Δεν υπάρχουν πλέον κοινές αφηγήσεις ικανές να κρατήσουν την κοινωνία ενωμένη, υποστηρίζει ο Byun-Chuk Han, γνωστός φιλόσοφος που γεννήθηκε στη Σεούλ και στη συνέχεια πήγε να ζήσει στη Γερμανία.
Το “Infocrazia“ του, ένα σύντομο και διεγερτικό δοκίμιο που εξετάζει το βάρος της πληροφορίας επί της κοινωνικής αποσύνθεσης και την παραμόρφωση της πραγματικότητας, έχει προκαλέσει και προκαλεί πολλές συζητήσεις.
Ο Raúl Zibechi συσχετίζει με μια ουσιαστική δήλωση του αυστριακού φυσικού Fritjof Capra την καυστική κριτική του Han στη φρενίτιδα της επικοινωνίας συνεχούς κύκλου και σε ένα σύστημα που μας μετατρέπει σε ορυχεία δεδομένων προς εξαγωγή: η πληροφορία δεν είναι η βάση της σκέψης, δεν σκεφτόμαστε με τις πληροφορίες αλλά με τις ιδέες.
Και οι ιδέες, που προέρχονται από τις εμπειρίες (όχι από τη γνώση των ειδήσεων), θεωρούνταν πάντα επικίνδυνες (από το σύστημα που κυριαρχεί), γιατί μπορούν να δώσουν νόημα στην πραγματικότητα και τις ζωές και να εκθέσουν τους μηχανισμούς της καταπίεσης.
Χωρίς ιδέες και δίχως ζωτική εμπειρία, προειδοποιεί ο Zibechi, η ανθρωπότητα βυθίζεται, ναυαγεί στην άβυσσο. Ο βομβαρδισμός άχρηστων πληροφοριών, ειδικά επί των νεότερων, δεν αφήνει τίποτα πίσω και δημιουργεί ένα γιγάντιο σύννεφο σύγχυσης.
Μια μολυσμένη πληροφορία και το μπλοκάρισμα των ιδεών είναι ένα ωραίο κέρδος για το σύστημα, επομένως μπορούν να διαβαστούν ως μια τεράστια πολιτική κατά της εξέγερσης.
Πώς να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας; Ο Ραούλ αναφέρει εμπειρίες των ιθαγενών που αποφεύγουν – ή τουλάχιστον προσπαθούν να περιορίσουν την αδιάκοπη ληστρική δραστηριότητα της προσοχής και του χρόνου μας.
Ακόμη και η σιωπή μπορεί να είναι μια μορφή πάλης και πολιτικής αντίστασης, όπως εξήγησαν οι ζαπατίστας πριν από πολλά χρόνια.
Αυτό που φαίνεται σίγουρο, μέσα στο συστημικό χάος στο οποίο πλοηγούμαστε, είναι ότι πρέπει να πούμε στον εαυτό μας ότι η έκταση των αλλαγών που λαμβάνουν χώρα είναι τόσο τεράστια όσο και δύσκολο να διαβαστεί.
Προσπαθώντας να αποφύγουμε δισταγμούς και επιφυλακτικότητα σχετικά με τον μιμητισμό των τεχνολογιών που παραδόξως φαίνεται να μας κάνουν περισσότερο ελεύθερους παρά εποπτευόμενους, καθώς και τις υπερβολές σχηματοποίησης πολύ περίπλοκων διαδικασιών, μπορούμε ωστόσο να καταφέρουμε να διαβάσουμε, περισσότερο ή λιγότερο εις βάθος, πως τα ερείπια του κόσμου που γίνεται κομμάτια εδώ και καιρό εξακολουθούν να εκφράζουν πολλές εντάσεις και μεγάλες αντιφάσεις.
Δεν είναι απαραίτητα το τελευταίο ή το μοναδικό σενάριο στο οποίο είμαστε προορισμένοι να ζήσουμε
Σε μια πρόσφατη συνέντευξη intervista, ο Byun-Chuk Han, γερμανός φιλόσοφος γεννημένος στη Νότια Κορέα, επισημαίνει ότι «είμαστε πολύ καλά πληροφορημένοι, αλλά κατά κάποιο τρόπο αδυνατούμε να προσανατολιστούμε».
Τα επιχειρήματά του για τις κοινωνικές συνέπειες της υπερφόρτωσης πληροφοριών που υποφέρουμε είχαν ήδη αναλυθεί στο βιβλίο του Infocracy. Οι ζωές μας χειραγωγούνται από το δίκτυο Infocrazia. Le nostre vite manipolate dalla rete, που δημοσιεύτηκε πριν από ένα χρόνο.
ο Han αποδίδει πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε ως κοινωνία στην εισαγωγή και εφαρμογή συστημάτων πληροφορικής. Λέει ότι το ναρκισσιστικό εγώ που στρέφεται προς τα μέσα «είναι η αιτία της κοινωνικής κατάρρευσης», γιατί “ό,τι ενώνει και συνδέει εξαφανίζεται», εξουδετερώνοντας την πιθανότητα να θεωρούμε τον εαυτό μας ως μια ενιαία κοινωνία. Η ουσία είναι ότι ήδη δεν υπάρχουν πλέον «κοινές αφηγήσεις που φέρνουν κοντά τους ανθρώπους, τους ενώνουν»..
Διακρίνει την αλήθεια από την πληροφορία, διαβεβαιώνοντας ότι η τελευταία είναι φυγόκεντρη και καταστρέφει την κοινωνική συνοχή, ενώ οι αληθινές μαρτυρίες την κρατούν ενωμένη.
“Η αλήθεια φωτίζει τον κόσμο ενώ η πληροφορία-πληροφόρηση ευδοκιμεί στη γοητεία της έκπληξης», αποφασίζει, διότι δημιουργεί μια σειρά από «φευγαλέες στιγμές» που έχουν τη δύναμη να συσκοτίζουν την πραγματικότητα και να διαστρεβλώνουν αντί να ενημερώνουν.
Ο Γερμανός φιλόσοφος συνεχίζει προσθέτοντας επιχειρήματα, όπως το γεγονός ότι η πληροφόρηση δεν επιτρέπει πλέον τη δημιουργία μιας δημόσιας σφαίρας. Από αυτή την άποψη, θυμίζω πως, μέχρι πρόσφατα, σε ορισμένες κρίσιμες καταστάσεις οι άνθρωποι συνωστιζόταν γύρω από τα περίπτερα, σχολίαζαν και μοιράζονταν τις ειδήσεις στον δημόσιο χώρο.
Τώρα αντιθέτως δεν έχουμε πλέον κοινές ιστορίες-αφηγήσεις που να καθοδηγούν και να δίνουν νόημα στην ύπαρξή μας. Δεν υπάρχουν καν τελετουργίες πλέον, μας μένει μετά βίας η κατανάλωση και η ικανοποίηση των αναγκών, λέει κατηγορηματικά ο Han.
Αυτός πιστεύει ότι στο μέλλον “οι άνθρωποι θα λαμβάνουν ένα καθολικό βασικό εισόδημα και θα έχουν απεριόριστη πρόσβαση σε βιντεοπαιχνίδια”, τη μορφή που παίρνει πλέον η κρατική πολιτική σε όλο τον κόσμο, σε μια νέα έκδοση του panem et circenses, άρτος και θεάματα.
Μπορεί να ειπωθεί ότι αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο, αλλά το αποτέλεσμα μισού αιώνα αυξανόμενης τοποθέτησης των τεχνολογιών της πληροφορίας στο επίκεντρο της ζωής μας. Ο αυστριακός φυσικός Fritjof Capra συμπληρώνει τον Γερμανό φιλόσοφο, όταν εξηγεί πως σε αυτή την φράση: “Η πληροφόρηση παρουσιάζεται ως βάση της σκέψης όταν, στην πραγματικότητα, ο ανθρώπινος νους σκέφτεται με ιδέες, και όχι με πληροφορίες” (La rete della vita Το δίκτυο της ζωής).
Ο Κάπρα ανακτά πολλές από τις έννοιες που εξέφρασε ο Αμερικανός μυθιστοριογράφος Theodore Roszak στο Η Λατρεία της Πληροφορίας. Μια Νέο-Λουδίτικη Πραγματεία για την Υψηλή Τεχνολογία, την Τεχνητή Νοημοσύνη και την Αληθινή Τέχνη της Σκέψης The Cult of Information. A Neo-Luddite Treatise on High-Tech, Artificial Intelligence, and the True Art of Thinking, πρωτοδημοσιεύτηκε το 1985, δηλαδή πριν από σχεδόν τέσσερις δεκαετίες. Περιέχει ένα σημαντικό συμπέρασμα: «Οι ιδέες είναι μοντέλα που ενσωματώνουν. Δεν προέρχονται από την πληροφόρηση, αλλά από την εμπειρία“.
Αυτές οι αιτιολογήσεις εξηγούν όλη τη δέσμευση του συστήματος να περιορίσει τις εμπειρίες ζωής των νέων μας και να τους υποβάλει σε έναν συνεχή βομβαρδισμό πληροφοριών που δεν τους αφήνει τίποτα, αλλά δημιουργεί ένα τεράστιο σύννεφο σύγχυσης.
Ο καταναλωτισμός, η «ανθρωπολογική μετάλλαξη» για την οποία μιλούσε ο Παζολίνι ήδη πριν από μισό αιώνα, είναι το κύριο παράθυρο τους στον κόσμο, προφανώς εκτός από την πλοκή των υπολογιστικών τους συσκευών.
Σε αυτόν τον κόσμο που είναι υπερφορτωμένος με πληροφορίες, δεν υπάρχουν ιδέες, όπως δεν υπάρχουν στην τεράστια ροή δεδομένων στο Διαδίκτυο. Επειδή οι ιδέες ήταν πάντα επικίνδυνες, είναι αυτές που μπορούν να δώσουν νόημα στην πραγματικότητα και στις ζωές, είναι πυξίδες για να ξεγυμνώνουν την καταπίεση.
Χωρίς ιδέες και χωρίς ζωτική εμπειρία, η ανθρωπότητα ναυαγεί προς την άβυσσο, ακριβώς την πιο κρίσιμη στιγμή που θυμόμαστε, ξεκινώντας τουλάχιστον από τον μαύρο λοιμό, την πανούκλα (1347-53), μακρινή προέλευση του καπιταλισμού*.
Το να μας δηλητηριάζουν με πληροφορίες και να μπλοκάρουν τις ιδέες είναι ένα ωραίο κέρδος για το σύστημα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο προτείνω να σκεφτούμε τη χρήση του Διαδικτύου από τους los de arriba, από εκείνους που βρίσκονται στην κορυφή, ψηλά, σαν μια τεράστια πολιτική κατά της εξέγερσης.
Από την άλλη πλευρά, οι προοδευτισμοί χρησιμοποιούν και κάνουν κατάχρηση της επικοινωνίας για να προσφέρουν μια ιστορία των υποτιθέμενων αρετών τους, ποτέ για να συνομιλήσουν σε ισότιμη βάση με τους απλούς ανθρώπους.
Αναπαράγουν τη συστημική σχέση υποκειμένου-αντικειμένου που λένε ότι θέλουν να καταπολεμήσουν, θέτοντας τους ψηφοφόρους τους σε μια κατάσταση παθητικών αποδεκτών των λόγων τους.
Για να προστατεύσουν την ακεραιότητα των κοινοτήτων τους, οι Mbya Guaraní σε πολλά χωριά ρυθμίζουν τους χρόνους σύνδεσης στο Διαδίκτυο, έτσι ώστε οι γιοι και οι κόρες τους να μην μένουν αβοήθητοι στο έλεος μιας χιονοστιβάδας δεδομένων που δεν είναι σε θέση να ταξινομήσουν ή να επιλέξουν.
Με αυτόν τον τρόπο αρνούνται να εκτεθούν στην αποδιοργανωτική δύναμη των κοινωνικών δικτύων. Δεν είναι λίγοι οι αρχέγονοι λαοί που το κάνουν, απλά για να αμυνθούν. Η μακρά σιωπή του Ζαπατιστικού Στρατού Εθνικής Απελευθέρωσης, περισσότερο από ένα χρόνο χωρίς να εκδώσει ανακοινώσεις, μπορεί να γίνει κατανοητή ως άρνηση εισόδου στο τσίρκο των μέσων ενημέρωσης στο οποίο λίγοι δίνουν σημασία και που ακόμη λιγότερο καταλαβαίνουν.
Είναι η σιωπή του θυμού, και της αξιοπρέπειας. Η Πέμπτη Διακήρυξη της Selva Lacandona (1998) έχει ήδη εξηγήσει ότι η σιωπή μπορεί να είναι μια μορφή αγώνα και ότι «με τη λογική, την αλήθεια και την ιστορία, μπορεί κανείς να πολεμήσει και να κερδίσει… σιωπώντας”.
*The Black Death, 1346-1353: the complete history by Ole J. BenedictowOle J.
Σχόλια
η Rossella λέει 4 Ιουνίου 2023 στις 12:50
- Αυτό είναι σωστό…αλλά το πιο λυπηρό είναι πως «να μιλάμε άσχημα για τον ιστό, το δίκτυο» και για το πώς η υπερβολική πληροφορία που ξερνά επάνω μας καθημερινά από όλες τις πραγματικότητες της τεχνο-επικοινωνίας πρέπει να γίνεται χρησιμοποιώντας ακριβώς τις ίδιες μεθόδους, λίγα λόγια για να μιλήσεις άσχημα για το τσίρκο πρέπει να το κάνεις μέσα στο ίδιο το τσίρκο…Ευχαριστώ για αυτήν την όμορφη ανάγνωση, θα τη μοιραστώ (χρησιμοποιώντας την τεχνολογία… λυπηρό, αλλά έτσι είναι.
ο Ugo Zamburru dice 4 Giugno 2023 alle 18:43Ήμουν με τον Zibechi στο Μεξικό στο καραβάνι El sur resiste – Ο νότος αντιστέκεται, και είδαμε πώς αντιστέκονται στην δηλητηρίαση και τη χειραγώγηση των πληροφοριών. Και το κάναμε ζώντας στις κοινότητες, αποκτώντας εμπειρία.
Mιχάλης ΄Μίκης’ Μαυρόπουλος
