08/10/2024
Η είδηση δεν τράβηξε ιδιαίτερη προσοχή: πάνω από το 90 τοις εκατό των διασυνοριακών πληρωμών στις 26 χώρες που αποτελούν μέρος του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, ξεκινώντας από την Κίνα και τη Ρωσία, γίνονται ήδη χωρίς δολάρια.
Μια διαδικασία που ξεκίνησε πριν από δέκα χρόνια, η οποία εντάθηκε τα τελευταία τέσσερα χρόνια και επιταχύνθηκε με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ποιες είναι οι συνέπειες της παρακμής του αμερικανικού νομίσματος;
Ποια σχέση υπάρχει με την ανάπτυξη των πολέμων; Ο Raúl Zibechi συλλογίζεται γύρω από αυτά τα ερωτήματα-ζητήματα, αλλά προσπαθεί επίσης να απαντήσει σε ένα άλλο ουσιαστικό ερώτημα: τι καλούνται να κάνουν τα κινήματα και οι λαοί μέσα σε αυτό το σενάριο;
Πριν από μέρες, ο αντιπρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου της διακρατικής ένωσης BRICS, Samip Shastri, ανέφερε ότι «ο όγκος των εκκαθαρίσεων στα εθνικά νομίσματα των χωρών μελών υπερβαίνει ήδη αυτόν των εκκαθαρίσεων σε δολάρια” (link).
Σε αυτό το δεδομένο θα πρέπει να προστεθεί ότι το 92 τοις εκατό των διασυνοριακών πληρωμών από τις 26 χώρες (συμπεριλαμβανομένων των εταίρων διαλόγου και των παρατηρητών) που αποτελούν μέρος του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (OCS), πραγματοποιούνται ήδη χωρίς δολάρια (link).
Η ταχύτητα των αλλαγών είναι ίσως το πιο σημαντικό γεγονός που πρέπει να ληφθεί υπόψη. Το 2022, το ποσοστό των πληρωμών σε εθνικό νόμισμα μεταξύ των χωρών OCS ήταν 40 τοις εκατό και τώρα έχει φτάσει στο 92 τοις εκατό.
Παράλληλα, η Κίνα και η Ρωσία διεξάγουν διμερές εμπόριο χρησιμοποιώντας το κινεζικό γουάν από το 2023. Το 2010 το γουάν χρησιμοποιήθηκε από την Κίνα μόνο στο 0,3 τοις εκατό του διεθνούς εμπορίου, αλλά φέτος έφτασε το 52,9 τοις εκατό, 10 μονάδες περισσότερο από το δολάριο.
Πρόκειται για μια διαδικασία που χρειάστηκε μια δεκαετία για να αναπτυχθεί, αλλά η οποία εντάθηκε τα τελευταία τέσσερα χρόνια και επιταχύνθηκε με τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Η Κίνα πρέπει να θεωρείται ως το κύριο εργοστάσιο στον πλανήτη και το εξωτερικό της εμπόριο μετατοπίζεται ολοένα και περισσότερο από τον Παγκόσμιο Βορρά στον Παγκόσμιο Νότο, ένας τρόπος για να ξεπεραστούν τα εμπορικά εμπόδια που επιβάλλει η ΕΕ (link).
Ανεξάρτητα από το τι θα συμβεί στη σύνοδο κορυφής των BRICS στο Καζάν (22-24 οκτωβρίου), την οποία πολλοί θεωρούν θεμελιώδη στιγμή για την εισαγωγή εναλλακτικών νομισμάτων στο δολάριο και μέσων πληρωμής που δεν ελέγχονται από τη Δύση, τα στοιχεία που αναφέρονται επιτρέπουν ορισμένες εκτιμήσεις και συμπεράσματα.
Το πρώτο είναι η εμφανής παρακμή της χρήσης του δολαρίου, ειδικά στον πιο δυναμικό τομέα των σημερινών παγκόσμιων οικονομιών: την Ασία. Παρακμή του νομίσματος που είναι παράλληλη με την πτώση της ηγεμονικής ισχύος.
Ωστόσο, πιστεύω ότι είναι απαραίτητο να αποφεύγουμε απλοϊκές αναλύσεις που θεωρούν σχεδόν ηττημένη την ισχυρότερη στρατιωτική αυτοκρατορία στην ιστορία και τη Δύση στο σύνολο της.
Η παρακμή δεν είναι συνώνυμη με την ήττα ή το τέλος της ηγεμονίας. Πιστεύω ότι είμαστε αντιμέτωποι με μια πραγματική, αλλά πολύ αργή, διαδικασία που θα έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις και ότι δεν μπορούμε να πέσουμε σε έναν ντετερμινισμό που να μας διαβεβαιώνει ότι οι ηγεμονικές αλλαγές είναι αναπόφευκτες. Η Δύση έχει ακόμα πολλή δύναμη και πόρους.
Δεύτερον, πρέπει να συνδέσουμε την αυτοκρατορική παρακμή με τη διαδοχή πολέμων που εξαπολύει σε ολόκληρο τον κόσμο, χρησιμοποιώντας ουκρανούς, ισραηλινούς, σαουδάραβες και άλλα έθνη που είναι πρόθυμα να υποταχθούν στη θέλησή της.
Η βία είναι το δυνατό σημείο της Δύσης, γι’ αυτό και κατέκτησε τον πλανήτη σε αποικιακούς πολέμους που εξολόθρευσαν ολόκληρους πληθυσμούς. Οι πόλεμοι είναι μια συνέπεια της παρακμής της Δύσης ή του Παγκόσμιου Βορρά, αλλά με τη σειρά τους μπορούν να την επιταχύνουν ανάλογα με τα αποτελέσματα που θα καρπωθούν, όχι απαραίτητα στο πεδίο της μάχης, αλλά στις κοινωνίες που τους κάνουν.
Οι πόλεμοι είναι ο δρόμος που επέλεξε το κεφάλαιο για να παρατείνει την παρακμή και να προσπαθήσει να την αντιστρέψει. Αυτό εγγράφεται στη μακρά ιστορία του καπιταλισμού, που μπόρεσε να καταστεί το κυρίαρχο σύστημα μόνο μέσω της βίας και της τρομοκρατίας.
Όποιος συνεχίζει να πιστεύει ότι υπάρχουν «οικονομικοί νόμοι» που εξηγούν την άνοδο και την πτώση του καπιταλισμού, κάνει σοβαρό λάθος. Η πατριαρχία, για παράδειγμα, δεν υπακούει σε κανένα νόμο ή ιστορικό λόγο, αλλά στη χρήση και κατάχρηση βίας και ισχύος από κυρίαρχους άνδρες.
Και δεν μπορείς να βάλεις τέλος στην πατριαρχία ούτε στον καπιταλισμό, με τα ίδια όπλα με τα οποία επιβλήθηκε. Το τρίτο ζήτημα είναι ότι χωρίς την ηγεμονία του δολαρίου οι Ηνωμένες Πολιτείες θα είναι ένα εύθραυστο έθνος, λόγω της παραγωγικής τους αδυναμίας και του εσωτερικού πολέμου τους ενάντια στους λαϊκούς τομείς, ανίκανο να επιβληθεί στον κόσμο.
Αλλά και εδώ δεν υπάρχει ο παραμικρός ντετερμινισμός. Το τέταρτο ερώτημα μας αφορά, μας συμπεριλαμβάνει. Τι θα κάνουμε; Ό,τι κάνουμε ή δεν κάνουμε σε αυτές τις καθοριστικές στιγμές, ως λαοί και κινήματα, θα έχει σημαντικές μακροπρόθεσμες συνέπειες.
Η αντίσταση και η οικοδόμηση των θεμελίων της συλλογικής αυτονομίας φαίνεται να είναι ο καταλληλότερος δρόμος, κοιτάζοντας πολύ μπροστά για να μην πέσουμε σε προκλήσεις ή αδύνατες βραχυπρόθεσμες εξόδους.
Από όσο γνωρίζω, μόνο ο EZLN και ορισμένοι αυτόχθονες λαοί της ηπείρου της Λατινικής Αμερικής έχουν εκπονήσει σχέδια για να αντιμετωπίσουν τους πολέμους από ψηλά και την καταστροφή του πλανήτη.
Όταν τα μέλη του Teia dos Povos μιλούν για 3 χιλιάδες χρόνια ή για τους ζαπατίστας 120 ετών ή επτά γενεών, δεν σημαίνει (αν έχω καταλάβει κάτι) ότι είναι θέμα παθητικής αναμονής.
Αυτό που χτίζουμε σήμερα θα είναι θεμελιώδες ώστε μακροπρόθεσμα να υπάρχει κάποια πιθανότητα επιβίωσης των ανθρώπων και της ζωής. Η ελπίδα δεν μπορεί να είναι η παθητική αναμονή, αλλά ο ακτιβισμός των συλλογικών δημιουργιών. Πρέπει να αναγκάσουμε τους εαυτούς μας να αναλογιστούμε για τους χρόνους των λαών, όχι των ατόμων, γιατί αυτοί είναι οι σύντομοι χρόνοι του καπιταλισμού.
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος Comune-info
