08/11/2024
Δεν φοβόμαστε, λένε τα αυτόχθονα κινήματα, ξεκινώντας από τα ζαπατιστικά και τις γυναίκες ζαπατίστας.
Η δική τους είναι μια κραυγή στον πληθυντικό, συλλογική, με την οποία προσπαθούν να κρατήσουν τον φόβο υπό έλεγχο μέσω κοινοτικών πρακτικών που περιλαμβάνουν να ακούν τους ηλικιωμένους, να κοιτάζουν μέσα τους και να κοιτάζουν γύρω τους.
Εκείνο το «Δεν φοβόμαστε» δεν προκύπτει από το να αισθάνονται πρωτοπορία, ιδιαίτεροι, είναι παιδί απλότητας και υπομονής που βιώνεται στην καθημερινότητα.
Δεν είναι καν μια πρόκληση στους ισχυρούς, γράφει ο Raúl Zibechi, αλλά η συνέπεια μιας πολύ ουσιαστικής, στιβαρής συλλογικής εσωτερικής εργασίας.
Ακούμε τη φράση εδώ και χρόνια στις ανακοινώσεις του EZLN και στα λόγια των γυναικών zαπατίστας. Τώρα εμφανίζεται σε ένα βίντεο του Xun Sero ως φόρο τιμής στον πατέρα Marcelo.
Ο πόλεμος κατά των λαών και η συνένοχη αδιαφορία των εξουσιών είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εκφράζεται αυτή η επιβεβαίωση της συλλογικής αξιοπρέπειας. Τον φεβρουάριο του 2013, σε ένα από τα δελτία τύπου από τη σειρά Αυτοί και εμείς διαβάζουμε: «Είμαστε πολύ πρόθυμοι σε όλα και δεν φοβόμαστε».
Στη σύγκληση της πρώτης Διεθνούς Συνάντησης των Γυναικών που Αγωνίζονται, τον δεκέμβριο του 2017, το θέμα του φόβου εμφανίζεται σε περίοπτη θέση: «Σε κάθε περίπτωση δεν φοβόμαστε, ή μάλλον τον έχουμε τον φόβο, αλλά τον ελέγχουμε, και δεν κάνουμε πίσω, δεν παραδιδόμαστε, και δεν ξεπουλιόμαστε και δεν υποχωρούμε».
Σε πολλές άλλες περιπτώσεις ο EZLN έχει αντιμετωπίσει αυτό το ζήτημα, υποδεικνύοντας επίσης ότι πέρα από τον αριθμό των ανθρώπων που αντιστέκονται και δεν τα παρατάνε, το να μην έχουν το φόβο έχει γίνει ένα σημάδι ταυτότητας του κινήματος.
Μόνος, ο πατέρας Marcelo επανέλαβε την έννοια, προσθέτοντας: «Δεν φοβόμαστε, ποτέ ξανά». Δεν είμαι σίγουρος αν το κήρυγμά του έχει κάποια απήχηση στην επισκοπή του San Cristóbal de las Casas, αλλά φαίνεται ότι ένα μέρος των πιστών του θα ακολουθήσει αυτή την κατεύθυνση, όπως μπορέσαμε να δούμε τις ημέρες που ακολούθησαν τη δολοφονία του.
Στις επαναστατικές παραδόσεις το θέμα του φόβου έχει εμφανιστεί σε σπάνιες περιπτώσεις. Θυμάμαι μερικές φράσεις από τον Τσε Γκεβάρα, και λίγα ακόμη. Ίσως επειδή η αναγνώριση του φόβου δεν ταιριάζει στις οργανώσεις που θεωρούσαν τους εαυτούς τους πρωτοπορίες και πιθανότατα διότι η κυρίαρχη πατριαρχική κουλτούρα δεν θα ήταν πρόθυμη να δεχτεί τον φόβο ως κάτι φυσικό στις ανθρώπινες συλλογικότητες από τα κάτω, που διώκονται και τους επιτίθενται οι ισχυροί.
Θα ήθελα να αντιμετωπίσω ορισμένα ζητήματα από την πρακτική των εξεγερμένων κινημάτων. Το πρώτο ότι η δήλωση «δεν φοβόμαστε» είναι στον πληθυντικό, συλλογική, όχι ατομική. Το να είσαι μέρος επαναστατικών λαών και οργανώσεων σου επιτρέπει να εργάζεσαι τους φόβους από μια άλλη θέση.
Σημαίνει να αναγνωρίζεις τον φόβο χωρίς να τον αρνιέσαι, να εργάζεσαι πάνω του για να τον περιορίζεις ή να τον διατηρείς υπό έλεγχο, όχι με τον τρόπο της ψυχανάλυσης αλλά των κοινοτικών πρακτικών που περιλαμβάνουν να ακούς τους ηλικιωμένους, να κοιτάς μέσα σου και να κοιτάς γύρω. Δεν είναι ο ίδιος φόβος στην πόλη όπως στα βουνά και στα δάση, διότι ο διάλογος με τη ζωή μας τοποθετεί σε έναν άλλο τόπο.
Το δεύτερο συνδέεται με την πρωτοπορία. Δεν θυμάμαι στη στράτευση να συζητούσαμε για φόβους κατά τη διάρκεια των συναντήσεων, πριν ή μετά από κάποια ενέργεια, αν και είναι ξεκάθαρο ότι οι φόβοι μας διέτρεχαν.
Οι φόβοι μου ήταν στα βασανιστήρια, αν θα ήμουν σε θέση να αντισταθώ. Αλλά κάτι μας εμπόδιζε να το αναγνωρίσουμε και να μιλήσουμε γι’ αυτό, και πιστεύω πως είναι το γεγονός ότι θεωρούσαμε τους εαυτούς μας ανώτερους, «νέους ανθρώπους».
Ο Στάλιν το είπε ήδη στο αφιέρωμά του στη μνήμη του Λένιν: «Οι κομμουνιστές είναι άνθρωποι με ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία. Είμαστε φτιαγμένοι από μια ιδιαίτερη υφή, μαγιά» («Με την ευκαιρία του θανάτου του Λένιν», Επιλεγμένα έργα, 1953).
Αντίθετα, αυτοί που απαρτίζουν το EZLN μου φαινόταν πάντα ως απλοί άνθρωποι, αλλά αυτοδίδακτοι, δημιουργημένοι από την οργάνωση και την ιστορία των λαών, με ένα τέτοιο βάθος που είναι ικανοί να αφιερώσουν τις καλύτερες δυνάμεις τους στη συλλογική οικοδόμηση ενός νέου κόσμου.
Ποτέ δεν ένιωσα ότι θεωρούσαν τους εαυτούς τους «ιδιαίτερους», ή ανώτερους, αλλά αντίθετα, ως μέρος των λαών και των κοινοτήτων που εργάζονται με απλότητα και υπομονή με τους συνανθρώπους τους. Μιλούν λίγο και κάνουν πολλά.
Το τρίτο είναι ότι το να λέμε «δεν φοβόμαστε» είναι μέρος της συλλογικής αυτοεπιβεβαίωσης, της αποφασιστικότητας και της σταθερότητας του να είμαστε αυτό που είμαστε, αποδεχόμενοι όλες τις συνέπειες.
Αυτό δεν είναι μια πρόκληση προς τους ισχυρούς, τους στρατούς και τις κακές κυβερνήσεις, αλλά η συνέπεια μιας πολύ ουσιαστικής συλλογικής εσωτερικής εργασίας, η οποία μας επιτρέπει να διασφαλίσουμε το να μη φοβόμαστε από τη συλλογική πεποίθηση και εμπιστοσύνη.
Το να μην φοβόμαστε είναι η εσωτερική και κοινοτική δύναμη που επιτρέπει να αντιμετωπίζουμε τις καταιγίδες, ιδιαίτερα τη βία από τα ψηλά, διατηρώντας την ηρεμία και τον αποφασιστικό προσανατολισμό.
Διότι σε δύσκολες καταστάσεις όπως οι σημερινές είναι πιο απαραίτητη η οργάνωση και η σταθερότητα, η αποφασιστικότητα στο τιμόνι. Αλλά για να το πετύχουμε, είναι απαραίτητο να ξεπεράσουμε τον φόβο.
Η ιστορία των επαναστατικών διαδικασιών είναι γεμάτη από προγράμματα και φωτεινά μανιφέστα που καθίστανται άχρηστο τσαλακωμένο χαρτί όταν μαίνονται οι καταιγίδες, διότι σε εκείνες τις στιγμές παίρνουμε τα πιο βολικά μονοπάτια, αλλά όχι αυτά που είχαν αποφασιστεί προηγουμένως.
Η κρίση της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας όταν ξέσπασε ο πόλεμος του 1914 είναι ένα καλό παράδειγμα του πώς ο φόβος της απώλειας όσων είχαν συσσωρευτεί δημιουργεί παρεκκλίσεις που οδηγούν στην απόκλιση από την πορεία, την διαδρομή που είχε αναληφθεί.
Νομίζω ότι πρέπει να αναλογιστούμε τη φράση «Δεν φοβόμαστε». Πίσω από αυτές τις τρεις λέξεις πρέπει να υπάρχει μια πολύ ισχυρή συλλογική δουλειά, που είναι αυτή που επιτρέπει στις οργανώσεις να προχωρήσουν ακόμα και όταν όλα είναι εναντίον και οι πλειοψηφίες παραδίδονται στους ισχυρούς.
Μιχάλης ‘Μίκε’ Μαυρόπουλος Comune-info
