Αθήνα, 5 Μαρτίου 2019
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, θα προσεγγίσω το θέμα του δημογραφικού αξιοποιώντας κάποιες εικόνεςαπό τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Κάθε φορά που υπάρχει τριήμερη αργία, όπως η επικείμενη της Καθαράς Δευτέρας, από τα αστικά κέντρα οικογένειες γυρίζουν να δουν τους δικούς τους ανθρώπους, ανθρώπους της τρίτης ηλικίας, στα ξεχασμένα χωριά της ορεινής και της νησιωτικής απομακρυσμένης Ελλάδας. Είναι οι μέρες που πραγματικά σε αυτές τις περιοχές ξανανθίζει το χαμόγελο του γερασμένου πληθυσμού, γιατί βλέπει τα εγγόνια να ξαναγεμίζουν τις αυλές των δημοτικών σχολείων που είναι κλειστά. Νομίζω ότι αυτή η εικόνα αποτυπώνει ανάγλυφα το πρόβλημα που βιώνει η χώρα μας, όσον αφορά το θέμα της υπογεννητικότητας, το δημογραφικό.
Το δημογραφικό πρόβλημα είναι ίσως το πιο έντονο κοινωνικό πρόβλημα για τη χώρα μας. Οι επιστήμονες που κλήθηκαν από την Επιτροπή μας παρουσίασαν μία ιδιαίτερα εμπεριστατωμένη επιστημονική έκθεση η οποία οριοθετεί το πρόβλημα στις σωστές του διαστάσεις. Έτσι μας προσφέρει μία νέα βάση για συζήτηση σε σχέση με την προηγούμενη αντίστοιχη Έκθεση του 1993. Από τότε έχει περάσει ήδη το τέταρτο του αιώνα, με συνέπεια οι κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνθήκες να έχουν δραματικά διαφοροποιηθεί. Τα αίτια της έκρηξης του δημογραφικού προβλήματος στη χώρα μας πρέπει κανείς να τα αναζητήσει στο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό πεδίο. Μάλιστα, θα πρόσθετα και το πολιτισμικό.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, θα έλεγα ότι η αιτία αυτής της πληθυσμιακής μείωσης βρίσκεται στην αλλαγή του πολιτισμικού μοντέλου της ελληνικής κοινωνίας. Πιο συγκεκριμένα, η συμμετοχή των γυναικών στον εργασιακό στίβο, καθ’ όλα τα μεταπολεμικά χρόνια,δημιούργησε εκ των πραγμάτων νέα δεδομένα που λειτούργησαν αποτρεπτικά όσον αφορά την τεκνοποίηση, εφόσον η επαγγελματική σταδιοδρομία μοιραία τέθηκε σε προτεραιότητα.Το γεγονός μάλιστα ότι η τεκνοποίηση δεν υποστηρίχθηκε από την πολιτεία με τα απαραίτητα ανακουφιστικά στην καθημερινότητα κοινωνικά μέτρα, όπως τη λειτουργία βρεφονηπιακών σταθμών, γονεϊκές άδειες, σχολεία με παροχή πολυσχιδούς παιδείας, στην ουσία λειτούργησε αποτρεπτικά προς την κατεύθυνση της τεκνοποίησης. Το πρόβλημα μεγεθυνόταν και από την αντίληψη ότι οι γονείς αντιλαμβάνονταν ότι πρωταρχικό καθήκον τους ήταν η μελλοντική οικονομική εξασφάλιση του παιδιού, με αποτέλεσμα να θυσιάζει την τεκνοποίηση, του δώρου ζωής, στο βωμό της μελλοντικής τακτοποίησης του παιδιού τους.
Η διολίσθηση αυτή αποκτά εκρηκτικές διαστάσεις στα χρόνια των μνημονιακών επιταγών. Η ανεργία των νέων και η φυγή στο εξωτερικό για ανεύρεση εργασίας υπήρξε ο αρνητικός καταλύτης στη διόγκωση αυτού του προβλήματος. Οι γεννήσεις μειώθηκαν ακόμη περισσότερο, ενώ η φυγή νέων στην κρίσιμη ηλικία των 25 ετών έως 35 ετών συνιστά επιπλέον σοβαρό εμπόδιο στην αναπτυξιακή δυναμική της χώρας. Βρισκόμαστε σήμερα σε ένα σημείο που πρέπει να δράσουμε ως πολιτεία με αποτελεσματικότητα για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος.
Αν δεν αντιληφθούμε όλοι μας την αναγκαιότητα πληθυσμιακής οξυγόνωσης της κοινωνίας, δεν θα βρούμε λύση. Αποσπασματικές προτάσεις που απαντούν σε αποσπασματικά ζητούμενα σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να δημιουργήσουν το πλαίσιο εκείνο που είναι αναγκαίο για την επίλυση του προβλήματος.
Το δημογραφικό δεν είναι ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο Έλληνας στην καθημερινότητά του, γι’ αυτό και δεν μπορεί να αντιληφθεί τη διάστασή του ως εθνικό, καθώς έχει να αντιμετωπίσει άλλα πιεστικά προβλήματα,που τον κατατρέχουν καθημερινά. Εκτιμώ ότι οι οποιεσδήποτε παθογένειες δημιουργούνται λόγω του αποσπασματικού της προσπάθειας.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, ζούμε σε μία κοινωνία που δεν έχει κατορθώσει να δώσει συγκροτημένα και ολοκληρωμένα προγράμματα κοινωνικής υποστήριξης αντίστοιχα των σκανδιναβικών χωρών και της Γαλλίας και από την άλλη, δεν έχει αφήσει την κοινωνία εντελώς απροστάτευτη,παρέχοντας κάποια κοινωνικά υποστηρικτικά οικογενειακά προγράμματα.
Όμως, αυτό το ημιτελές και το αποσπασματικό είναι που θολώνει τα νερά. Το πόρισμα του 1993 εμπεριείχε στοιχεία που μπορούσαν να αποτελέσουν πυξίδα για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Δυστυχώς, δεν υλοποιήθηκε ούτε στον πυρήνα του, ούτε στις προεκτάσεις του, με αποτέλεσμα σήμερα να βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο. Βρισκόμαστε ακριβώς σε αυτό το εφιαλτικό φανέρωμα μιας εθνικής απειλούμενης τραγωδίας.
Σήμερα θα πρέπει να αξιοποιήσουμε όλη την κατατεθειμένη εμπειρία επιστημόνων που ασχολούνται με το πρόβλημα αυτό, αλλά κυρίως πρέπει να δούμε πώς θα δημιουργήσουμε ένα πολιτισμικό μοντέλο όπου η χαρά, η φωνή, το παιδικό κλάμα θα έχουν θέση στην καθημερινότητά μας και δεν θα γίνουμε ο απόηχος μιας γερασμένης καταθλιπτικής κοινωνίας.
Κυρίως θα πρέπει να δώσουμε έμφαση σε προσπάθειες διευκόλυνσης των ζευγαριών που επιθυμούν να αποκτήσουν παιδιά, ώστε σε πρώτη φάση να ανακοπούν, τουλάχιστον, οι πτωτικές τάσεις της τεκνοποίησης.
Η ενίσχυση και διεύρυνση των μέτρων ανακοπής της φυγής των νέων στο εξωτερικό, σε συνέχεια όσων έχουν ήδη υλοποιηθεί κατά την περίοδο της διακυβέρνησήςμας, είναι επιπλέον επιβεβλημένη.
Για να συμπυκνώσω με μία φράση την ουσία, θα πω το εξής: Η μεταβλητή «πληθυσμός» θα πρέπει να συμπεριληφθεί σε όλες τις επιμέρους πολιτικές πρωτοβουλίες και η αλλαγή των αρνητικών δημογραφικών τάσεων να αποτελέσει έναν νέο εθνικό στόχο. Νέες κυβερνητικές δομές οι οποίες θα συντονίσουν αυτή την προσπάθεια θεωρούνται επιβεβλημένες.
Ας μην ξεχνούμε,επίσης, ότι η χώρα μας βρέθηκε στο επίκεντρο πληθυσμιακών μετακινήσεων και την ώρα που ο πληθυσμός μας μειωνόταν, πάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπων πέρασαν από αυτό τον τόπο. Για να το πω πιο καθαρά, η μετανάστευση προς την Ελλάδα ήταν μία εκ των τριών βασικών δημογραφικών συνιστωσών που επηρεάζουν καθοριστικά την εξέλιξη του πληθυσμού.
Όπως δείχνει ξεκάθαρα το πόρισμα των επιστημόνων, η συμβολή των αλλοδαπών στη μεγέθυνση του πληθυσμού μας την δεκαετία του 1990 ήταν καθοριστική. Το φυσικό ισοζύγιο της δεκαετίας αυτής ήταν θετικό.Και αυτό εξαιτίας της εισδοχής ανθρώπων από άλλες χώρες. Χωρίς αυτούς, ο πληθυσμός της Ελλάδας σήμερα δεν θα ήταν μεγαλύτερος από αυτόν του 1990, ενώ το φυσικό ισοζύγιο μεταξύ γεννήσεων και θανάτων θα ήταν τρεις φορές πιο αρνητικό.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, θα έλεγα κλείνοντας ότι υπήρξαν τόσο μέσα από τη λειτουργία της Επιτροπής, όσο και από το πόρισμα της επιστημονικής Έκθεσης, έγκυρες καταθέσεις για την αποτύπωση και την αντιμετώπιση του προβλήματος.Το ενδιαφέρον είναι τις προτάσεις που ακούστηκαν να τις λάβει υπόψη με ανοιχτά τα αυτιά και ανοιχτή τη ματιά και κυρίως το μυαλό, όχι μόνο η Κυβέρνηση, αλλά και η κοινωνία. Αυτή είναι εν τέλει που θα πρέπει να γίνει κοινωνός ουσιαστικός αυτού του προβλήματος και της αναγκαιότητας επίλυσης του. Σας ευχαριστώ.
