Τιμούμε σήμερα τον αγώνα των νέων εκείνων που,τον Νοέμβρη του 1973, τόλμησαν να διεκδικήσουν το «δικαίωμα να έχουν δικαίωμα»απέναντι στη λογική του «αποφασίζομεν και διατάσσομεν» της επαχθούς δικτατορίας των συνταγματαρχών.
ΨΩΜΙ-ΠΑΙΔΕΙΑ-ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ βροντοφώναξαν οι νεαροί φοιτητές στο Πολυτεχνείο και μαζί τους όλη η δημοκρατική ελληνική κοινωνία. Πόσο περιεκτικό και διαχρονικό το σύνθημά τους! Χωρίς «ΨΩΜΙ» δεν ζει το σώμα, αλλά χωρίς «ΠΑΙΔΕΙΑ» νεκρώνεται η ψυχή και το πνεύμα με αποτέλεσμα να καθίσταται αδύνατη και η κατάκτηση της«ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ». Διότι μόνο όποιος λαμβάνει ουσιαστική παιδεία είναι πραγματικά ελεύθερος. Ελεύθερος από τα ταπεινά και εφήμερα, ελεύθερος από τα βλαβερά και ανούσια.
Δυστυχώς, στα 49 χρόνια που κύλησαν από τη 17η Νοέμβρη του 1973, οι κοινωνίες μας μεταμορφώθηκαν σε ύπουλες «δικτατορίες της μεγιστοποίησης του κέρδους και του ωφελιμισμού», ανάγοντας σε ύψιστη «αξία» τους την ατομική ευημερία σε βάρος της κοινωνικής, εναρμονιζόμενες πλήρως με τις επιταγές της Αοράτου Αρχής των «Αγορών». Δυστυχώς το αίτημα για την ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης αντικαταστάθηκε, από το αίτημα για την «ελευθερία της κατανάλωσης» προπαγανδίζοντας ένα νέο πρότυπο ύπαρξης, αυτό του ανθρώπου – καταναλωτή.Το Καρτεσιανό «σκέφτομαι άρα υπάρχω» αντικαταστάθηκε από το «καταναλώνω, άρα υπάρχω» με τις συνέπειες ορατές σε κάθε πτυχή της ζωής μας.
Ακόμη και οι άνθρωποι αντιμετωπίζονται μέσα από τη χρησιμοθηρική οπτική, που έχει μολύνει κάθε πτυχή της σκέψης μας, με αποτέλεσμα όταν εξαντλήσουμε το «περιεχόμενό» τους, να μην διστάσουμε να τους «πετάξουμε» με ευκολία από τη ζωή μας.
Το έργο των σύγχρονων «δικτατοριών της κατανάλωσης» συνεπικουρείται από τις«δικτατορίες των ειδικών»(που παράγονται πλέον σε βιομηχανική κλίμακα), η αμφισβήτηση της άποψης των οποίων αποτελεί θανάσιμο αμάρτημα. Κι ας έχουν οδηγήσει οι «ειδικοί» αυτοί ολόκληρες κοινωνίες στην άβυσσο της απόγνωσης, κι ας έχουν στερήσει από εκατομμύρια ανθρώπους το δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή ζωή. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα· μια κυνική ομολογία ότι το χρησιμοποιούμενο «επιστημονικό» μοντέλο τους ήταν λάθος, αρκεί για τους απαλλάξει από κάθε τύψη και ευθύνη. Η λογική της «ΤΙΝΑ» (There Is No Alternative), πανταχού παρούσα και έτοιμη να ισοπεδώσει όλους όσους τολμήσουν να αρθρώσουν μια διαφορετική θέση ή άποψη.
Και ποια είναι η λύση;
Μα φυσικά η ΠΑΙΔΕΙΑ! Όχι «η εκπαίδευση της αμάθειας», που έχει σαρώσει την υφήλιο, αλλά η ΠΑΙΔΕΙΑ των «άχρηστων» εκείνων γνώσεων, που καλλιεργούν τον Άνθρωπο και όχι τον Καταναλωτή. Μια παιδεία που δεν στοχεύει στην κάλυψη της αποστειρωμένης διδακτέας ύλης,αλλά στην καλλιέργεια ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων, πολιτών και όχι ιδιωτών (idiots). Δημιουργών (δήμος+έργο) και όχι άβουλων καταναλωτών. Μια παιδεία που έχει χώρο για το συναίσθημα και τη φαντασία.
Συχνά οι μαθητές ρωτούν: «σε τι θα μας χρησιμεύσει» αυτό; Διαποτισμένη, φυσικά, η σκέψη τους από την κυρίαρχη ωφελιμιστική λογική, όπου όλα πρέπει να χρησιμεύουν σε κάτι. Ο μεγάλος Γάλλος συγγραφέας Τ. Gautier μας θυμίζει ότι «… το ωραίο δεν είναι απαραίτητο στη ζωή. Αν καταργούταν τα άνθη, ο κόσμος δεν θα υπέφερε. Ωστόσο ποιος θα επιθυμούσε να μην υπάρχουν τα άνθη;» Τα λουλούδια δεν «χρησιμεύουν» σε κάτι, είναι όμως υπέροχα και διεγείρουν εκείνες τις πτυχές της ύπαρξής μας που μας ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπα ζωντανά όντα και τις άψυχες μηχανές της τεχνητής νοημοσύνης.
Είναι, βέβαια,προφανές ότι αυτού τους είδους η παιδεία, που χρειαζόμαστε κατεπειγόντως, δεν μπορεί να κατακτηθεί με καμία εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, αλλά με μια «αλλαγή παραδείγματος» (κατά Τ. Kuhn), που ας ελπίσουμε να προκύψει μέσα από το συλλογικό αίτημα των κοινωνιών μας, και όχι αφού πρώτα βρεθούμε το χείλος της αβύσσου, ή ακόμη χειρότερα, σε ελεύθερη πτώση εντός της.
Πιο επίκαιρο από ποτέ, το σύνθημα του Πολυτεχνείου ας ηχήσει για μια ακόμη φορά δυνατά στα αυτιά μας:
ΨΩΜΙ, ΠΑΙΔΕΙΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!
Αργύρης Μυστακίδης
Φυσικός, Εκπαιδευτικός Αναλυτής
