Γράφει στο «Αθηνόραμα» η Χρύσα Πασιαλούδη
Εύα Οικονόμου-Βαμβακά: Συνέντευξη με την πρώτη γυναίκα καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Φιλίππων
Η σκηνοθέτις, συγγραφέας και ηθοποιός από την Καβάλα είναι η νεότερη σε ηλικία καλλιτεχνική διευθύντρια του Δηπεθε Καβάλας και η πρώτη γυναίκα που αναλαμβάνει το Φεστιβάλ Φιλίππων. Μέσα από τη συζήτησή μας διαπιστώσαμε ότι έχει μεγάλα σχέδια για τα επόμενα χρόνια.
Ποιες ήταν οι πρώτες σας σκέψεις αναλαμβάνοντας την καλλιτεχνική διεύθυνση του Φεστιβάλ Φιλίππων και του Δηπεθε Καβάλας;
Ήταν πολύ περίεργη αίσθηση. Σαν κάποιος να σου ξεκλειδώνει μια τεράστια, αχανή έκταση την οποία πρέπει να φροντίσεις χωρίς να ξέρεις ακριβώς πώς. Και νομίζω από ένστικτο, σχεδόν αυτόματα, πήγα στη μόνη γνώριμη περιοχή που είχα.
Τους καλλιτέχνες. Θυμάμαι υπέγραψα τη σύμβασή μου Παρασκευή και την επόμενη Δευτέρα έκανα ένα ανοιχτό κάλεσμα προς όλους τους καλλιτέχνες της πόλης. Ήθελα πριν και πάνω από όλα να φτιάξω ένα χάρτη για να δω ποιοι άνθρωποι υπάρχουν στην πόλη, σε ποια θερμοκρασία είναι, τι έχουν διάθεση οι ίδιοι να κάνουν για το Δηπεθε.
Και βρήκα πολλούς συνεργάτες. Κάποιους που ήδη δουλεύουμε μαζί και κάποιους -που δεν το ξέρουν ακόμα- αλλά σίγουρα θα δουλέψουμε στο μέλλον. Και το Φεστιβάλ έτσι ήθελα να το αρχίσω. Με ένα αντίστοιχο ανοιχτό κάλεσμα αλλά δε μου βγήκαν οι ημερομηνίες. Δεσμεύομαι για το επόμενο.
Είστε η πρώτη γυναίκα σε αυτή τη θέση;
Ναι, είμαι η πρώτη γυναίκα σε αυτή τη θέση. Και η αλήθεια είναι ότι δεν υπήρχε καν άλλη υποψήφια γυναίκα, τουλάχιστον στην τελευταία προκήρυξη. Μάλλον είναι μια θέση που παραδοσιακά την καταλαμβάνουν άντρες, αν και τα τελευταία χρόνια πολλές αξιόλογες γυναίκες έχουν αναλάβει αντίστοιχες αρμοδιότητες (πχ η Κυριακή Σπανού στο Θεσσαλικό Θέατρο, η Βαρβάρα Δούκα στην Κέρκυρα, η Έφη Θεοδώρου στην Κρήτη, η Καλλιόπη Σίμου στη Βέροια και φυσικά η Κατερίνα Ευαγγελάτου στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου) και αυτό είναι κάτι πολύ αισιόδοξο. Δείχνει ότι τα πράγματα σιγά σιγά αλλάζουν και αρχίζουν να εμπιστεύονται και γυναίκες σε θέσεις ευθύνης.
Τι σημαίνει 66 χρόνια Φεστιβάλ Φιλίππων;
Τεράστια ευθύνη. Ο αριθμός σε ζαλίζει -είναι σχεδόν διπλάσιος από την ηλικία μου. Αλλά δεν είναι μόνο η παλαιότητα, είναι και η σημασία του συγκεκριμένου φεστιβάλ. Είναι ένας πραγματικά τεράστιος θεσμός, ένα σημείο αναφοράς για τα πολιτιστικά πράγματα στη Βόρεια Ελλάδα. Οπότε δε μπορείς να μην κάνεις από πλευράς σου το καλύτερο που μπορείς για να τον αναδείξεις όπως του αξίζει.
“Οι “Αφανείς ήρωες” ζουν ανάμεσα μας, τους συναντάμε καθημερινά αλλά συνήθως τους προσπερνάμε. Είναι όλοι αυτοί που δουλεύουν αθόρυβα, χωρίς καμία διάθεση να προβληθούν. Χρησιμοποιούμε συνήθως πληθυντικό αριθμό όταν μιλάμε για αυτούς. Αφομοιώνονται με το πλήθος και γίνονται “οι άλλοι”. Και για αυτό πιστεύω ότι τους αξίζει η προσοχή μας”.
Ποια ήταν η ταυτότητα του Φεστιβάλ Φιλίππων αλλά και του Δηπεθε Καβάλας όταν τα αναλάβατε και που θέλετε να τα οδηγήσετε; Ποιοι είναι οι στόχοι και τα όνειρά σας;
Ευτυχώς ανέλαβα το Δηπεθε από πολύ καλά χέρια. Ο Θοδωρής Γκόνης είχε κάνει πολλές αξιόλογες παραστάσεις και το κοινό της Καβάλας είναι πολύ εκπαιδευμένο ακόμα και σε απαιτητικά θεάματα. Δεν αναζητά απλώς διασκέδαση αλλά ουσιαστική ψυχαγωγία.
Στόχος μου είναι να κρατήσω ό,τι καλό βρήκα και να το προχωρήσω ακόμα περισσότερο. Με ενδιαφέρει ο εκπαιδευτικός ρόλος που πρέπει να έχει ένα θέατρο για μια τοπική κοινωνία και θέλω να δώσω έμφαση σε αυτό.
Το χειμώνα με διάφορα σεμινάρια (υποκριτικής, σκηνοθεσίας, κινησιολογίας, εφηβικό τμήμα) και το καλοκαίρι με το νέο χαρακτήρα που ήδη έχει ξεκινήσει να έχει το Εργαστήριο Αρχαίου Δράματος που εξερευνά έναν διαφορετικό τρόπο απόδοσης μέσα από μια συνολικά νέα προσέγγιση των αρχαίων μύθων.
Θέλω γενικά το Φεστιβάλ να μπορεί να κάνει δικές του παραγωγές και να αναδεικνύει νέους καλλιτέχνες, στρώνοντάς τους το έδαφος για να ανθίσουν. Σε αυτό το πλαίσιο ήδη συζητάμε συνεργασίες με Φεστιβάλ του εξωτερικού και ανταλλαγή καλλιτεχνών που θα έρθουν να κάνουν residencies στην Καβάλα.
Ποιοι είναι οι “Αφανείς ήρωες” που πιστεύετε ότι αξίζει να μιλήσουμε γι’ αυτούς, σύμφωνα με τη φετινή θεματική του Φεστιβάλ; Ποιες ιστορίες που ακόμα δεν έχουν ειπωθεί θέλετε να μοιραστείτε;
Οι Αφανείς Ήρωες ζουν ανάμεσα μας, τους συναντάμε καθημερινά αλλά συνήθως τους προσπερνάμε. Είναι όλοι αυτοί που δουλεύουν αθόρυβα, στη σκιά, χωρίς καμία διάθεση να προβληθούν, να ξεχωρίσουν. Χρησιμοποιούμε συνήθως πληθυντικό αριθμό όταν μιλάμε για αυτούς.
Αφομοιώνονται με το πλήθος και γίνονται “οι άλλοι”. Και για αυτό πιστεύω ότι τους αξίζει η προσοχή μας. Αξίζει να σταθούμε για λίγο και να αφουγκραστούμε τις ιστορίες τους. Να ανακαλύψουμε τις ταυτότητές τους.
Για αυτό και οι επτά πρωτότυπες παραγωγές του Φεστιβάλ εμπνέονται και επικεντρώνονται σε αυτούς. Στους έφηβους, στους συγγενείς θυμάτων, στους εργάτες, στους ερωτευμένους, στους νοσηλευτές, στους επιβάτες, στους εθελοντές ή σε αυτούς που δουλεύουν ακούραστα σεζόν. Και ίσως μέσα από αυτούς, μέσα από τις δικές τους ιστορίες, να μπορέσουμε να καταλάβουμε λίγο περισσότερο και εμάς.
Ποια σημεία της Καβάλας αναδεικνύονται μέσα από τις παραστάσεις (ή και όχι) και αξίζει να επισκεφθεί κανείς;
Η Καβάλα είναι μια πραγματικά όμορφη πόλη με φανταστικά κτίρια που καθένα κρύβει μια ξεχωριστή ιστορία. Και φέτος συνομιλώντας με αυτά θα δημιουργήσουμε έξι ξεχωριστές site specific παραστάσεις.
Σε ένα ιστορικό σχολείο (πρώην παρθεναγωγείο) θα στηθεί η “Angerland”, σε ένα “ξέφωτο πόλης” που σχηματίζεται από παλιές καπναποθήκες θα ανθίσουν οι “Έρημοι” της Κικής Κέρζελη, μια υπόγεια στοά -αόρατη για τους περισσότερους- θα φιλοξενήσει το “Συζητώντας πληγές” του Κωνσταντίνος Παπαχαράλαμπου, σε ένα εκπληκτικό παλιό τζαμί στην παλιά πόλη θα δούμε το “Συνελήφθη μαϊμού που δε χωρούσε πουθενά” μιας τρομερής ομάδας κοριτσιών (Ειρήνη Λαμπρινοπούλου, Υ. Σοφιά, Δανάη Φιλίδου), ενώ θα τολμήσουμε μια διαφορετική χρήση του παλιού ανοιχτού κολυμβητηρίου στο κέντρο της πόλης, καθώς μέσα στην κοίτη του θα δούμε το “Μέχρι το καλοκαίρι” των Χριστίνας Κυπραίου και Μιχάλη Πητίδη. Και φυσικά έχουμε και όλους τους σταθμούς της “Διαδρομής 404” τα διαφορετικά ορόσημα της πόλης που θα μας διηγηθούν την ιστορία τους. Η έβδομη παραγωγή, η “Pieta” της Μάρθας Μπουζιούρη θα γίνει μέσα στο θέατρο, γιατί θέλουμε το Φεστιβάλ να επιστρέψει “σπίτι του”.
“Καμιά φορά με πιάνει ένα πείσμα για αυτό και λέω ότι θα δώσω κι εγώ με τη σειρά μου προτεραιότητα σε γυναίκες. Αλλά αμέσως ανακαλώ και λέω δεν μπορείς κι εσύ να διαιρείς και να επιλέγεις με βάση το φύλο. Είναι λάθος σκέψη”.
Θα λέγατε ότι οι σπουδές σας στη νομική επηρέασαν τη σκέψη σας να αναλάβετε μια θεσμική θέση, ή έχει να κάνει και με μια επιθυμία για αλλαγή στο χώρο του θεάτρου;
Τις σπουδές μου στη νομική τις είχα ξεχάσει εντελώς ως την παραμονή της μέρας που ανέλαβα καθήκοντα. Τα πτυχία μου αναπαύονταν σε συρτάρια που δεν σκόπευα να ξανανοίξω. Αλλά εδώ και έξι μήνες που ασκώ τα συγκεκριμένα καθήκοντα νομίζω ότι βρήκαν επιτέλους το λόγο της ύπαρξής τους.
Ο τρόπος σκέψης που μου χάρισε η νομική, η πρακτική λογική και η μέθοδος ερμηνείας και διαχείρισης που μου έμαθε, μου έχουν ξεκλειδώσει πάρα πολλά πράγματα και με έχουν σώσει πολλές φορές ως τώρα. Είναι το μυστικό μου όπλο στις καθημερινές μάχες.
Ποιες παραστάσεις σας θα δούμε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ;
Είχα υποσχεθεί ότι δεν θα σκηνοθετήσω τίποτα στο φετινό Φεστιβάλ ακριβώς για να έχω τον χρόνο και την αφοσίωση που απαιτεί η διοργάνωση και ο σχεδιασμός του. Αλλά υπήρχαν projects που είτε τα είχα ξεκινήσει πριν το Φεστιβάλ είτε τα θεωρούσα τόσο σημαντικά για τη φετινή θεματική, που ένιωθα ότι πρέπει πάση θυσία να γίνουν.
Και μπήκα πιο πολύ για να τα στηρίξω. Για να είμαι σίγουρη ότι θα γίνουν όπως τα είχα ονειρευτεί. Και ευτυχώς είμαι τυχερή και συνεργάζομαι με εξαιρετικά ταλαντούχους ανθρώπους που μπορούμε όντως να συν-δημιουργούμε ισάξια. Και αυτό με ελαφρύνει.
Τόσο στην “Angerland” που είναι το εφηβικό έργο που γράψαμε και σκηνοθετήσαμε με τη Μαρίνα Τσελεπή πάνω στα παιδιά που συμμετείχαν στο εφηβικό εργαστήριο του Δηπεθε και το παρουσιάζουμε ως μια παράσταση promenade σε ένα εγκαταλελειμμένο σχολείο της πόλης, όσο και στη “Διαδρομή 404” που μαζί με τον Άρη Νινίκα και τη Μιχαήλα Πλιαπλιά στήνουμε μια ξεχωριστή διαδρομή με λεωφορείο όπου οι θεατές/επιβάτες θα δοκιμάσουν μια μοναδική εμπειρία ακούγοντας διάφορες ιστορίες της πόλης, ευτύχησα να κάνω δυο πραγματικά συλλογικές δουλειές.
Και φυσικά έχω πάντα στο πλάι μου -σε όλες τις φετινές παραγωγές όχι μόνο σε αυτές τις δύο- έναν σπουδαίο εικαστικό, το Βασίλη Αποστολάτο, που αποδεικνύει πως η αισθητική είναι σίγουρα η καλύτερη πρώτη ύλη κάθε θεατρικής δημιουργίας. Μένει να δούμε αν και το αποτέλεσμα θα μας δικαιώσει.
Αντιμετωπίζει ακόμη καταστάσεις ανισότητας μια γυναίκα καλλιτέχνης; Ποια είναι η δική σας εμπειρία;
Υποθέτω ναι. Για αυτό και είμαστε πάντα συγκριτικά λιγότερες – ως δημιουργοί κυρίως, όχι ως ερμηνεύτριες. Αν και εκεί υπάρχει μια ανισότητα λόγω της τεράστιας προσφοράς, πρέπει να είσαι πραγματικά καλή για να δουλέψεις.
Παρόλα αυτά, εγώ προσωπικά δεν έχω νιώσει ποτέ έμφυλο ρατσισμό- ίσως περισσότερο ηλικιακό ρατσισμό βίωσα. Και δεν μου επιτρέπω να πιστέψω πως αν ήμουν άντρας θα είχα περισσότερες ευκαιρίες. Αλλά από την άλλη, ούτε αλληλεγγύη ένιωσα από άλλες γυναίκες. Ίσως να πιστεύουν ότι για να επιβιώσεις σε ένα στίβο που θεωρείται παραδοσιακά αντρικός, πρέπει να πνίξεις τα θηλυκά σου στοιχεία και να σταθείς κι εσύ με κάποιο τρόπο ενάντια στο φύλο σου – γιατί είσαι πια στην πλευρά των δυνατών.
Καμιά φορά με πιάνει ένα πείσμα για αυτό και λέω ότι θα δώσω κι εγώ με τη σειρά μου προτεραιότητα σε γυναίκες. Αλλά αμέσως ανακαλώ και λέω δεν μπορείς κι εσύ να διαιρείς και να επιλέγεις με βάση το φύλο. Είναι λάθος σκέψη.
πηγή: athinorama.gr
