Ας μιλήσουμε για πυρκαγιές…
Του Μπακέα Κωνσταντίνου, M.Sc. Δασολόγου.
Φτάνοντας στο τέλος της μεγάλης καταστροφής που βλέπουμε στα καθημερινά νέα και ακούγοντας ένα σωρό ανακρίβειες από διαφόρους διαμορφωτές της κοινής γνώμης, νομίζω ότι πρέπει να διευκρινίσουμε κάποια βασικά πράγματα σχετικά με τις δασικές πυρκαγιές.
Για τη αποκατάσταση των πραγμάτων πρέπει να αναφέρουμε τους μύθους γύρω από τις πυρκαγιές και στους τρόπους κατάσβεσης με βάση την επιστήμη.
Μύθος 1ος. Τα εναέρια μέσα σβήνουν τις δασικές πυρκαγιές.
Τα εναέρια μέσα, όχι μόνο δεν σβήνουν τις δασικές πυρκαγιές, αλλά σε πολλές περιπτώσεις συμβάλλουν στην αναζωπύρωσή τους, τροφοδοτώντας τες με περισσότερο οξυγόνο που προέρχεται είτε από το κάτω ρεύμα του έλικα του ελικοπτέρου είτε από την κίνηση του αεροπλάνου όταν πλησιάζει στην εστία για ρίξει νερό. Τα εναέρια μέσα είναι αποτελεσματικά μόνο ως βοηθητικά προς τις επίγειες δυνάμεις, όταν χρειάζεται να καθυστερήσουν την πυρκαγιά για να την προσβάλουν κατά μέτωπο οι δασοπυροσβέστες ή όταν σβήνουν τις τελευταίες μικροεστίες σε πολύ δύσβατα μέρη, που δεν μπορούν να φθάσουν οι επίγειες δυνάμεις. Μάλιστα υπάρχει και το παράδοξο των Φιλιππίνων, όταν κατά τον εφοδιασμό του κράτους των Φιλιππίνων με εναέρια μέσα πυρόσβεσης, οι πυρκαγιές αυξήθηκαν. Αυτό συνέβη διότι οι ντόπιοι έβαζαν επίτηδες φωτιές για να βλέπουν να πετάνε τα αεροπλάνα, διότι αυτό το θέαμα ήταν σπάνιο γι’ αυτούς. Επίσης ένα ακόμη μεγάλο λάθος είναι ότι οι περισσότεροι πιλότοι των πυροσβεστικών αεροσκαφών κάθε μια 3ετία μετατίθενται σε άλλες μονάδες με αποτέλεσμα να μην έχουν μεγάλη εμπειρία και οι ρίψεις να μην πιάνουν τον στόχο τους.
Μύθος 2ος. Τα πεύκα φταίνε για την φωτιά.
Τα πεύκα είναι είδη που έχουν προσαρμοστεί στην φωτιά, η οποία είναι συστατικό των μεσογειακών οικοσυστημάτων. Δυστυχώς στα εδάφη που φυτρώνουν μόνα τους τα πεύκα συνήθως είναι εδάφη που δεν μπορούν να φέρουν άλλου είδους βλάστηση. Έχουν βέβαια αναπτύξει μηχανισμούς για να ανταπεξέρχονται ταχύτατα στις πυρκαγιές, όπως το ότι το κουκουνάρι τους για να ανοίξει πρέπει, αφού εκτεθεί σε θερμοκρασία μεγαλύτερη των 500 βαθμών κελσίου, να περάσουν 24-48 ώρες για να αρχίσει να εκσφενδονίζει τους σπόρους του. Δηλαδή αφού έχει περάσει η φωτιά, έχει κάψει το δένδρο. Τα πεύκα είναι πρόδρομα είδη, δηλαδή είδη που εγκαθίστανται μετά από μια διατάραξη και δημιουργούν τις συνθήκες για ένα υγιές δασικό περιβάλλον μετά από πολλά χρόνια. Με λίγα λόγια, ακόμη και αν αύριο αναδασώσουμε όλες τις καμένες εκτάσεις με άλλη είδη, σε λίγα χρόνια μόνο πεύκα θα έχουν μείνει στις περιοχές αυτές που θα έχουν φυτρώσει μόνα τους.
Μύθος 3ος. Οι πυροσβέστες σβήνουν τις δασικές πυρκαγιές.
Χωρίς να θέλω να προσβάλω το έργο των πυροσβεστών το οποίο είναι πολύ σημαντικό, πρέπει να αναφέρω ότι τις δασικές πυρκαγιές τις σβήνουν οι δασοπυροσβέστες, οι οποίοι αντί για μάνικα κρατάνε αλυσοπρίονο και αντί για βαριά πυροσβεστικά οχήματα 5 και 10 τόνων νερού, έχουν μικρά ευέλικτα UNIMOG 1 και 2 τόνων νερού που μπορούν κινηθούν με σχετική ευκολία και εκτός των δασικών δρόμων. Επίσης στην δασοπυρόσβεση χρησιμοποιούνται μπουλντόζες και διάφορα άλλα βαριά μηχανήματα για την δημιουργία ζωνών που μετατρέπουν την επικόρυφη πυρκαγιά σε έρπουσα και γίνεται έτσι δυνατή η κατάσβεση της πυρκαγιάς από πυροσβέστες και εθελοντές με νερό και κλαδιά. Μια παλιά τεχνική ήταν η δημιουργία «πηγαδιών» από τους υλοτόμους-δασοπυροσβέστες, η οποία πλέον έχει εγκαταλειφθεί από την πυροσβεστική. Δυστυχώς με απόφαση της κυβέρνησης το 1998 υπεύθυνη υπηρεσία για την δασοπυρόσβεση ορίστηκε η πυροσβεστική αντί της δασικής υπηρεσίας που ήταν μέχρι τότε, με πολιτικά κριτήρια μόνο. Παλιότερα είχε δημιουργηθεί και ένα σώμα δασοκομάντος, οι οποίοι έπεφταν στην φωτιά και με αλυσοπρίονα προσπαθούσαν να μειώσουν την ένταση της, αλλά μετά από ένα ατύχημα με ελικόπτερο, το σώμα διαλύθηκε.
Μύθος 4ος. Καίνε τις εκτάσεις για να βάλουν ανεμογεννήτριες.
Οι αιολικοί σταθμοί παραγωγής ενέργειας, είναι μια επιτρεπτή χρήση στο δάσος και οι δασικοί δρόμοι που δημιουργούνται για τα αιολικά συμβάλλουν στην δασοπυρόσβεση, οπότε αν κάποιος θέλει να βάλει ανεμογεννήτριες δεν χρειάζεται να κάψει το δάσος, μπορεί να το κάνει ούτως ή άλλως, για τα δε φωτοβολταϊκά που απαγορεύεται η εγκατάστασή τους σε δάσος, επειδή μετά την πυρκαγιά η καμένη έκταση κηρύσσεται αναδασωτέα, οπότε απαγορεύεται η εγκατάστασή τους και στο διηνεκές. Εξ’ άλλου οι περισσότερες αιτήσεις για ανεμογεννήτριες είναι για το κεντρικό και νότιο μέρος του νησιού της Εύβοιας και όχι για την περιοχή που κάηκε.
Μύθος 5ος. Οι πυρκαγιές σβήνουν από μόνες τους.
Όπως μας έλεγε ο καθηγητής μας στο πανεπιστήμιο η φωτιά σβήνει στο πρώτο λεπτό με ένα ποτήρι νερό, στο πρώτο 15λεπτο με ένα τόνο νερού και από εκεί και πέρα μόνο με απολύτως συντονισμένες κινήσεις. Δηλαδή αν ξεφύγει η φωτιά και δεν σβήσει εν τη γενέσει της, τότε μπορεί να σβήσει στο σημείο ανάσχεσης πυρός, που είναι η υπήνεμη πλευρά της κορυφής, στο σημείο αυτό η ένταση της φωτιάς είναι η μικρότερη και αν εγκαίρως έχει δημιουργηθεί αντιπυρική ζώνη τότε η φωτιά μπορεί να σβήσει και μόνη της. Η ταχύτητα της πυρκαγιάς στην ανηφόρα και μέσα στα ρέματα είναι μεγάλη και γι’ αυτό είναι ακατόρθωτο να την σβήσουν. Πολλές φορές βέβαια μπορεί να είναι και ο καιρός σύμμαχος στην κατάσβεση.
Μύθος 6ος. Φταίει το θερμό και άνυδρο καλοκαίρι για τις πυρκαγιές.
Σε πολλές περιπτώσεις όντως φταίει το μεσογειακό κλίμα με την καλοκαιρινή ξηροθερμική περίοδο, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις η έναρξη της πυρκαγιάς γίνεται από ανθρωπογενή αίτια. Συμβάλει στην διάδοση σίγουρα η παρατεταμένη ξηροθερμική περίοδος, πρέπει όμως να διαχωρίσουμε αυτές τις περιπτώσεις. Μπορεί να έχουμε μετά από μια ξηρή περίοδο κεραυνούς χωρίς βροχοπτώσεις και τότε έχουμε πυρκαγιές όπως αυτές της Θάσου πριν μερικά χρόνια. Στις περισσότερες όμως περιπτώσεις τα αίτια είναι ανθρωπογενή, είτε αμέλεια είτε εμπρησμός. Δεν υπάρχουν αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία σχετικά με το πόσοι έχουν καταδικαστεί για τις πυρκαγιές μετά από την δίκη, διότι στις περισσότερες δίκες υπάρχει έλλειψη στοιχείων και οι κατηγορούμενοι κηρύσσονται αθώοι λόγω αμφιβολιών, εντούτοις υπάρχει η έρευνα του Δασολόγου καθηγητή Σπ. Μαρκάλα που δείχνει μεγάλη συσχέτιση των εκλογών με τις πυρκαγιές. Τις χρονιές που έχουμε ή περιμένουμε εκλογές έχουμε τουλάχιστον 4πλάσιες καμένες εκτάσεις από τις χρονιές που δεν περιμένουμε εκλογές. Οπότε αντιλαμβανόμαστε ότι δεν γίνεται να φταίει μόνο το μεσογειακό κλίμα για τις πυρκαγιές, σίγουρα όμως συμβάλλει.
Πως μπορούμε να προστατευτούμε από τις πυρκαγιές;
Η καλύτερη προστασία από τις πυρκαγιές πάντα θα είναι η πρόληψη. Βέβαια καθίσταται δύσκολο με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο ο κάθε παραδασόβιος κάτοικος να προβεί σε εργασίες πυροπροστασίας στο δάσος πέριξ της περιουσίας του, αυτό όμως πρέπει να γίνεται συλλογικά από τους δήμους, στους οποίους δίνονται και χρήματα για την πυροπροστασία από τον κρατικό προϋπολογισμό τα τελευταία χρόνια. Πρέπει να γίνεται καθαρισμός 5-50 μέτρων από ξερά κλαδιά, αραίωση των θάμνων και καθαρισμός των δένδρων μέχρι το 1/3 του ύψους τους από κλαδιά και τα προϊόντα των κλαδεύσεων να θρυμματίζονται. Επίσης καλό είναι στις δασικές εκτάσεις που συνορεύουν με σπίτια να γίνεται συλλογή και απομάκρυνση των πευκοβελονών και των ξερών χόρτων.
Θα πρέπει να είναι προσβάσιμοι και συντηρημένοι οι δασικοί δρόμοι και να υπάρχει επαρκής κάλυψη των ευαίσθητων περιοχών από πυροφύλακες, ώστε να μπορέσουν να σταματήσουν την πυρκαγιά εν τη γενέσει της.
Επίσης θα πρέπει να γίνονται και μεγάλης έκτασης καθαρισμοί στα δάση, οι οποίοι έχουν μεν μεγάλο κόστος και συνήθως είναι αφανείς στον γενικό πληθυσμό, οπότε δεν είναι ένα έργο που αποτελεί διαφήμιση για τους τοπικούς άρχοντες, έχουν δε, τεράστιο ανταποδοτικό όφελος σε περίπτωση πυρκαγιάς.
Ποια θα είναι η επόμενη μέρα για τις καμένες εκτάσεις.
Να κηρυχθούν αναδασωτέες από την αρμόδια δασική υπηρεσία και άμεσα να γίνουν αντιδιαβρωτικά και αντιπλημμυρικά έργα στις καμένες πλαγιές και τα ρέματα, ώστε να αποφύγουμε την διάβρωση του εδάφους και την μεταφορά φερτών υλών στα ρέματα με αποτέλεσμα τις γνωστές πλημμύρες που ακολουθούν τις πυρκαγιές, οι οποίες είναι πολλές φορές καταστροφικότερες και από την ίδια την πυρκαγιά. Τα έργα αυτά γίνονται κυρίως με υλικά από τις καμένες εκτάσεις και τα καμένα δένδρα, δηλαδή κάνουμε κορμοδέματα στις πλαγιές ώστε να κρατήσουμε το χώμα με τους καμένους κορμούς, κάνουμε μικρά φράγματα ύψους περίπου 1 μέτρου στις κοίτες των ρεμάτων από τους καμένους κορμούς με μεγαλύτερη διάμετρο και σε εξαιρετικές περιπτώσεις κάποιο μεγαλύτερο φράγμα από τσιμέντο. Πρέπει να απαγορέψουμε την βόσκηση, ώστε να ευνοηθεί η φυσική αναγέννηση και όλα αυτά πρέπει να γίνουν πριν τον Νοέμβριο του τρέχοντος έτους, που είναι και ο μήνας με τις περισσότερες βροχοπτώσεις. Σε όποιες περιοχές μετά από μια 10ετία δεν θα έχει εγκατασταθεί η φυσική αναγέννηση, θα πρέπει να γίνει αναδάσωση με κατάλληλα είδη.
Ας ελπίσουμε ότι αυτή η καταστροφή θα είναι η τελευταία και ότι από δω και πέρα γνώμονας θα είναι το κοινό συμφέρον και όχι το πρόσκαιρο πολιτικό όφελος. Αν αφήσουμε τους ειδικούς να δράσουν, σίγουρα θα έχουμε καλύτερα αποτελέσματα και ειδικοί για τα δάση είναι οι Δασολόγοι και όχι οι πολιτικοί.
Το δάσος αποτελεί το πεδίο της δόξας για τον Δασολόγο, αφήστε τους Δασολόγους να δοξαστούν και μην τους παραμερίζεται σε κάποιο γραφείο…
