Πριν ξεκινήσω την διατύπωση των απόψεων μου, θα ήθελα να μου επιτρέψετε να χρησιμοποιήσω αυτόν τον νεολογισμό. Είναι μία λέξη που δεν συναντιέται συχνά, ο Αθηναιοκεντρισμός. (1) Με αυτόν τον όρο θέλω να αποδώσω τον τόπο και τον τρόπο με τον οποίο κυριαρχεί η πρωτεύουσα και πως (δεν) εξελίσσεται η Ελλάδα ως κράτος.
Μόνο δύο στοιχεία θα αναφέρω για να αναδειχθεί η μεγάλη στρέβλωση, η οποία υπάρχει αυτή τη στιγμή στη χώρα μας.
- Δεν υπάρχει πουθενά σε όλο τον πλανήτη κράτος του οποίου ο μισός περίπου πληθυσμός να έχει συσσωρευτεί σε μία πόλη. Για να δώσω ένα παράδειγμα σύγκρισης με την γείτονα χώρα Τουρκία, θα δούμε ότι ενώ στο Λεκανοπέδιο Αττικής ζει το 38% του πληθυσμού της Ελλάδος, στην περιοχή της Κωνσταντινούπολης διαβιεί το 25% της Τουρκίας. Ας δούμε ένα ακόμα χαρακτηριστικό παράδειγμα, το Τόκιο. Η πρωτεύουσα της Ιαπωνίας αριθμεί περίπου 13 εκατομμύρια κάτοικους, 10% του πληθυσμού της χώρας, ενώ στην μητροπολιτική του περιοχή ζουν περίπου 37 εκατομμύρια άνθρωποι, κάνοντάς την έτσι την πιο πολυπληθή πόλη του κόσμου. Όμως η Ιαπωνία, ως χώρα αριθμεί 125.000.000 κατοίκους.(2) Δηλαδή, στην μεγαλύτερη πόλη του κόσμου ζει το 30% του πληθυσμού της χώρας. Και όχι το 38% του πληθυσμού της χώρας μας, το οποίο μένει στο Λεκανοπέδιο Αττικής. (Απογραφή Πληθυσμού 2021 – ΕΛΣΤΑΤ).
Με λίγα λόγια, 4 στους 10 Έλληνες ζουν μονίμως στην μητροπολιτική περιοχή των Αθηνών.
- Ο μέσος όρος του ΑΕΠ στην Αττική είναι στις 23.341 ευρώ ενώ στις περιφέρειες του Β. Αιγαίου και της Αν. Μακεδονίας – Θράκης είναι 11.271 και 11.639 ευρώ αντιστοίχως. (2) Γεγονός το οποίο τις καθιστά ως φτωχότερες περιφέρειες της Ελλάδος και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.(3) Δηλαδή, κατά μέσον όρο ένας κάτοικος της περιοχής μας, ζει με τα μισά χρήματα από όσα έχει στη διάθεσή του ο αντίστοιχος κάτοικος της Αττικής. Να σημειωθεί ότι σε αρκετές ακόμα περιοχές της Ελλάδος (όπως στην Περιφέρεια της Ηπείρου, στην Ευρυτανία και αλλού) παρουσιάζεται επίσης πολύ χαμηλό Α.Ε.Π.
Αυτά είναι λοιπόν τα μεγέθη τα οποία κυριαρχούν στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική ζωή της χώρας μας και τα οποία παράγουν τα ανάλογα αποτελέσματα. Αυτά ενέχουν από μόνα τους μία τεράστια διαφορά και αδικία φυσικά. Το φαινόμενο αυτό μπορούμε να το ονομάσουμε Αθηναιοκεντρισμό. Είναι το λεγόμενο κράτος των Αθηνών, το οποίο εμφανίζει έντονα φαινόμενα αυτισμού.
Ο Αθηναιοκεντρισμός , λόγω μεγέθους και νοοτροπίας αποτελεί ένα μεγάλο εμπόδιο για την ισόρροπη ανάπτυξη της χώρας. Στο σημείο αυτό αξίζει να κάνουμε μία ιστορική αναδρομή. Βρισκόμαστε στο 1978. Έχουν προηγηθεί οι εκλογές της 20ης Νοεμβρίου 1977 στις οποίες ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έλαβε 41% μετά το ανεπανάληπτο 54% των εκλογών του 1974.
Το ΠΑΣΟΚ ανέβηκε στην δεύτερη θέση με 25% και το μέλλον ήταν μπροστά του. Το μέλλον όμως σκέφτεται και χαράσσει ως ηγέτης ο Κ. Καραμανλής και για αυτό το λόγο σχεδιάζει και εξαγγέλλει τα έργα της επόμενης δεκαετίας: Μετρό στην Αθήνα, Μουσείο της Ακρόπολης, Αεροδρόμιο στα Σπάτα και σχέδιο αποκέντρωσης των Αθηνών με 7 αντίπαλες πόλεις.
Μία εξ’ αυτών ήταν η Καβάλα με στόχο το έτος 2000 να έχει πληθυσμό 200.000 κατοίκους.(5) Ο μεγάλος πολιτικός προέβλεψε ότι το κύμα αστυφιλίας θα ενταθεί στο μέλλον, αλλά δεν επιθυμούσε να μεγαλώσει και άλλο η Αθήνα, διότι είχε καταλάβει τα προβλήματα που θα δημιουργούσε ένα υδροκέφαλο κράτος.
Όλα τα παραπάνω μεγαλόπνοα σχέδια του προκάλεσαν αντιδράσεις και καθυστέρησαν να πραγματοποιηθούν. Όμως, τελικά έγιναν έτσι όπως τα είχε σχεδιάσει και στη θέση που είχε πει. Έγιναν όλα, εκτός από ένα: αυτό που αφορούσε την ανάπτυξη 7 άλλων πόλεων έναντι των Αθηνών. Αυτές οι πόλεις ήταν οι: 1. Λάρισα, 2. Πάτρα – Αίγιο, 3. Ηράκλειο, 4. Καβάλα, 5. Ιωάννινα, 6. Κοζάνη – Πτολεμαΐδα και 7. Βόλος. Είχαν αναφερθεί ενέργειες, όπως μεταφορά υπουργείων, υπηρεσιών και άλλα πολλά.
Από τότε έχει περάσει σχεδόν μισός αιώνας, το συγκεκριμένο σχέδιο έμεινε στα χαρτιά, η ανάπτυξη της χώρας αφέθηκε σχεδόν στην τύχη της και το «κράτος» των Αθηνών αναπτύχθηκε σε βάρος της υπόλοιπης Ελλάδος.
Φυσικά, υπήρξαν ιστορικοί λόγοι για αυτήν την εξέλιξη και την διαμόρφωση της συγκεκριμένης νοοτροπίας, αλλά αυτό δεν αποτελεί δικαιολογία για την απουσία ενεργειών και προσπάθεια ανατροπής της συγκεκριμένης κατάστασης.
Με αυτόν τον τρόπο καταλήξαμε στη σημερινή εικόνα της μεγάλης ανισότητας που υπάρχει μέσα στην Ελλάδα. Και ενώ ακούμε για μεγαλόπνοα έργα ενόψει των καινούριων κονδυλίων που θα έρθουν την Ελλάδα από το ΕΣΠΑ, δεν έχει ειπωθεί τίποτα για μία άλλη διαφορετική οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας.
Διότι, αυτό το φαινόμενο του Αθηναιοκεντρισμού κρατά δέσμια την Ελλάδα και την εμποδίζει συνολικά στην πρόοδο της. Θα αναφέρω ένα μικρό παράδειγμα: όλες οι μεγάλες κλαδικές εκθέσεις (Εμπορίου και Παραγωγής) πραγματοποιούνται στην Αθήνα (!)
Με το απλό σκεπτικό ότι εκεί βρίσκεται ο μισός πληθυσμός και βρίσκεται γεωγραφικά στο κέντρο της χώρας, οι εταιρείες εκθέτουν τα προϊόντα τους σε εκθεσιακούς χώρους που δημιουργήθηκαν στο Λεκανοπέδιο τα τελευταία 30 χρόνια.
Με αυτόν τον τρόπο όμως απευθύνονται σε 10.000.000 καταναλωτές. Ενώ, θα μπορούσαν δυνητικά να στοχεύσουν σε πενταπλάσιο αριθμό, συγκεκριμένα στα 53.000.000 του πληθυσμού των Βαλκανικών χωρών και όχι μόνο. Τη στιγμή που υπάρχει ο χώρος της Διεθνούς Εκθέσεως στη Θεσσαλονίκης, ο οποίος θα μπορούσε να εκσυγχρονισθεί και να έχει διάφορες εκθέσεις όλο τον χρόνο, δυστυχώς δεν αξιοποιείται.
Γενικά, όλος ο χώρος της Βορείου Ελλάδος θα έπρεπε να στραμμένος προς Βορρά (και Ανατολικά) και να αναπτύσσεται αλματωδώς. Μετά την πτώση του τοίχους το 1989, την αλλαγή του καθεστώς όλων των ανατολικών χωρών, την ένταξη στην Ε.Ε. της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, τα δεδομένα έχουν αλλάξει. Όμως, εμείς εδώ στην Ελλάδα, έχω την εντύπωση, ότι σκεφτόμαστε και ενεργούμε σαν να ζούμε ακόμα στο 1981.
(Συνεχίζεται)
Π. Κυριακίδης
Παραπομπές
Βεβαίως, υπάρχει το επίθετο αθηνοκεντρικός, -ή, -ό
Αυτός που θεωρεί ως κέντρο του την πρωτεύουσα Αθήνα, παραγνωρίζοντας άλλες πόλεις και περιοχές,
σπανιότερη μορφή: αθηναιοκεντρικός.
Μπαμπινιώτης Γεώργιος (2002) Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας (Βʹ έκδοση). Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας. (Αʹ έκδοση: 1998)
- Βικιπαίδεια (Wikipedia)
- ΕΛΣΤΑΤ (ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ) 2019
- https://www.capital.gr/oikonomia/3345814/apo-tous-ftoxoterous-stin-europi-oi-katoikoi-tis-anat-makedonias/
- ‘Αντίπαλες πόλεις’ της Αθήνας. (Υπ. Απόφαση 9610/1979)
Α.Π.Θ. Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα.
