Γράφει στην «Καθημερινή» η Ελευθερία Αλαβάνου
Σε ένα αρχαιολογικό οδοιπορικό πάντα φοβάμαι, γιατί δεν είμαι αρχαιολόγος και δεν έχω στις ακαδημαϊκές αποσκευές μου μια διευρυμένη οπτική του παρελθόντος. Από την άλλη, η εποχή είναι με το μέρος μου, γιατί ο τρόπος που προσεγγίζουμε την ιστορία έχει αλλάξει.
Πλέον οι αρχαιολόγοι δεν ασχολούνται κυρίως με τις επικές φιγούρες που πρωταγωνιστούσαν στον δημόσιο βίο (τον βασιλιά, τον στρατιωτικό, τον φιλόσοφο), αλλά φωτίζουν και την καθημερινότητα του απλού πολίτη. Το εύρος του βλέμματος έχει μεγαλώσει. Αντίστοιχα, έχει μεγαλώσει και το εύρος της φωνής.
Την ιστορία θα την αφηγηθούν πρώτα οι γνώστες, αλλά μετά μπορούμε να πάρουμε, για λίγο, τον λόγο και οι ερασιτέχνες. Κι αυτό γιατί, κατά βάση, στις επισκέψεις μας σε αρχαία μνημεία είμαστε συχνά μόνοι, χωρίς ξεναγό ή κάτι που να λειτουργεί ως υποκατάστατό του, όπως είναι τα ακουστικά ή τα γυαλιά επαυξημένης πραγματικότητας.
Ένας επισκέπτης αρχαιολογικού χώρου στη χώρα μας πρέπει να αποκρυπτογραφήσει το παρελθόν με εφόδιά του τα φυλλάδια, τις ταμπέλες και το φιλότιμο των αρχαιοφυλάκων, που συζητούν και εξηγούν. Με αυτές τις πρώτες ύλες πρέπει να συνθέσει μια ιστορία.
Ποια είναι λοιπόν η ιστορία των Φιλίππων; Τι βλέπεις όταν επισκέπτεσαι την αρχαία πόλη της ανατολικής Μακεδονίας, περίπου στο μέσον της διαδρομής μεταξύ Καβάλας και Δράμας, που έχει θέα στο Παγγαίο όρος και αυτή την εποχή είναι γεμάτη πουλιά και γυμνά δέντρα δίπλα σε άλλα που έχουν ήδη πετάξει μπουμπούκια;
Το σημαντικότερο που διαπιστώνεις είναι ότι οι Φίλιπποι, μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, αποτελούν μια ρωγμή στην ιστορία και στη θρησκεία. Είναι ένας αρχαιολογικός χώρος στον οποίο είναι καθαρή η σύνδεση αρχαιότητας και Βυζαντίου και ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια σου η μετάβαση από τον παγανισμό στον χριστιανισμό.
Η πόλη ιδρύθηκε το 360 π.Χ. από Θασίους ως αποικία των Κρηνίδων. Λίγα χρόνια αργότερα καταλήφθηκε από τον βασιλιά της Μακεδονίας, Φίλιππο Β΄, και ονομάστηκε Φίλιπποι. Το 42 π.Χ., στην περιοχή έξω από τα δυτικά τείχη έλαβε χώρα ένα σημαντικό γεγονός, το οποίο οδήγησε στη συνέχεια σε έναν βαθύ πολιτικό μετασχηματισμό. Ο λόγος για τη Μάχη των Φιλίππων, ανάμεσα στους στρατούς των Κάσιου-Βρούτου από τη μία και των Οκταβιανού-Μάρκου Αντώνιου από την άλλη. Οι Δημοκρατικοί Κάσιος και Βρούτος ηττήθηκαν και μαζί τους ηττήθηκε η Ρωμαϊκή Δημοκρατία, για να ανατείλει εν τέλει η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα μνημεία των Φιλίππων σήμερα είναι το αρχαίο θέατρο, από την εποχή του Φιλίππου Β΄, που υπέστη πολλές αλλαγές στη διάρκεια του χρόνου. Μετατράπηκε σε ρωμαϊκή αρένα για θηριομαχίες, σε χώρο εργαστηρίων, γκρεμίστηκε, βανδαλίστηκε, ώσπου να περάσουν οι αιώνες, να ανασκαφεί, να αποκατασταθεί και σήμερα να αποτελεί έναν από τους τόπους διεξαγωγής του Φεστιβάλ Φιλίππων.
Είναι ένα ζωντανό θέατρο σε μια νεκρή πόλη. Προχωρώντας προς τα μέσα, ξεπροβάλλουν η εμπορική αγορά (Marcellum) και το διοικητικό κέντρο των Φιλίππων στη ρωμαϊκή εποχή (Forum). Το Forum χωροθετήθηκε ανάμεσα στην εμπορική οδό και την αρχαία Εγνατία (μάλιστα, αν ψάξεις λίγο εντός των ορίων του, θα βρεις ένα άγαλμα της Τύχης). Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται και η Βασιλική Β, του 550 μ.Χ., με τις κωνσταντινουπολίτικες επιρροές, που χτίστηκε πάνω στην Παλαίστρα.
Η Βασιλική Β, του 6ου αι. μ.Χ., με φόντο το χιονισμένο Παγγαίο. Στον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων είναι φανερή η μετάβαση από τον παγανισμό στον χριστιανισμό.
Περπατώντας μόλις δέκα λεπτά, έχεις δει μνημεία από τα κλασικά, τα ρωμαϊκά, τα βυζαντινά χρόνια.
Ποιος είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στις εποχές; Ένας άνθρωπος που ήρθε εδώ το 49/50 μ.Χ. κι έκανε το πρώτο του κήρυγμα επί ευρωπαϊκού εδάφους. Βάφτισε την πρώτη Ευρωπαία χριστιανή, τη Λυδία (το βαπτιστήριο της Αγίας Λυδίας της Φιλιππησίας βρίσκεται κοντά στους Φιλίππους), ταυτίστηκε με την αγάπη και έμεινε στην ιστορία ως ο Απόστολος των Εθνών.
Πρόσωπο-κλειδί για τη διάδοση του χριστιανισμού, ο Απόστολος Παύλος είναι για τους Φιλίππους επίτιμος προσκεκλημένος. Μαζί με τον ίδιο τον Φίλιππο, είναι τα δύο μεγάλα ονόματα που κατά κάποιον τρόπο συμβολίζουν τους πόλους πάνω στους οποίους πατάει η ταυτότητα της πόλης. Η βασιλική του Αποστόλου Παύλου δημιουργήθηκε κοντά σε έναν υπόγειο μακεδονικό τάφο κι ένα ηρώο αφιερωμένο σε μύστη των Καβειρίων. Κάποια στιγμή αντικαταστάθηκε από οκταγωνικό ναό, το λεγόμενο Οκτάγωνο, από τα σημαντικότερα μνημεία των Φιλίππων.
Κι αν η παραπάνω διαδρομή, ανάμεσα στα υλικά υπολείμματα της αρχαιότητας, αφήνει οπτικά κενά, μια επίσκεψη στο Αρχαιολογικό Μουσείο βοηθάει να σχηματιστεί μια πιο σαφής εικόνα για το πώς ήταν τα πράγματα. Δεν είναι μεγάλο, αλλά περιλαμβάνει αρκετά εκθέματα, που, περιέργως πως, όσο πιο μικρά τόσο πιο παραστατικά είναι.
Όπως η σειρά με τα αρχαία νομίσματα: το χάλκινο νόμισμα των Κρηνίδων απεικονίζει τον Ηρακλή με τη λεοντή, ο χρυσός στατήρας του Φιλίππου Β΄ τον δαφνοστεφανωμένο Απόλλωνα, το ασημένιο τετράδραχμο του Μεγάλου Αλεξάνδρου τον Δία ένθρονο. Από κοντά και πολλά άλλα εκθέματα.
Αυτό που μου έκανε περισσότερη εντύπωση ήταν ένα αντικείμενο όχι διακοσμητικού, αλλά χρηστικού χαρακτήρα. Μια ζυγαριά του 400-450 μ.Χ. με τη μορφή μιας αυτοκράτειρας, είτε της Ευδοκίας είτε της Πουλχερίας, εκφραστικής και ταυτόχρονα συγκρατημένης, με τεράστια μάτια και μαζεμένα χέρια, που θα μπορούσε να την έχει φιλοτεχνήσει ο Θεόφιλος.
πηγή: kathimerini.gr
