Η απόφαση της μητρόπολης να αξιοποιήσει το κτίριο του Συλλόγου Καπνεμπόρων (δείγμα του μοντέρνου κινήματος της αρχιτεκτονικής) στην οδό Κύπρου δίπλα από το Μέγαρο Τόκου στον ιστορικό πυρήνα της πόλης, θα έχει σαν αποτέλεσμα τον εκτοπισμό του Συλλόγου Φίλων Γραμμάτων και Τεχνών και το οριστικό τέλος μιας μακρόχρονης ιστορικής πορείας από το 1959 μέχρι σήμερα.
Ο Σύλλογος, που το πνευματικό και καλλιτεχνικό έργο του έχει ταυτιστεί με το κτίριο των Καπνεμπόρων κι έχει ήδη περάσει στη συλλογική μνήμη, ως μια ζωντανή εστία δημιουργίας πολιτισμού, βιώνει σήμερα τον κίνδυνο της απώλειας της ιστορικής μνήμης και της φυσικής του έδρας.
Η ανακατασκευή του κτιρίου και οικιστικές παρεμβάσεις που πρόκειται να γίνουν, σύμφωνα με τα σχέδια της μητρόπολης θα επιφέρουν την αλλοίωσή του και την εξαφάνισή του.
Κινδυνεύει δηλαδή να χαθεί ένα σπουδαίο κτίριο που σήμερα ανήκει στην αρχιτεκτονική κληρονομιά της πόλης. Ένα κτίριο ξεχωριστό, έργο του αρχιτέκτονα Χρήστου Μπότση που κουβαλά το ιστορικό φορτίο και το ταραχώδες παρελθόν της πόλης του καπνού, των καπνεμπόρων, των καπνεργατών και των εργατικών ταξικών αγώνων.
Οι επιπλέον επεμβάσεις στο κτίριο, (προσθήκη επιπλέον ορόφου με σιδηροκατασκευή, εξωτερικός μεταλλικός κατασκευαστικός μανδύας, φωτοβολταϊκά ) θα δημιουργήσουν μια σύγχρονη κατασκευή, ένα νέο κτίσμα που η παρουσία του θα πληγώσει και θα τραυματίσει το τοπίο και την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα που δημιουργούν τα διπλανά μοναδικής αρχιτεκτονικής αξίας διατηρητέα κτίρια της οδού Κύπρου.
Είναι σημαντικό να δούμε εδώ το ρόλο των υπηρεσιών του κράτους με πιο τρόπο διευκολύνουν τα κατασκευαστικά έργα της μητρόπολης, ενώ υποτιμούν και απαξιώνουν τα αξιόλογα κτίρια της πόλης.
Τα κτίρια σήμερα αντιπροσωπεύουν επιχειρηματικές και επενδυτικές ευκαιρίες για το κεφάλαιο (ξένο και ντόπιο) και το κράτος. Γι αυτό και η αξιοποίησή τους συνδέεται με την αστική ανάπλαση της πόλης, με την μετατροπή της σε τουριστική ζώνη.
Με αυτή τη λογική γίνονται τα έργα ανάπλασης και εξωραϊσμού στην περιοχή της πλατείας Καπνεργάτη (τροποποίηση ρυμοτομικού σχεδίου, δίχτυο πεζοδρομήσεων, αλλαγή έδρας στάθμευσης των ταξί) .
Όλα αποτελούν μέρος του συνολικού ζητήματος της τουριστικοποίησης, του τουριστικού εξευγενισμού, του μετασχηματισμού της πόλης σε τουριστικό προορισμό. Ο τουριστικός εξευγενισμός είναι μια μορφή εξευγενισμού (gentrification) που αφορά την εισβολή τουριστών και των τουριστικών δραστηριοτήτων στην πόλη και τις αλλαγές χρήσεων γης που επιβάλλει (αλλαγή χρήσης κτιρίων, άνοδος της αξίας των ακινήτων, των ενοικίων, στεγαστική έλλειψη, άνοδος του κόστους ζωής κλπ.) με αποτέλεσμα τον εκτοπισμό των κατοίκων και την εξαφάνιση των ανοιχτών κοινωνικών και πολιτιστικών χώρων.
Πρόκειται για μια ταξική αναδιάρθρωση της πόλης όπου οι ασθενέστερες οικονομικά τάξεις εκτοπίζονται, ο δημόσιος χώρος καταργείται (παραλίες, πλατείες), καταστρέφεται το περιβάλλον και οι φυσικοί πόροι, τα κτίρια αλλάζουν χρήση (κυριαρχεί η βραχυχρόνια μίσθωση), η πόλη χάνει την πολυλειτουργικότητά της, οι γειτονιές χάνουν τη φυσιογνωμία τους κι οι χώροι πολιτισμού εξοβελίζονται.
Η τουριστικοποίηση θα επιφέρει το τέλος των κοινοτικών και συλλογικών δομών της πόλης (καταλήψεις στέγης, στέκια, κοινωνικοί χώροι). Πρόκειται για ένα παγκόσμιο φαινόμενο που η εμφάνισή του οφείλεται στη ραγδαία ανάπτυξη του τουρισμού, που αναδύθηκε μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση(2008) και την πανδημία.
Ο τουρισμός ως μοχλός ανάπτυξης και συσσώρευσης του κεφαλαίου, αποτελεί το βασικό πυλώνα του καπιταλισμού. Ο τουρισμός φέρνει κέρδη στους λίγους και υποβαθμίζει τη ζωή των πολλών.
Οι εργαζόμενοι στον τουρισμό ζουν συνθήκες γαλέρας, ενώ η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών θεωρεί τις διακοπές θερινό όνειρο. Σήμερα υπάρχουν κινήματα διαμαρτυρίας (κινήματα πόλης, γειτονιάς, οικολογικά) ενάντια στις επιπτώσεις της τουριστικοποίησης (Αθήνα, Βαρκελώνη, Βερολίνο, Λισσαβόνα κλπ.).
Κυβέρνηση, τοπική αυτοδιοίκηση κι Εκκλησία προβάλλουν το ιδεολόγημα της ανάπτυξης, προωθώντας όλες τις μορφές τουρισμού (τουρισμός πολυτελείας, κρουαζιέρας, θρησκευτικός, προσκυνηματικός, περιηγητικός, γαστρονομικός κλπ. ) με σκοπό την εμπορευματοποίηση.
Η φύση, τα μνημεία, οι αρχαιολογικοί χώροι, τα μουσεία, η θάλασσα, οι παραλίες γίνονται η αφορμή για εκμετάλλευση και κέρδος. Η επέλαση της τουριστικής βιομηχανίας επιδιώκει μια πόλη αποστειρωμένη, μια πόλη μόνο για τουρίστες.
Να μην υπάρχει τίποτα που να εμποδίζει την κυκλοφορία του εμπορεύματος και της κατανάλωσης (εμπόριο, εστίαση, διασκέδαση). Να μην υπάρχουν χώροι συνάντησης, συνεύρεσης ανθρώπων, δημιουργίας σχέσεων, απόψεων, ιδεών, προβληματισμού, πολιτικού διαλόγου και πολιτισμού.
Χώροι ανοιχτοί, ελεύθεροι, δίχως την εμπορευματική εκμετάλλευση. Όλα αλλάζουν κι όλα στρέφονται εναντίον μας. Γι αυτό θα πρέπει να αγωνιστούμε. Με ανοιχτές οριζόντιες, αντιεραρχικές συνελεύσεις και με ενεργή συλλογική αδιαμεσολάβητη δράση.
Να μπλοκάρουμε τα σχέδιά τους. Να έρθουμε σε επαφή με τους κατοίκους και τις συλλογικότητες της πόλης και των γύρω νομών. Να ανταλλάξουμε ιδέες, να μοιραστούμε εμπειρίες και να προτείνουμε μορφές αντίστασης ενάντια στο βίαιο εξευγενισμό και στη μονοκαλλιέργεια του τουρισμού.
Για το δικαίωμα στην πόλη. Για το δικαίωμα στην κατοικία. Για την υπεράσπιση της Στέγης. Να υπερασπιστούμε τα εδάφη μας, τους χώρους επικοινωνίας, έκφρασης και συντροφικότητας.
Η πόλη δεν ανήκει σε επενδυτές, εταιρείες και επιχειρηματίες. Η πόλη είμαστε εμείς. Να αντισταθούμε και να διεκδικήσουμε την ποιότητα της καθημερινής ζωής μας ενάντια σε αυτούς που θέλουν να την καταστρέψουν.
Ο εκτοπισμός ανθρώπων, κτιρίων, ανοιχτών ελεύθερων χώρων είναι επίθεση στην ελευθερία! Να επαναοικειοποιηθούμε το δημόσιο χώρο, τα κτίρια και την πόλη που μας ανήκει. Ο πολιτισμός κι οι ιδέες δεν εκτοπίζονται !
Γιάννης Φιλιππαίος
Για τις λαμαρίνες στο κτήριο του ΣΦΓΤ
Απορώ αν οι άξιοι εκπρόσωποί μας στο Δημοτικό Συμβούλιο, που ενέκριναν την, για μεγάλο χρονικό διάστημα, τοποθέτηση ικριωμάτων με λινάτσες και προστατευτικές λαμαρίνες για το υπό κατασκευή κειμηλιαρχείο, στην οδό Κύπρου αρ.16 (διάβαζε ΣΦΓΤ), έλαβαν υπόψη τους ότι η κατάργηση του πεζοδρομίου στο πιο δύσκολο σημείο του δρόμου τον καθιστά πλέον μη προσπελάσιμο από συμπολίτες μας με κινητικά προβλήματα, ηλικιωμένους ή και γονείς με τα μωρά τους σε καροτσάκια.
Η κοινωνία και οι αρμόδιοι φορείς θα αποδεχτούν αδιαμαρτύρητα αυτήν την παραβίαση δικαιωμάτων που ικανοποιεί, αποκλειστικά και μόνο, τη ματαιοδοξία των τοπικών Δεσποτών (με ή χωρίς άμφια και με τη μεσαιωνική/φεουδαρχική έννοια της λέξης);
Θα υπάρξει κάποια θεσμική παρέμβαση; Ο Σύλλογος ΑΜΕΑ έχει άποψη για το θέμα; Η εξέλιξη έχει πάντως και τα θετικά της: μας δίνει μια πρώτη γεύση της εικόνας που θα έχει το κτήριο με την ολοκλήρωση του θεάρεστου αυτού έργου.
Γρηγόρης Κρέη
