Έχουμε ανάγκη να ξαναχτίσουμε τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, να δημιουργήσουμε κοινωνία εδώ και τώρα με διαφορετικό τρόπο. Δεν υπάρχουν πρωτοπορίες να ακολουθήσουμε: είναι ζήτημα βαθιάς επανεξέτασης αρχών και πρακτικών, για παράδειγμα προστατεύοντας την αλληλεγγύη ως ιδέα-δύναμη των εμπειριών της αλληλοβοήθειας και της αυτοοργάνωσης, αλλά και ως μόνο δρόμο εναλλακτικό στη βαρβαρότητα.
Με αυτό το κείμενο που γράφτηκε κατά τη διάρκεια του Covid ιδωμένου ως συνδημία και που εξακολουθεί να είναι ακόμη πολύ επίκαιρο, το δίκτυο της εκστρατείας YaBasta!-Nova Koinè-SmallAxe συμμετέχει στη συζήτηση που γεννήθηκε γύρω από την έννοια της ελπίδας ως κοινωνικής δύναμης ικανής να μεταμορφώσει τον κόσμο – εδώ οι παρεμβάσεις των John Holloway, Stefania Consigliere και Lea Melandri – και συμμετέχει στην εκστρατεία Να ξεκινήσουμε από την ελπίδα και όχι από τον φόβο Partire dalla speranza e non dalla paura
SETTE TESI SULL’AUTORGANIZZAZIONE
LEF – Collettivo redazionale, συντακτική Κολεκτίβα
- O Covid19 επιτάχυνε τις δυναμικές πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής αλλαγής που είχαν ήδη διαμορφωθεί εδώ και μερικά χρόνια. Ζούμε τώρα σε μια μεταβατική κατάσταση, ανοιχτή σε διαφορετικές, ακόμη και αντίθετες διεξόδους. Το θεμελιώδες γεγονός, σε αυτό το γρήγορο πέρασμα της εποχής, είναι ότι οι αντιθέσεις ανάμεσα στα υψηλά και τα χαμηλά επίπεδα της κοινωνίας, [τους πάνω και τους κάτω, στμ] γίνονται πιο έντονες και οι λόγοι του αγώνα καθίστανται πιο οριστικοί, έχουν τον χαρακτήρα τελεσίγραφου. Εκ των πραγμάτων, τα συνθήματα του καθολικού βασικού εισοδήματος, της μείωσης των ωρών εργασίας με ίσες αμοιβές, των δικαιωμάτων ιθαγένειας για όλους, της προστασίας του περιβάλλοντος και της ειρήνης παρουσιάζονται σήμερα, ταυτόχρονα, ως άμεσα αιτήματα-διεκδικήσεις και ως πρόγραμμα συνολικής μεταμόρφωσης. Υπάρχει επομένως η αναγκαιότητα, και ίσως και ο ιστορικός χώρος, για μια πολιτική δράση που να προωθεί ρητά την ισότητα μεταξύ των ανθρώπινων όντων και την ελευθερία των ανθρώπων, και που να ξεκινά το ταξίδι όχι απλώς προς την κατεύθυνση μιας νέας κοινωνίας, αλλά ακριβώς μέσα στην προοπτική μιας νέας ανθρωπότητας, ανθρωπιάς. Για εμάς που ζούμε στον 21ο αιώνα, σε μια κοινωνία που τείνει αυθόρμητα να ενδώσει στη βαρβαρότητα, η «νέα ανθρωπότητα-ανθρωπιά» μπορεί να αντιπροσωπεύει μια αναγκαία, αλλά και ρεαλιστική, «πρακτική του στόχου».
- Ο γρήγορος μετασχηματισμός των τεχνολογιών και του τρόπου ζωής τείνει να καθορίσει μια νέα πολιτισμική τάξη και νέες κοινωνικές διευθετήσεις, με τη σειρά κατανάλωση-ελευθερία-ταυτότητα-παρόνπου σχεδόν αντικαθιστά, τουλάχιστον στις πιο προηγμένες χώρες, την κεντρικότητα του εικοστού αιώνα εργασία-πολιτική-κοινότητα-μέλλον. Έτσι, στις Χώρες ώριμου καπιταλισμού πραγματοποιείται η μετάβαση από μια κοινωνία παγκοσμίως προσανατολισμένη προς την παραγωγή σε μια κοινωνία σπασμωδικά προσανατολισμένη προς την κατανάλωση. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Covid19 (που αποκαλύφθηκε πλέον ως συνδημία, ως επιδημία με άμεσες κοινωνικές προεκτάσεις) επιβάλλει σε όλους -σε αυτούς που εστιάζουν στην κατανάλωση και σε εκείνους που εστιάζουν στην παραγωγή- την απροσδόκητη κεντρικότητα της ευημερίας, del welfare και της σφαίρας της κοινωνικής αναπαραγωγής. Για εμάς, που θεωρούμε άδικες και αντιπαραγωγικές τόσο την κατανάλωση όσο και την καπιταλιστική παραγωγή, αυτό σημαίνει να προχωρήσουμε σε μια παγκόσμια επανεξέταση όλων των στοιχείων της κοινωνικής ζωής, βασίζοντας κάθε συζήτηση και κάθε πρωτοβουλία στην πραγματική αξιοποίηση των κοινών αγαθών και στην πλήρη και καθολική καρποφορία των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Για το σκοπό αυτό, πρέπει να δουλέψουμε σε βάθος και με τους εαυτούς μας, το πολιτισμικό μας υπόβαθρο, εκφράζοντας την ιδέα της αλλαγής με περισσότερο θάρρος.
- Είναι μια συζήτηση που δεν ισχύει μόνο για εμάς στην Εκδοτική Κολεκτίβα της LEF, αλλά για όλους και όλες όσες δεν αισθάνονται συμφιλιωμένοι/ες με τον καπιταλισμό και που οραματίζονται, για τον εαυτό τους και τους άλλους, μια κοινωνία πιο φιλική προς το ανθρώπινο ον. Το θέμα δεν είναι «πώς οργανωνόμαστε», είτε ως πολιτικό Κόμμα, συνδικαλιστική Δομή, Κίνημα αγώνα, κοινωνική εθελοντική Ένωση, Ομάδα πολιτιστικής και κοινωνικής στράτευσης. Όπως κι αν οργανωθούμε, το υποκείμενο ερώτημα δεν αφορά το «τι είμαστε» αλλά το τι κάνουμε στην πραγματικότητα, συγκεκριμένα. Όχι μόνο. Είναι επίσης απαραίτητο να υπάρχει σαφής κατεύθυνση πορείας, η ιστορική αξία αυτού που κάνουμε. Με απλά λόγια, δεν αρκεί καν να πούμε ότι δεσμευόμαστε να προωθούμε πραγματικές πρακτικές αντίστασης και μετασχηματισμού των σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων. Η δήλωση αυτού σίγουρα αντιπροσωπεύει ένα βήμα προς τα εμπρός σε σύγκριση με την ιδέα του εικοστού αιώνα της «εκπροσώπησης» των λαϊκών τάξεων. Είναι ένα βήμα προς τα εμπρός γιατί, αντί να αναπαράγει, έστω και με μια λογική «εναλλακτικής κοινωνίας», την αντικειμενική ιεράρχηση «εκπροσώπων» και «εκπροσωπούμενων», αναδεικνύει τον άμεσο πρωταγωνισμό των ανθρώπων, τη δράση των συγκεκριμένων προλετάριων, πολλαπλών και ποικιλόμορφων της εποχής μας. Αλλά μια τέτοια δέσμευση θα προσλάβει μια ιστορική αξία που αρμόζει στο σήμερα μόνο εάν λάβει τη μορφή μιας αποτελεσματικής και ανιδιοτελούς προσπάθειας μέσα στις πραγματικές διαδικασίες, χωρίς την κατάληξη της «αναγνώρισης» αυτού που κάνουμε, δίχως το σιωπηρό, υπονοούμενο αίτημα της «ευγνωμοσύνης». Πρέπει δηλαδή να είναι ένα αυθεντικό «κάνουμε κοινωνία», που εκφράζεται ως τόποι και ενέργειες αλληλοβοήθειας, σύγκρουσης και άμεσης δημοκρατίας, εγκαταλείποντας την αλαζονεία της ξεχωριστής συνείδησης και τη λογική του ξεχωριστού της πρωτοπορίας.
- Η ιστορική κατάσταση αυτή τη στιγμή, όπως τη βλέπουμε εμείς, είναι όντως ανοιχτή στην υποκειμενική δράση των υποτελών τάξεων και στρωμάτων της σημερινής κοινωνίας. Αλλά μια υποκειμενικότητα που προέρχεται από το κάτω μέρος της κοινωνικής πυραμίδας δεν μπορεί παρά να αντιπροσωπεύεται, σήμερα, ως άμεση αυτοοργάνωση του πολλαπλού και ποικίλου προλεταριάτου των καιρών μας. Όχι ένα «κοινωνικό μπλοκ» που οδηγείται από τις οργανωμένες πρωτοπορίες σε Κόμμα, όπως στο σύστημα του εικοστού αιώνα. ούτε ένα «αδιάλειπτο κίνημα αυτοεπιβεβαίωσης», όπως στις θεωρητικοποιήσεις και πρακτικές από το 1968 και μετά. Η πιθανή αυτοοργάνωσητης εποχής μας καλείται, αντίθετα, σε μια αυστηρή διαλεκτική «διαχωρισμού» και «αντικατάστασης» των συμπαγών θεσμών της καπιταλιστικής κοινωνίας, και επομένως οικοδομεί έναν αντικειμενικό δυισμό όχι μόνο της εξουσίας, αλλά και της κοινωνίας. Συγκεκριμένα, μιλάμε για μια αυτοοργάνωση που βασίζεται σε συγκεκριμένες καταστάσεις και συγκεκριμένες εδαφικές περιοχές, και η οποία συνδέεται, ως «σύνολο», σε μη κάθετη αλλά δικτυωτή μορφή. Αν προτιμάτε, μοιάζει με ένα είδος «κοινωνικής συνομοσπονδίας εγγύτητας», στην οποία συγκλίνουν πρακτικές αλληλεγγύης, κοινωνικές συγκρούσεις, προτάσεις για την αναδιοργάνωση των ανθρώπινων σχέσεων γύρω από θέματα που σχετίζονται με τα σώματα, τα αισθήματα, τις κουλτούρες και τη φύση. Ουσιαστικά, η αυτοοργάνωση για την οποία μιλάμε είναι μια πρακτική κριτική, μέρα με τη μέρα, των καπιταλιστικών ρυθμίσεων και, ταυτόχρονα, ένας αληθινός δρόμος που βοηθά στο να σπάσει, στο άμεσο μέλλον, ο κατακερματισμός και η απομόνωση που χαρακτηρίζουν τον σύγχρονο κόσμο, και που να αρχίζει να δημιουργεί ένα πραγματικό φράγμα, στην κοινωνία και όχι μόνο στις ομιλίες, ενάντια στη βαρβαρότητα, τον ατομικισμό και τη μοναξιά. Αυτό δεν είναι ένα απλό βήμα. Η πρόκληση παίζεται όλη επάνω στην ικανότητα άρθρωσης πρακτικών αλληλέγγυας αλληλοβοήθειας ως αποτελεσματική απάντηση σε πραγματικές ανάγκες. και έγκειται στη συνοδεία αυτών των πρακτικών με αγώνα και συγκεκριμένη λαϊκή αντίσταση. Και αυτό πρέπει να γίνει πάνω από όλα διαπλέκοντας τις διαμάχες στον κόσμο της εργασίας με τα πεδία, τα περιβάλλοντα της καθημερινής ζωής, ώστε να αναπτυχθούν αλτρουιστικά συναισθήματα και πλαίσια αλληλεγγύης..
- Αυτοί που σήμερα αισθάνονται εναλλακτικοί απέναντι στη σημερινή τάξη πραγμάτων– θέλεις επειδή προέρχονται πολιτικά από τις κομμουνιστικές, σοσιαλιστικές και αναρχικές παραδόσεις του εικοστού αιώνα, θέλεις διότι διαθέτουν μια αυτόνομη κριτική κουλτούρα του καπιταλισμού που προέρχεται από τον Μαρξ (και όχι μόνο) – μπορούν να έχουν μια πολύ χρήσιμη λειτουργία σε αυτό το ιστορικό πέρασμα.Με την προϋπόθεση ότι δεν έχουν ως στόχο την οργανωτική αυτοσυντήρηση της ταυτότητάς τους, των σημαιών τους και των δομών τους και, αντίθετα, είναι διαθέσιμοι να πιέσουν για την αυτοοργάνωση των λαϊκών στρωμάτων. Πράγμα που συνεπάγεται, εν ολίγοις, ότι όσοι έχουν ήδη αναπτύξει την επίγνωση των αδικιών του κόσμου αποφεύγουν απλώς να κηρύττουν την αλληλεγγύη και την εφαρμόζουν πρώτοι. Εξάλλου, η αλληλεγγύη δεν είναι απλώς μια ιδέα-δύναμη αλληλοβοήθειας και αυτοοργάνωσης, αλλά είναι το θεμελιώδες όπλο ενάντια στη βαρβαρότητα. Πρέπει να ανατρέψουμε τα κυρίαρχα παραδείγματα εκείνων που γκετοποιούν την αλληλεγγύη στον φράκτη των φιλανθρωπικών δράσεων ή εκείνων που την καταδικάζουν βάναυσα και τη μετατρέπουν σε έγκλημα, όπως στην περίπτωση εκείνων που σώζουν τους μετανάστες από το θάνατο στη θάλασσα. Ωστόσο, η ανατρεπτική δύναμη αυτής της λέξης πρέπει να ανακτηθεί, διότι αυτή είναι ένα ακριβές πρόγραμμα πολιτικής δράσης. Είναι ένα όραμα του κόσμου που δεν σερβίρεται για συγκεκριμένους σκοπούς και μια μη ατομικιστική αντίληψη των ανθρώπινων σχέσεων. Ακριβώς όπως μας διδάσκουν οι ζαπατίστας: “La caridad es humilliante porque se ejerce verticalmente y desde arriba; la solidariedad es horizontal e implica respeto mutuo” – ‘Η φιλανθρωπία είναι ταπεινωτική γιατί ασκείται κάθετα και από πάνω. η αλληλεγγύη είναι οριζόντια και συνεπάγεται αμοιβαίο σεβασμό’. Το να είμαστε αλληλέγγυοι, λοιπόν, μεταξύ ίσων και διαφορετικών, ως εναλλακτική στον πόλεμο μεταξύ των φτωχών, στον ρατσισμό και στον κοινωνικό δαρβινισμό. Σε αρμονία με τη Γη μας και στον σεβασμό της φύσης.
- Είναι προφανές ότι μια δυναμική αυτοοργάνωσης με επίκεντρο την αλληλεγγύη, τους αγώνες και τις διαμάχες απαιτεί συνεχώς ρυθμιστικές και θεσμικές διεξόδους. ωστόσο, η ισοπέδωση της δράσης στον πολιτικο-εκλογικό χώρο είναι λιγότερο αναγκαία, ειδικά αν στη συνέχεια μεταφράζεται σε απλή μαρτυρία. Το σχέδιο της πολιτικής και των εκλογών μπορεί να είναι χρήσιμο. Όμως, ακόμη και πριν από αυτό, είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί μια στρατηγική αλλαγής ξεκινώντας από πρακτικές αλληλεγγύης και συγκρουσιακές και από την αξιοποίηση της κοινής δράσης και αυτοοργάνωσης. Και αυτό πρέπει να γίνει διασχίζοντας την αντίφαση κεφαλαίου/ζωήςσε ανοιχτό πεδίο. Το να ενεργείς στο επίπεδο της αυτοοργάνωσης των αντιστάσεων και στο επίπεδο της αυτοοργάνωσης της οριζόντιας αλληλεγγύης σημαίνει, ουσιαστικά, να ασκούμε τον αντικαπιταλισμό και να δίνουμε ζωή σε μερικά στοιχεία της αντιεξουσίας. Σημαίνει να δίνουμε σχήμα, μορφή σε ένα έμβρυο «Χώρας μέσα στη Χώρα», με ένα «φτιάχνουμε κοινότητα» εναλλακτικό στην κυρίαρχη κοινή λογική, που να επηρεάζει πραγματικά τους πραγματικούς, εδαφικά καθορισμένους, τόπους συσσωμάτωσης – από τις γειτονιές της περιφέρειας στα ιστορικά κέντρα των πόλεων έως τα μικρά επαρχιακές κέντρα – με στόχο να τoυς κάνουμε να ζουν ως τόποι φιλικότητας και ευθυμίας, αντιστάσεων και αλληλέγγυων πρακτικών. Η αντίσταση προάγει την κριτική συνείδηση και διεκδικεί συγκεκριμένους στόχους προς τα ψηλά. η πρακτική της αλληλοβοήθειας λειτουργεί ως οριζόντια συνεργασία μεταξύ ίσων. Με αυτόν τον τρόπο, οι κοινωνικές υποκειμενικότητες που τίθενται ως εναλλακτική στον καπιταλισμό θα παρουσιάζονται διαρκώς να διασχίζονται, να διασταυρώνονται από τα περάσματα από το εγώ στο εμείς, και αντίστροφα, σε μια διασύνδεση-αλληλεπίδραση ειδών, εθνοτικών ομάδων και κοινωνικών στρωμάτων που προβάλλονται προς τη μεταμόρφωση του εαυτού και της κοινωνίας. Με άλλα λόγια, να δρούμε, όσο το δυνατόν περισσότερο, ως «σώματα σε ένωση», τρεφόμενοι με συγκεκριμένα τμήματα οριζόντιας αυτοοργάνωσης και ενεργά στοιχεία πιθανής μετάβασης, αποτελεσματικά.
- Εκείνοι που προσδιορίζονται ως «επαναστάτες», και προτείνουν τη σοσιαλιστική επανάσταση στον 21ο αιώνα, καλούνται λοιπόν να σοβαρευτούν, βγαίνοντας έξω από τους οργανωτικούς τους φράκτες. Καλούνται να κινηθούν, σε συνέργεια με όποιον πάει προς την ίδια κατεύθυνση, ενάντια στη βαρβαρότητα των καιρών μας και του άμεσου μέλλοντος. Πράγμα που σημαίνει, ακριβώς, όχι μόνο το χτίσιμο μιας περιβαλλοντικής, φεμινιστικής, πολιτιστικής και κοινωνικής αντίθεσης στο σύνολο των κυρίαρχων τάξεων, αλλά κυρίως να αφιερώνουν χρόνο στην αυτοοργάνωση της κοινωνίας ενάντια στην πατριαρχία, τον κρατισμό, την τυπική ελευθερία, τη γεροντοκρατία, την καπιταλιστική εκμετάλλευση. Πρόκειται για την εστίαση στις μεγάλες δυνατότητες του να είμαστε μαζί, από κοινού, στην αλληλοβοήθεια, στα αισθήματα αλληλεγγύης, μοιράσματος, σύγκλισης και κοινωνικής συνεργασίας, προωθώντας χώρους αμοιβαίων και κυκλικών σχέσεων, υποστήριξης στους αγώνες, πραγματικής υποστήριξης σε καταστάσεις δυσκολιών των ανθρώπων, της αναδιοργάνωσης των εργαζομένων στους τόπους παραγωγής και κυκλοφορίας των αγαθών.Στην ουσία: χτίζοντας έμβρυα «αντιεξουσίας». Εν ολίγοις, προσκαλούμε να βαδίσουμε προς την κατεύθυνση ενός αυτοοργανωμένου και ελευθεριακού σοσιαλισμού, το ακριβώς αντίθετο του ολοκληρωτισμού. Και για αυτό το σκοπό, διεκδικούμε τη γοητεία και την επικαιρότητα της ιδέας της επανάστασης, γιατί αυτή είναι η αλλαγή που είναι δυνατή σήμερα. Πιθανή-δυνατή ως πρακτική θέσπισης ενός κόσμου που είναι, την ίδια στιγμή, και πιο ανθρώπινος και πιο φυσικός. Στοχεύουμε, με άλλα λόγια, σε έναν κόσμο στον οποίον να κυριαρχεί αυθόρμητα το παράδειγμα των «αξιών χρήσης» αντιτιθέμενων στις «αξίες ανταλλαγής». και που να ενθαρρύνει στην ενεργό συμμετοχή όλων, με μια πολύ στενή σύνδεση μεταξύ γνώσης και πράξης, σε μια προοπτική εκ νέου κατάκτησης της δημοκρατίας και της ελευθερίας, ως βασικές βάσεις της ίδιας της κοινωνικής απελευθέρωσης. Τον σοσιαλισμό, που γενικά οριοθετείται στην έννοια της ισότητας, πρέπει να τον επεκτείνουμε σε όλα τα ζητήματα που αφορούν την ανθρώπινη ζωή. Σοσιαλιστική κοινωνία μπορεί να ονομαστεί μόνο η κοινωνία που διαχειρίζεται την ισότητα συνυφασμένη με το σεβασμό στη φύση και με τη μεγαλύτερη ελευθερία και δημοκρατία.
Ιούλιος 2021
[La Rete YaBasta!-Nova Koinè-SmallAxe / collettivo LEF]
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος Comune-info
