Νομοθετικό Πλαίσιο για Εγγυητές Δανείων στην Ελλάδα
Η ευθύνη των εγγυητών στην Ελλάδα διέπεται κυρίως από τον Αστικό Κώδικα. Βασικές νομικές αρχές που πρέπει να γνωρίζετε:
- Παρεπόμενος χαρακτήρας εγγύησης: Ο εγγυητής ευθύνεται μόνο όσο και ο πρωτοφειλέτης (ΑΚ 847-848).
- Απαίτηση έγγραφου τύπου: Η σύμβαση εγγύησης πρέπει να καταρτίζεται εγγράφως, αλλιώς είναι άκυρη (ΑΚ 849).
- Ένσταση διζήσεως (ΑΚ 855): Δικαίωμα του εγγυητή να αρνηθεί να πληρώσει πριν ο δανειστής επιδιώξει αναγκαστικά την πληρωμή από τον πρωτοφειλέτη και αυτή αποβεί άκαρπη.
- Δικαίωμα για ασφάλεια (ΑΚ 861): Εάν ο πρωτοφειλέτης καθυστερεί ή η οικονομική του κατάσταση χειροτερεύει, ο εγγυητής έχει δικαίωμα να ζητήσει ασφάλεια.
- Απαλλαγή λόγω πταίσματος δανειστή (ΑΚ 862): Ο εγγυητής ελευθερώνεται αν από πταίσμα του δανειστή έγινε αδύνατη η ικανοποίησή του από τον οφειλέτη.
- Εγγύηση ορισμένου χρόνου (ΑΚ 866): Εάν η εγγύηση δόθηκε για ορισμένο χρόνο και ο δανειστής δεν ασκήσει έγκαιρα τα δικαιώματά του, ο εγγυητής απαλλάσσεται.
- Εγγύηση αόριστου χρόνου (ΑΚ 867): Ο εγγυητής μπορεί να απαιτήσει από την τράπεζα να κινηθεί δικαστικά κατά του οφειλέτη εντός μηνός. Αν η τράπεζα δεν το κάνει, ο εγγυητής απαλλάσσεται.
Πέρα από τον Αστικό Κώδικα, εφαρμόζεται και η νομοθεσία για την προστασία καταναλωτή σε τυποποιημένες συμβάσεις (ν. 2251/1994). Οι εγγυητές θεωρούνται «καταναλωτές» όταν εγγυώνται σε τράπεζες για ιδιωτικά δάνεια, επομένως προστατεύονται από καταχρηστικούς όρους.
Νομικές Οδοί για την Αποδέσμευση Εγγυητή
- Δικαστική Προσφυγή
- Ανακοπή: Εάν η τράπεζα κινηθεί εναντίον του εγγυητή (π.χ. εκδώσει διαταγή πληρωμής), ο εγγυητής μπορεί να ασκήσει ανακοπή προβάλλοντας όλες τις νόμιμες ενστάσεις του.
- Αγωγή: Ο εγγυητής μπορεί να καταθέσει αγωγή κατά της τράπεζας ζητώντας την ακύρωση της σύμβασης εγγύησης και την απαλλαγή του.
- Συμβατικές Ρήτρες και Συμφωνίες
- Εγγύηση ορισμένου χρόνου: Εάν η εγγύηση δόθηκε για ορισμένο χρόνο, η λήξη αυτού του χρόνου μπορεί να απαλλάσσει τον εγγυητή (ΑΚ 866).
- Ανανέωση οφειλής (ΑΚ 439): Σε περίπτωση ανανέωσης της οφειλής, η εγγύηση δεν μεταφέρεται στη νέα οφειλή χωρίς συναίνεση του εγγυητή.
- Ουσιώδης μεταβολή της δανειακής σύμβασης: Εάν τροποποιηθούν ουσιωδώς οι όροι του δανείου χωρίς τη συγκατάθεση του εγγυητή, μπορεί να οδηγήσει σε απαλλαγή.
- Διαπραγμάτευση με την Τράπεζα
- Εξωδικαστική λύση: Ο εγγυητής μπορεί να επιχειρήσει διαπραγμάτευση με την τράπεζα, ιδιαίτερα εάν οι οικονομικές του συνθήκες έχουν αλλάξει δραματικά.
- Αντικατάσταση εγγυητή: Πρόταση για εύρεση άλλου εγγυητή ή εμπράγματης ασφάλειας.
- Μερικός διακανονισμός: Η τράπεζα ενδέχεται να δεχθεί την απαλλαγή του εγγυητή με την καταβολή εφάπαξ ποσού.
- Εξωδικαστικός Μηχανισμός Ρύθμισης Οφειλών (ν. 4738/2020): Παρέχει τη δυνατότητα συμφωνίας ρύθμισης χρεών μεταξύ οφειλετών και πιστωτών.
Νομικοί Λόγοι για Απαλλαγή Εγγυητή (Νομολογία)
Τα δικαστήρια έχουν αναγνωρίσει διάφορες περιπτώσεις όπου ένας εγγυητής μπορεί να απελευθερωθεί:
- Πταίσμα ή Καταχρηστική Συμπεριφορά της Τράπεζας
- Αδικαιολόγητη καθυστέρηση στην είσπραξη: Το Εφετείο Θράκης με απόφαση 222/2016 έκρινε ότι η πολυετής αδράνεια της τράπεζας να διεκδικήσει την οφειλή από τον πρωτοφειλέτη απάλλαξε τον εγγυητή.
- Μη έγκαιρη λήψη μέτρων: Η μη έγκαιρη προσημείωση ακινήτου του οφειλέτη ή η μη ενημέρωση του εγγυητή για καθυστέρηση δόσεων μπορεί να θεωρηθεί αμέλεια της τράπεζας.
- Καταχρηστικοί ή Ανήθικοι Όροι – Ακυρότητα της Εγγύησης
- Εκμετάλλευση ανάγκης ή απειρίας: Εάν η τράπεζα εκμεταλλεύεται την ανάγκη, απειρία ή συναισθηματική πίεση του εγγυητή, η εγγύηση μπορεί να κριθεί άκυρη ως αισχροκερδής (ΑΚ 178-179).
- Ανεπαρκής ενημέρωση: Το Μονομελές Πρωτοδικείο Χίου (απόφ. 92/2016) απάλλαξε εγγυήτρια διότι η τράπεζα δεν την ενημέρωσε επαρκώς για τους όρους της εγγύησης.
- Ουσιώδης Μεταβολή Συνθηκών ή Σχέσης με τον Οφειλέτη
- Διάρρηξη της σχέσης με τον πρωτοφειλέτη: Η απόφαση 7095/2009 του Πρωτοδικείου Αθηνών δέχθηκε ότι η διάζευξη των συζύγων κατέστησε άνευ αντικειμένου την εγγύηση που είχε δώσει η πρώην σύζυγος.
- Τερματισμός επαγγελματικής σχέσης: Εάν ένας εργαζόμενος εγγυήθηκε δάνειο της εταιρείας όπου δούλευε και μετά έπαψε να εργάζεται εκεί, μπορεί να θεωρηθεί ότι η βάση της εγγύησης έχει εκλείψει.
- Άκυροι ή Καταχρηστικοί Όροι στη Δανειακή Σύμβαση
- Προβλήματα στην κύρια σύμβαση: Οποιαδήποτε ακυρότητα ή μείωση της κύριας οφειλής ωφελεί και τον εγγυητή.
- Παράνομοι όροι: Εάν στη σύμβαση δανείου υπάρχουν παράνομοι όροι (π.χ. παράνομος ανατοκισμός, υπερβολικές χρεώσεις), ο εγγυητής μπορεί να τους επικαλεστεί.
- Έλλειψη Τύπου ή Υπογραφής
- Απουσία έγγραφης συμφωνίας: Ο ΑΚ 849 απαιτεί έγγραφη δήλωση του εγγυητή – συνεπώς, εάν λείπει υπογραφή ή το έγγραφο, η εγγύηση είναι αυτοδικαίως άκυρη.
- Νοθεία υπογραφής: Ορισμένοι εγγυητές έχουν απαλλαχθεί διότι αποδείχθηκε ότι δεν είχαν υπογράψει οι ίδιοι το σχετικό πεδίο στη σύμβαση.
Πρακτικές Συμβουλές και Βήματα για Εγγυητές
- Άμεση Αξιολόγηση της Κατάστασης
- Ελέγξτε τη δανειακή σύμβαση και τη σύμβαση εγγύησης για να εντοπίσετε όρους που μπορείτε να αξιοποιήσετε.
- Συγκεντρώστε στοιχεία για τις ενέργειες της τράπεζας: σας έχει ειδοποιήσει για καθυστερήσεις; Έχει κινηθεί κατά του οφειλέτη;
- Νομική Συμβουλή
- Απευθυνθείτε σε δικηγόρο με εμπειρία στα τραπεζικά θέματα για αξιολόγηση της περίπτωσής σας.
- Ο δικηγόρος θα κρίνει αν αξίζει να διεκδικήσετε δικαστικά την απαλλαγή και με ποιους ισχυρισμούς.
- Εξωδικαστικές Ενέργειες
- Αποστείλετε εξώδικη επιστολή στην τράπεζα προβάλλοντας τους λόγους για τους οποίους θεωρείτε ότι πρέπει να απαλλαγείτε.
- Εάν η εγγύηση είναι αορίστου χρόνου και το δάνειο έχει λήξει, απαιτήστε εγγράφως από την τράπεζα να κινηθεί κατά του οφειλέτη εντός ενός μήνα (ΑΚ 867).
- Διαπραγμάτευση/Ρύθμιση
- Συζητήστε με τον πρωτοφειλέτη και την τράπεζα για πιθανές λύσεις αντικατάστασης της εγγύησής σας.
- Εξετάστε τη δυνατότητα μερικού διακανονισμού: πληρωμή ενός ποσοστού της οφειλής με αντάλλαγμα την αποδέσμευσή σας.
- Προσφυγή στη Δικαιοσύνη
- Σε περίπτωση διαταγής πληρωμής, ασκήστε ανακοπή εντός 15 εργάσιμων ημερών από την επίδοση.
- Προβάλετε όλες τις άμυνές σας (καταχρηστικούς όρους, ακυρότητα εγγύησης, εξόφληση μέρους της οφειλής από τον οφειλέτη, κλπ.).
- Προστασία της Περιουσίας σας
- Λάβετε μέτρα προστασίας των περιουσιακών σας στοιχείων από τυχόν αναγκαστική εκτέλεση.
- Εξετάστε το ενδεχόμενο ένταξης σε διαδικασία αφερεγγυότητας (ν.4738/2020 για φυσικά πρόσωπα).
- Επιμονή και Ψυχραιμία
- Η διαδικασία απαλλαγής εγγυητή μπορεί να είναι χρονοβόρα, αλλά υπάρχουν δικαστικές αποφάσεις που δικαιώνουν εγγυητές.
- Μείνετε σε επαφή με τον δικηγόρο σας και παρακολουθείτε τις εξελίξεις της υπόθεσής σας.
Εξελίξεις στη Νομοθεσία για Εγγυητές
- Νέος Πτωχευτικός Κώδικας (ν.4738/2020): Παρέχει τη δυνατότητα πλήρους απαλλαγής φυσικών προσώπων από χρέη μέσω πτώχευσης, συμπεριλαμβανομένων των εγγυητών.
- Νόμος 3869/2010 (υπερχρεωμένα νοικοκυριά): Η νομολογία (ΟλΑΠ 3/2023) κατέληξε ότι η απαλλαγή του πρωτοφειλέτη δεν απαλλάσσει αυτόματα τον εγγυητή, εκτός αν και αυτός υποβάλει δική του αίτηση.
- Υποχρέωση ενημέρωσης: Η απόφαση της ΤτΕ (ΠΔ/ΤΕ 2501/2002) προβλέπει ότι οι τράπεζες πρέπει να παρέχουν πλήρη ενημέρωση στους εγγυητές κατά τη σύναψη της σύμβασης.
Συμπέρασμα
Η απαλλαγή ενός εγγυητή από δάνειο στην Ελλάδα είναι εφικτή, αλλά απαιτεί προσεκτικά βήματα. Ένας εγγυητής μπορεί να διεκδικήσει την ελευθέρωσή του ιδίως όταν η τράπεζα έχει επιδείξει αμέλεια ή καταχρηστικότητα, όταν οι συνθήκες υπό τις οποίες εγγυήθηκε έχουν αλλάξει ριζικά ή όταν η ίδια η σύμβαση δανείου πάσχει νομικά.
Κλειδί της επιτυχίας είναι η έγκαιρη ενεργοποίηση, η συγκέντρωση όλων των νομικών επιχειρημάτων και – συχνά – η δικαστική διεκδίκηση των δικαιωμάτων του εγγυητή. Με συγκεκριμένη στρατηγική και την καθοδήγηση ειδικών, ο εγγυητής έχει σημαντικές πιθανότητες να απαλλαγεί και να προστατεύσει την περιουσία του.
Σημείωση: Το παρόν άρθρο παρέχει γενικές πληροφορίες και δεν αποτελεί νομική συμβουλή. Συνιστάται να συμβουλευτείτε δικηγόρο για την ιδιαίτερη περίπτωσή σας.