Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο «κείμενο» του(1896) «ο έρωτας στα χιόνια» γράφει «..Ἐπάνω εἰς τὰ βουνὰ χιόνες,..Ἡ πρωία ἐνθύμιζε τὸ δημῶδες: [Βρέχει, βρέχει καὶ χιονίζει, κι ὁ παπὰς χειρομυλίζει] .. ἡ χιὼν εἶχε στρωθῆ σινδών. Ἄσπρο σινδόνι νὰ μᾶς ἀσπρίσῃ ὅλους στὸ μάτι τοῦ Θεοῦ,..Ὡσὰν ἡ χιὼν νὰ ἰσοπεδώσῃ καὶ ν’ ἀσπρίσῃ ὅλας τὰς ἁμαρτίας, ὅλα τὰ περασμένα..»
Δυστυχώς το άσπρο χιόνι της ΕΛΠΙΔΑΣ δεν ήταν λευκό σεντόνι εξαγνισμού από τα κακώς κείμενα, αλλά αντίθετα αποκάλυψε το «έρεβος» μιας μερικής ή ολικής ανυπαρξίας κρατικών φορέων και τοπικής αυτοδιοίκησης, που οι πολίτες βίωσαν με απόγνωση: Εγκλωβισμός σε Αττική Οδό-κεντρικούς δρόμους(Κατεχάκη-Μεσογείων-Κηφισίας-Μαραθώνος κλπ). Αποκλεισμός στα σπίτια χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα-προμήθειες. Αδυναμία πρόσβασης ασθενών επειγόντων περιστατικών σε νοσοκομεία.
Η τριήμερη συζήτηση στη βουλή δεν φώτισε περισσότερο τα γεγονότα πέραν από την αρχική εντύπωση και παραδοχή σε υψηλό επίπεδο περί αποτυχίας του κρατικού μηχανισμού να ανταποκριθεί επαρκώς, ελλείψει συντονισμού και απονομή ευθυνών «ένθεν κακείθεν».
Οι δημότες σε αρκετές περιοχές ταλαιπωρήθηκαν-κινδύνευσαν τα μέγιστα από πτώσεις δένδρων. Τα δένδρα έριξαν κολώνες και καλώδια της ΔΕΗ, ευτυχώς χωρίς ανθρώπινα θύματα. Γειτονιές έμειναν για μέρες χωρίς ρεύμα, πέραν της γενικής αδυναμίας και σύγχυσης που δημιουργήθηκε στον εκχιονισμό δρόμων, στη ρίψη αλατιού ενώ είχε δηλωθεί ετοιμότητα εκ μέρους του μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας.
Η κακοκαιρία πέρασε. Μπήκαμε στη διαδικασία Απολογισμού και Απόδοσης Ευθυνών και γενικά της αξιολόγησης του τι έφταιξε. Τι ήταν αυτό που έγινε ή δεν έγινε με το σωστό τρόπο; Υπάρχουν ελαφρυντικά; Ο Πρωθυπουργός, η τοπική αυτοδιοίκηση εν πολλοίς, εντίμως ανέλαβαν την ευθύνη, αποδεχόμενοι λάθη-δυσλειτουργίες-παραλείψεις με υποσχέσεις βελτίωσης.
Κατ΄αρχάς δεν πρέπει να απαξιωθεί συλλήβδην η καλή πρόθεση και η προσπάθεια του Κρατικού μηχανισμού, της Περιφέρειας, των Δήμων με σκοπό να ικανοποιηθούν οι προσδοκίες των πολιτών:
-Η εξ ομολογίας αποτυχία στην «ΕΛΠΙΔΑ» λειτούργησε ως η τελευταία έκβαση μιας αλυσιδωτής αντίδρασης που ξεκίνησε από τον πυρήνα προς τα έξω, από το κεντρικό κράτος που μάλλον δεν λειτούργησε στην πράξη επιτελικά, δηλ. όπως ακριβώς είναι η πεμπτουσία δράσης των ενόπλων δυνάμεων, από όπου προφανώς έγινε ο «δανεισμός» των όρων «επιτελείο-επιτελικός» στο Ν.4622/2019 (Μέρος Γ’-Λειτουργία Επιτελικού Κράτους-άρθρα49-67).
-Δεν είναι τυχαίο που στην «ΕΛΠΙΔΑ» σημαντική κρίθηκε κατά γενική ομολογία η συμβολή των ΕΔ στους απεγκλωβισμούς πολιτών-εκχιονισμό δρόμων, με μηχανήματα-Αξιωματικούς-Ευέλπιδες-Στρατιώτες που συνέδραμαν όπου ζητήθηκε.
Ποιά είναι όμως αυτά που πιθανώς δεν πήγανε καλά στην αντιμετώπιση του «χιονιά-ΕΛΠΙΔΑ»;
Σε κάθε ΑΣΤΟΧΙΑ-ΑΠΟΤΥΧΙΑ αντιμετώπισης της Κρίσης, οι βασικές ΕΛΛΕΙΨΕΙΣ εντοπίζονται πάντοτε εκ των υστέρων και σε γενικές γραμμές μπορεί να είναι οι ακόλουθες:
-Ελλιπής Σχεδιασμός-Αδυναμία Πρόληψης όλων των πιθανών σεναρίων εξέλιξης της κρίσης
-Ανυπαρξία: α)Δοκιμών-Ασκήσεων β)ΕΛΕΓΧΟΥ των Σχεδίων-Πιστής εφαρμογής τους σε κάθε επίπεδο δράσης ως το χαμηλότερο (ποιος κάνει τι, που αναφέρεται κλπ)
-Αδυναμία Δυναμικής Προσαρμογής-Συνεχούς Αναθεώρησης των δράσεων ανάλογα με την εξέλιξη της κρίσης (κακοκαιρίας) σε πραγματική βάση
-Αποτυχία Συντονισμού. Επικάλυψη-Σύγχυση Αρμοδιοτήτων, (..όλοι τρέχουν πίσω από την ουρά τους)
-Έλλειψη Μνημονίων Συνεργασίας (παροχής υπηρεσιών-υλικών-μέσων) με Ιδιωτικούς Φορείς καθώς με ΔΕΔΗΕ-Περιφέρεια-ΕΥΔΑΠ-κα.
-Χαμηλή Διαθεσιμότητα μέσων και εξειδικευμένου-έμπειρου προσωπικού
-Αδυναμία Συνεχούς Ενημέρωσης των Πολιτών με κάθε πρόσφορο μέσο (πχ-δημιουργία Τηλ.Κέντρου μόνο για την Κρίση)
-Έλλειψη Μνημονίων Συνεργασίας διαρκείας στην Τ.Α. με Όμορους Δήμους στον από κοινού Σχεδιασμό Αντιμετώπισης Κρίσεων
-Αυτοσχεδιασμοί στον Συντονισμό της Κρίσης που δεν βασίζονται στη γνώση ή την δοκιμασμένη εμπειρία και στα θεσμικά σχέδια αλλά στην «Αυθεντία του..Ενός»
– Ελλιπής Εφαρμογή Θεσμικών Προβλέψεων του Ν.4662/2020 (Εθν.Μηχ.Διαχ.Κρίσεων) και των περί Συγκρότησης-Λειτουργίας Περιφερειακών/Τοπικών Επιχειρησιακών Συντονιστικών Οργάνων Πολιτικής Προστασίας (Π/Τ.Ε.Σ.Ο.Π.Π.-άρθρα 15,16,21-καταληκτική ημερομηνία συγκρότησής τους η 7η-Αυγ-2021)
–Συνεδρίασαν τα Π/Τ.Ε.Σ.Ο.Π.Π. πριν από την κακοκαιρία-ΕΛΠΙΔΑ με τήρηση πρακτικών, ανάληψη ευθυνών και παροχή σαφών οδηγιών σε κάθε επίπεδο δράσης;
Συμπέρασμα: Αν ΔΕΝ υπήρξαν, έστω μερικώς, οι ανωτέρω ελλείψεις-παραλείψεις στη διαχείριση της «ΕΛΠΙΔΑΣ», τότε προφανώς λανθασμένα αποδίδεται σχετική μομφή υπαιτιότητας στον κρατικό μηχανισμό για τα συμβάντα στην κακοκαιρία και το αποτέλεσμα θα πρέπει να αποδοθεί σε λόγους «υπέρτατης ανωτέρας βίας», τέτοιας που θα ήταν αδύνατο να ελεγχθεί-αντιμετωπισθεί με εξάντληση κάθε είδους ανθρώπινης προσπάθειας. Δεν πρέπει να αγνοήσουμε ότι το καιρικό αυτό φαινόμενο ήταν ασύνηθες σε σφοδρότητα και ποσότητα χιονιού σε μικρό χρόνο.
Ό,τι δεν έγινε σωστά, έχει αποτυπωθεί βαθειά στη μνήμη των πολιτών που επλήγησαν ποικιλοτρόπως από την κακοκαιρία και πιθανώς θα εκφράσουν τον σημερινό θυμό, που με το χρόνο θα απαλυνθεί, με δημοκρατικό τρόπο σε επερχόμενες εκλογές. Το βέβαιο είναι ότι τούτο ουδόλως πρέπει να υποτιμηθεί κυρίως από τις περιφερειακές και δημοτικές αρχές, καθόσον μπορεί να είναι καθοριστικό στην επανεκλογή τους.
Διότι η πολιτική φθορά σε μια Περιφέρεια, σε έναν Δήμο που θεωρητικά «απέτυχε» σε μια κρίση είναι ολική και αφορά στο σύνολο των ψηφοφόρων που οι δημότες του επλήγησαν. Βέβαια σε μια μεγάλη Περιφέρεια και στην Κυβέρνηση η πολιτική φθορά από την αποτυχία είναι μερική ή σχετικά περιορισμένη γιατί αφορά μικρό συγκριτικά ποσοστό ψηφοφόρων της επικράτειας που επλήγησαν από την κρίση. Εξαίρεση η Περιφέρεια Αττικής, η μεγαλύτερη στην Επικράτεια, η οποία επλήγη συνολικά από την κακοκαιρία ΕΛΠΙΔΑ.
Οι πολίτες βέβαια σε μια κρίση δεν αξιολογούν την ένταση του φυσικού φαινομένου και τις εγγενείς αδυναμίες του κεντρικού κράτους που δεν διαθέτει στην Τοπική Αυτοδιοίκηση τους αναγκαίους πόρους για επάρκεια προσωπικού και μέσων, πέραν από τις ανεπάρκειες οργανισμών τύπου ΔΕΔΗΕ-ΑΟ-ΝεαΟδος να εκπληρώσουν το σκοπό τους.
Το κράτος επίσης δεν χρηματοδοτεί επαρκώς ζωτικά έργα κοινής ωφέλειας όπως είναι πχ υπογειοποίηση του ηλεκτρικού-τηλεφωνικού δικτύου, τα αντιπλημμυρικά-αποχετευτικά δίκτυα, επαρχιακοί δρόμοι-γέφυρες κλπ, ως απόρροια προφανώς των αδυναμιών της δεκαετούς οικονομικής κρίσης, των μνημονίων, της πανδημίας και τώρα της ενεργειακής κρίσης.
Αυτό που χρειάζεται να γίνει τώρα από πλευράς υπευθύνων σε όλα τα επίπεδα εξουσίας είναι να αντιμετωπίσουν με ταπεινότητα τις όποιες υποδείξεις και κατηγορίες εκ μέρους των παθόντων πολιτών, χωρίς υπεροψία, ειρωνικό ή σκωπτικό πνεύμα και εγωισμό.
Αποδεχόμενοι λάθη και παραλείψεις, όπως σωστά έγινε, να ενσκήψουν με παρρησία στην αναδιοργάνωση-επανασχεδιασμό των αναγκαίων δράσεων για το μέλλον χωρίς αποκλεισμούς.
Είναι θετική συγκυρία το ότι στη χώρα μας υπάρχουν πολίτες με πολύ μεγάλη εμπειρία στη Διαχείριση Κρίσεων, που υπήρξαν, ή είναι ακόμα, υψηλόβαθμα στελέχη στις ΕΔ, σε ιδιωτικό-δημόσιο τομέα και μεγάλους οργανισμούς, τα οποία και θα πρέπει να κληθούν να συμβάλουν όπου απαιτηθεί.
Διότι, μεγάλες κρίσεις, όπως η ΕΛΠΙΔΑ, ή ακόμα χειρότερες, είναι απευκταίον μεν αλλά μάλλον θα υπάρξουν και στο μέλλον (φωτιές-πλημμύρες-σεισμοί-χιόνια-πανδημίες-ατυχήματα,κα).
Σε κάθε περίπτωση απαιτείται σοβαρότητα στη σχεδίαση, αξιοποίηση του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου, αξιοκρατική ΕΠΙΛΟΓΗ στελεχών-συνεργατών, αξιοποίηση κάθε προσώπου που διαθέτει τις απαραίτητες γνώσεις-εμπειρία. Μόνο τότε ο πολίτης θα αισθανθεί ασφάλεια και εμπιστοσύνη προς αυτούς που επέλεξε με την ψήφο του στο να τον εκπροσωπούν και να «ηγούνται των κοινών», για να ..τους ξαναεμπιστευτεί.
ΥΓ1. και για την ιστορία..το βασικότερο προσόν του «ΗΓΕΤΗ» είναι η έμφυτη(;) ικανότητα επιλογής ικανών στελεχών που θα αναλάβουν τα ..δύσκολα, χωρίς κομματικούς δογματισμούς.
ΥΓ2. Ο πολίτης εμπιστεύεται το κράτος (κυβέρνηση) και την τοπική αυτοδιοίκηση (περιφέρειες-δήμοι) που αποδεικνύουν αποτελεσματικότητα-αξιοσύνη στα δύσκολα. Η γενική πεποίθηση είναι ότι τα εύκολα και τα απλά όλοι μπορούν να τα κάνουν χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια.
ΥΓ3. Η «επικοινωνία» δεν είναι δράση αλλά η είδηση της σωστή μεταφοράς και ορθής ενημέρωσης για το αποτέλεσμα της δράσης, του πρακτέου στο γεγονός. Η παραποίηση της είδησης είναι ανίσχυρη στο χρόνο, εξοργίζει τον πολίτη.
Αθανάσιος Πάσχου, Υποπτεράρχος ε.α. (ΟΙΚ)
Πρώην Διοικητής Νοσοκομείου
Msc Νομικής στο Διεθνές Οικονομικό Δίκαιο
