Απαλλαγή Εγγυητή από Δάνειο

Νομοθετικό Πλαίσιο για Εγγυητές Δανείων στην Ελλάδα

Η ευθύνη των εγγυητών στην Ελλάδα διέπεται κυρίως από τον Αστικό Κώδικα. Βασικές νομικές αρχές που πρέπει να γνωρίζετε:

• Παρεπόμενος χαρακτήρας εγγύησης: Ο εγγυητής ευθύνεται μόνο όσο και ο πρωτοφειλέτης (ΑΚ 847-848).
• Απαίτηση έγγραφου τύπου: Η σύμβαση εγγύησης πρέπει να καταρτίζεται εγγράφως, αλλιώς είναι άκυρη (ΑΚ 849).
• Ένσταση διζήσεως (ΑΚ 855): Δικαίωμα του εγγυητή να αρνηθεί να πληρώσει πριν ο δανειστής επιδιώξει αναγκαστικά την πληρωμή από τον πρωτοφειλέτη και αυτή αποβεί άκαρπη.
• Δικαίωμα για ασφάλεια (ΑΚ 861): Εάν ο πρωτοφειλέτης καθυστερεί ή η οικονομική του κατάσταση χειροτερεύει, ο εγγυητής έχει δικαίωμα να ζητήσει ασφάλεια.
• Απαλλαγή λόγω πταίσματος δανειστή (ΑΚ 862): Ο εγγυητής ελευθερώνεται αν από πταίσμα του δανειστή έγινε αδύνατη η ικανοποίησή του από τον οφειλέτη.
• Εγγύηση ορισμένου χρόνου (ΑΚ 866): Εάν η εγγύηση δόθηκε για ορισμένο χρόνο και ο δανειστής δεν ασκήσει έγκαιρα τα δικαιώματά του, ο εγγυητής απαλλάσσεται.
• Εγγύηση αόριστου χρόνου (ΑΚ 867): Ο εγγυητής μπορεί να απαιτήσει από την τράπεζα να κινηθεί δικαστικά κατά του οφειλέτη εντός μηνός. Αν η τράπεζα δεν το κάνει, ο εγγυητής απαλλάσσεται.

Πέρα από τον Αστικό Κώδικα, εφαρμόζεται και η νομοθεσία για την προστασία καταναλωτή σε τυποποιημένες συμβάσεις (ν. 2251/1994). Οι εγγυητές θεωρούνται «καταναλωτές» όταν εγγυώνται σε τράπεζες για ιδιωτικά δάνεια, επομένως προστατεύονται από καταχρηστικούς όρους.

Νομικές Οδοί για την Αποδέσμευση Εγγυητή

1. Δικαστική Προσφυγή

• Ανακοπή: Εάν η τράπεζα κινηθεί εναντίον του εγγυητή (π.χ. εκδώσει διαταγή πληρωμής), ο εγγυητής μπορεί να ασκήσει ανακοπή προβάλλοντας όλες τις νόμιμες ενστάσεις του.
• Αγωγή: Ο εγγυητής μπορεί να καταθέσει αγωγή κατά της τράπεζας ζητώντας την ακύρωση της σύμβασης εγγύησης και την απαλλαγή του.

2. Συμβατικές Ρήτρες και Συμφωνίες

• Εγγύηση ορισμένου χρόνου: Εάν η εγγύηση δόθηκε για ορισμένο χρόνο, η λήξη αυτού του χρόνου μπορεί να απαλλάσσει τον εγγυητή (ΑΚ 866).
• Ανανέωση οφειλής (ΑΚ 439): Σε περίπτωση ανανέωσης της οφειλής, η εγγύηση δεν μεταφέρεται στη νέα οφειλή χωρίς συναίνεση του εγγυητή.
• Ουσιώδης μεταβολή της δανειακής σύμβασης: Εάν τροποποιηθούν ουσιωδώς οι όροι του δανείου χωρίς τη συγκατάθεση του εγγυητή, μπορεί να οδηγήσει σε απαλλαγή.

3. Διαπραγμάτευση με την Τράπεζα

• Εξωδικαστική λύση: Ο εγγυητής μπορεί να επιχειρήσει διαπραγμάτευση με την τράπεζα, ιδιαίτερα εάν οι οικονομικές του συνθήκες έχουν αλλάξει δραματικά.
• Αντικατάσταση εγγυητή: Πρόταση για εύρεση άλλου εγγυητή ή εμπράγματης ασφάλειας.
• Μερικός διακανονισμός: Η τράπεζα ενδέχεται να δεχθεί την απαλλαγή του εγγυητή με την καταβολή εφάπαξ ποσού.
• Εξωδικαστικός Μηχανισμός Ρύθμισης Οφειλών (ν. 4738/2020): Παρέχει τη δυνατότητα συμφωνίας ρύθμισης χρεών μεταξύ οφειλετών και πιστωτών.

Νομικοί Λόγοι για Απαλλαγή Εγγυητή (Νομολογία)

Τα δικαστήρια έχουν αναγνωρίσει διάφορες περιπτώσεις όπου ένας εγγυητής μπορεί να απελευθερωθεί:

1. Πταίσμα ή Καταχρηστική Συμπεριφορά της Τράπεζας

• Αδικαιολόγητη καθυστέρηση στην είσπραξη: Το Εφετείο Θράκης με απόφαση 222/2016 έκρινε ότι η πολυετής αδράνεια της τράπεζας να διεκδικήσει την οφειλή από τον πρωτοφειλέτη απάλλαξε τον εγγυητή.
• Μη έγκαιρη λήψη μέτρων: Η μη έγκαιρη προσημείωση ακινήτου του οφειλέτη ή η μη ενημέρωση του εγγυητή για καθυστέρηση δόσεων μπορεί να θεωρηθεί αμέλεια της τράπεζας.

2. Καταχρηστικοί ή Ανήθικοι Όροι – Ακυρότητα της Εγγύησης

• Εκμετάλλευση ανάγκης ή απειρίας: Εάν η τράπεζα εκμεταλλεύεται την ανάγκη, απειρία ή συναισθηματική πίεση του εγγυητή, η εγγύηση μπορεί να κριθεί άκυρη ως αισχροκερδής (ΑΚ 178-179).
• Ανεπαρκής ενημέρωση: Το Μονομελές Πρωτοδικείο Χίου (απόφ. 92/2016) απάλλαξε εγγυήτρια διότι η τράπεζα δεν την ενημέρωσε επαρκώς για τους όρους της εγγύησης.

3. Ουσιώδης Μεταβολή Συνθηκών ή Σχέσης με τον Οφειλέτη

• Διάρρηξη της σχέσης με τον πρωτοφειλέτη: Η απόφαση 7095/2009 του Πρωτοδικείου Αθηνών δέχθηκε ότι η διάζευξη των συζύγων κατέστησε άνευ αντικειμένου την εγγύηση που είχε δώσει η πρώην σύζυγος.
• Τερματισμός επαγγελματικής σχέσης: Εάν ένας εργαζόμενος εγγυήθηκε δάνειο της εταιρείας όπου δούλευε και μετά έπαψε να εργάζεται εκεί, μπορεί να θεωρηθεί ότι η βάση της εγγύησης έχει εκλείψει.

4. Άκυροι ή Καταχρηστικοί Όροι στη Δανειακή Σύμβαση

• Προβλήματα στην κύρια σύμβαση: Οποιαδήποτε ακυρότητα ή μείωση της κύριας οφειλής ωφελεί και τον εγγυητή.
• Παράνομοι όροι: Εάν στη σύμβαση δανείου υπάρχουν παράνομοι όροι (π.χ. παράνομος ανατοκισμός, υπερβολικές χρεώσεις), ο εγγυητής μπορεί να τους επικαλεστεί.

5. Έλλειψη Τύπου ή Υπογραφής

• Απουσία έγγραφης συμφωνίας: Ο ΑΚ 849 απαιτεί έγγραφη δήλωση του εγγυητή – συνεπώς, εάν λείπει υπογραφή ή το έγγραφο, η εγγύηση είναι αυτοδικαίως άκυρη.
• Νοθεία υπογραφής: Ορισμένοι εγγυητές έχουν απαλλαχθεί διότι αποδείχθηκε ότι δεν είχαν υπογράψει οι ίδιοι το σχετικό πεδίο στη σύμβαση.

Πρακτικές Συμβουλές και Βήματα για Εγγυητές

1. Άμεση Αξιολόγηση της Κατάστασης

• Ελέγξτε τη δανειακή σύμβαση και τη σύμβαση εγγύησης για να εντοπίσετε όρους που μπορείτε να αξιοποιήσετε.
• Συγκεντρώστε στοιχεία για τις ενέργειες της τράπεζας: σας έχει ειδοποιήσει για καθυστερήσεις; Έχει κινηθεί κατά του οφειλέτη;

2. Νομική Συμβουλή

• Απευθυνθείτε σε δικηγόρο με εμπειρία στα τραπεζικά θέματα για αξιολόγηση της περίπτωσής σας.
• Ο δικηγόρος θα κρίνει αν αξίζει να διεκδικήσετε δικαστικά την απαλλαγή και με ποιους ισχυρισμούς.

3. Εξωδικαστικές Ενέργειες

• Αποστείλετε εξώδικη επιστολή στην τράπεζα προβάλλοντας τους λόγους για τους οποίους θεωρείτε ότι πρέπει να απαλλαγείτε.
• Εάν η εγγύηση είναι αορίστου χρόνου και το δάνειο έχει λήξει, απαιτήστε εγγράφως από την τράπεζα να κινηθεί κατά του οφειλέτη εντός ενός μήνα (ΑΚ 867).

4. Διαπραγμάτευση/Ρύθμιση

• Συζητήστε με τον πρωτοφειλέτη και την τράπεζα για πιθανές λύσεις αντικατάστασης της εγγύησής σας.
• Εξετάστε τη δυνατότητα μερικού διακανονισμού: πληρωμή ενός ποσοστού της οφειλής με αντάλλαγμα την αποδέσμευσή σας.

5. Προσφυγή στη Δικαιοσύνη

• Σε περίπτωση διαταγής πληρωμής, ασκήστε ανακοπή εντός 15 εργάσιμων ημερών από την επίδοση.
• Προβάλετε όλες τις άμυνές σας (καταχρηστικούς όρους, ακυρότητα εγγύησης, εξόφληση μέρους της οφειλής από τον οφειλέτη, κλπ.).

6. Προστασία της Περιουσίας σας

• Λάβετε μέτρα προστασίας των περιουσιακών σας στοιχείων από τυχόν αναγκαστική εκτέλεση.
• Εξετάστε το ενδεχόμενο ένταξης σε διαδικασία αφερεγγυότητας (ν.4738/2020 για φυσικά πρόσωπα).

7. Επιμονή και Ψυχραιμία

• Η διαδικασία απαλλαγής εγγυητή μπορεί να είναι χρονοβόρα, αλλά υπάρχουν δικαστικές αποφάσεις που δικαιώνουν εγγυητές.
• Μείνετε σε επαφή με τον δικηγόρο σας και παρακολουθείτε τις εξελίξεις της υπόθεσής σας.

Εξελίξεις στη Νομοθεσία για Εγγυητές

• Νέος Πτωχευτικός Κώδικας (ν.4738/2020): Παρέχει τη δυνατότητα πλήρους απαλλαγής φυσικών προσώπων από χρέη μέσω πτώχευσης, συμπεριλαμβανομένων των εγγυητών.
• Νόμος 3869/2010 (υπερχρεωμένα νοικοκυριά): Η νομολογία (ΟλΑΠ 3/2023) κατέληξε ότι η απαλλαγή του πρωτοφειλέτη δεν απαλλάσσει αυτόματα τον εγγυητή, εκτός αν και αυτός υποβάλει δική του αίτηση.
• Υποχρέωση ενημέρωσης: Η απόφαση της ΤτΕ (ΠΔ/ΤΕ 2501/2002) προβλέπει ότι οι τράπεζες πρέπει να παρέχουν πλήρη ενημέρωση στους εγγυητές κατά τη σύναψη της σύμβασης.

Συμπέρασμα

Η απαλλαγή ενός εγγυητή από δάνειο στην Ελλάδα είναι εφικτή, αλλά απαιτεί προσεκτικά βήματα. Ένας εγγυητής μπορεί να διεκδικήσει την ελευθέρωσή του ιδίως όταν η τράπεζα έχει επιδείξει αμέλεια ή καταχρηστικότητα, όταν οι συνθήκες υπό τις οποίες εγγυήθηκε έχουν αλλάξει ριζικά ή όταν η ίδια η σύμβαση δανείου πάσχει νομικά.

Κλειδί της επιτυχίας είναι η έγκαιρη ενεργοποίηση, η συγκέντρωση όλων των νομικών επιχειρημάτων και – συχνά – η δικαστική διεκδίκηση των δικαιωμάτων του εγγυητή. Με συγκεκριμένη στρατηγική και την καθοδήγηση ειδικών, ο εγγυητής έχει σημαντικές πιθανότητες να απαλλαγεί και να προστατεύσει την περιουσία του.

Σημείωση: Το παρόν άρθρο παρέχει γενικές πληροφορίες και δεν αποτελεί νομική συμβουλή. Συνιστάται να συμβουλευτείτε δικηγόρο για την ιδιαίτερη περίπτωσή σας.