμισμα”. Ήταν πιο πολύ έθιμο παρά χορός.
Σε έναν κύκλο χορού που τον αποτελούσαν εφτά μονοστέφανα ζευγάρια (ανδρόγυνα δηλαδή που έχουν έρθει σε πρώτο γάμο) και ένας επιπλέον χορευτής (το τεκ). Στο χορό έμπαινε και το νιόπαντρο ζευγάρι με τον κουμπάρο και την κουμπάρα. Στη μέση του χορού βρίσκονταν τα όργανα, συνήθως ο λυράρης, παίζοντας και τραγουδώντας.
Το Θήμιγμαν ήταν ένα έθιμο – χορός, “άμυνα” στη βασκανία και σε κάθε κακό από το οποίο έπρεπε να προφυλαχτεί το νιόπαντρο ζευγάρι. Στην πετυχημένη πραγματοποίηση της αναπαράστασης του Ποντιακού γάμου πέρα των συμμετεχόντων στο δρώμενο, συνέβαλλαν και τα χορευτικά τμήματα της Λέσχης Ποντίων Νομού Καβάλας με την χοροδιδάσκαλο Ματίνα Τσουλφίδου (σε διπλό ρόλο), του Ζυγού και του Καλαμώνα με χοροδιδάσκαλο τον Κώστα Σιδηρόπουλο.
Στην φετινή Αναπαράσταση της “Ποντιακής Χαράς ” παραβρέθηκαν ο Δήμαρχος Καβάλας Θεόδωρος Μουριάδης, ο Βουλευτής της Ν.Δ Μακάριος Λαζαρίδης, η Βουλεύτρια του Σύριζα Τάνια Ελευθεριάδου, ο Αναπληρωτής Αντιπεριφερειάρχης Α.Μ.Θ Κώστας Αντωνιάδης, ο πρόεδρος του Τοπικού Συμβουλίου Ζυγού Ντέμης Κοτσακίδης, ο πρώην Βουλευτής του Σύριζα Δημήτρης Εμμανουηλιδης, επικεφαλείς Δημοτικών παρατάξεων, υποψήφιοι Βουλευτές – τριες, υποψηφίους Δημάρχους – Δημοτικούς Συμβούλους – υποψηφίους Περιφερειακούς Συμβούλους.
Σ’ όλους όσους παραβρέθηκαν μοιράστηκε από τον Σύλλογο του Ζυγού δωρεάν το παραδοσιακό Ποντιακό ” ΚΕΣΚΈΚ”, φαγητό που παρασκευάζεται από χυλό βρασμένης κότας – κόκορα, αποφλοιωμένο σιτάρι ή κορκότο, περιχυμένο με λιωμένο βούτυρο.
Σάββατο βράδυ η Ποντιακή συναυλία
Οι εκδηλώσεις του Ποντιακού Συλλόγου Ζυγού ξεκίνησαν βέβαια νωρίτερα, καθώς το Σάββατο 22 Απριλίου μέσα στην κατάμεστη αίθουσα πολλαπλών εκδηλώσεων του Δημοτικού σχολείου, πραγματοποιήθηκε η Ποντιακή συναυλία με αξιόλογους καλλιτέχνες του Ποντιακού στερεώματος όπως ο Γιώργος Δημαρίδης και ο Παναγιώτης Θεοδωρίδης στο τραγούδι, ο Χρήστος Λεμονίδης και ο Αλέξανδρος Αλεξιάδης στη λύρα, η Ειρήνη Ζαχταρίδου στο αγγείο, στα πλήκτρα ο Σάκης Ιωαννίδης και στο νταούλι ο Αβραάμ Γιορμπαλίδης με τον Θοδωρή Αλεξιάδη.
Η συναυλία στέφθηκε με πλήρη επιτυχία ενώ η Ποντιακή λύρα…..σταμάτησε προσωρινά στις 04:00 τα ξημερώματα, μέχρι που ήχησε και πάλι στην αναπαράσταση για τα “Στεφανώματα “. Πάντα καλά και του χρόνου με υεΐαν.
