Τον Σεπτέμβριο του 2012, πραγματοποιήθηκε στη Βενετία το Τρίτο Διεθνές Συνέδριο για την αποανάπτυξη, την οικολογική βιωσιμότητα και την κοινωνική ισότητα. Είχε τίτλο »Η Μεγάλη Μετάβαση.
Η αποανάπτυξη ως πέρασμα του πολιτισμού» και είχε ως στόχο να βοηθήσει να βγει η ιδέα μιας κοινωνίας αποανάπτυξης από τη σφαίρα της πνευματικής πρόκλησης για να πάει προς την κατεύθυνση ενός αποτελεσματικού σχεδίου μετασχηματισμού, εφικτού. Δέκα χρόνια μετά ένα νέο συνέδριο προωθείται ως ευκαιρία παρουσίασης σχεδίων και προτάσεων εργασίας κοινό, με ανοιχτές μεθοδολογίες και εργαστήρια εμβάθυνσης που στοχεύουν στην επεξεργασίας κοινών εκστρατειών και πρωτοβουλιών.
Όχι μια μεμονωμένη συνάντηση, αλλά ο ορίζοντας ενός ταξιδιού ετησίων συναντήσεων, εκδηλώσεων, σεμιναρίων, εργαστηρίων, εκπαιδευτικών και βιωματικών δραστηριοτήτων, που οργανώνονται από διαφορετικές πραγματικότητες στις διάφορες περιοχές, για την προετοιμασία του συλλογικού ραντεβού. Υπάρχουν πολλά υπό συζήτηση θέματα, μια διαπλοκή που ευνοεί το εγχείρημα μιας δημοκρατίας της γης, έχοντας επιτέλους επίγνωση του πολύπλοκου πλέγματος σχέσεων που συνδέουν τις ανθρώπινες κοινότητες – την αναγέννησή τους και το πεπρωμένο τους – σε μια ευρύτερη ζωντανή κοινότητα, πέρα από διαχωρισμούς και διασπάσεις μέσω των οποίων έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε. Πώς να γίνετε μέλος του δικτύου που προωθεί τη Βενετία 2022 που θα πραγματοποιηθεί στις 6-7-8 Σεπτεμβρίου
Μας προσεγγίζουν όλο και συχνότερα ειδήσεις, δεδομένα, εικόνες και μαρτυρίες που δείχνουν τη μη βιωσιμότητα του συστήματος στο οποίο ζούμε. Αυτή η ισχυρή ροή μηνυμάτων, αν δεν συνοδεύεται από συλλογικές προτάσεις, μονοπάτια και προσπάθειες αλλαγής, κινδυνεύει να διαβρώσει ακόμη και τη δική μας ευαισθησία. Δράττουμε τα ίχνη της στην αδιαφορία με την οποία γινόμαστε μάρτυρες, σχεδόν εθισμένοι, στους πολέμους για τους πόρους, την εξαφάνιση των ζωντανών ειδών, την εμπορευματοποίηση των πάντων, τη βία κατά ανθρώπων και ζώων, τα επαναλαμβανόμενα ναυάγια μεταναστών, την εξάπλωση του ζωονόσων και πανδημιών, την διαταραχή του κλίματος και την αύξηση των ακραίων κλιματικών φαινομένων.
Όλα αυτά συνοδεύονται όχι από μια πραγματική επανεξέταση των κοινωνικών και παραγωγικών μας συστημάτων, αλλά μάλλον από τον πολλαπλασιασμό ενός φαντασιακού και μιας γλώσσας – κάτω από το μεγάλο καπέλο της «βιώσιμης ανάπτυξης» – που στόχο έχουν να καθησυχάσουν και να επαναφέρουν τα πάντα σε προκαθορισμένες ράγες. Αυτή η ναρκωτική γλώσσα κρύβει το γεγονός ότι η ίδια η αγορά από μόνη της ενδιαφέρεται περισσότερο για τη διασφάλιση της ανθεκτικότητας των επιχειρήσεων, των μπίζνες δηλαδή, παρά για την αναπαραγωγή της ζωής. Δηλαδή, κρύβει τη σύγκρουση γύρω από τις προτεραιότητες που πρέπει να καθοδηγούν τις πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και υγειονομικές επιλογές μας. Έτσι πολλές ιδέες και λέξεις-κλειδιά που προτάθηκαν με τα χρόνια από τα εναλλακτικά κινήματα έχουν κατά κάποιο τρόπο υπαχθεί στην καπιταλιστική αγορά και μετατράπηκαν σε εργαλεία εξουσίας ή μπίζνες: βιωσιμότητα, μετάβαση, ανθεκτικότητα, κυκλικότητα, οργανικό, βιολογικό κ.λπ.… Αλλά η λέξη «αποανάπτυξη» αντιστέκεται σε αυτή τη συνεπιλογή. Μια ανησυχητική ιδέα παραμένει ακόμα και σήμερα, η οποία αντιμετωπίζεται επαρκώς ή με περιφρόνηση. Αντιστέκεται γιατί μας υπενθυμίζει ότι οι τεχνολογίες από μόνες τους δεν θα μας σώσουν και ότι πρέπει να αμφισβητήσουμε τις αξιώσεις μας και τις προτεραιότητές μας για να διακρίνουμε για τι αξίζει να ζούμε και να δουλεύουμε, και τι πρέπει αντιθέτως να εγκαταλείψουμε χωρίς λύπη και γκρίνιες. Μας υπενθυμίζει ότι δεν υπάρχει τρόπος να επιτύχουμε μια βιώσιμη παραγωγή αν δεν επανεξετάσουμε τις μορφές κατανάλωσής μας και επιτιθέμενοι στην αύξηση της ζήτησης για πόρους, ενέργεια και εμπορεύματα. Μας υπενθυμίζει ότι για να επιτύχουμε μια δίκαιη και εκδημοκρατιζόμενη μορφή ευημερίας (δηλαδή που δεν επιτυγχάνεται σε βάρος άλλων) πρέπει να είμαστε πρόθυμοι να επιλέξουμε. Τελικά, μας υπενθυμίζει ότι τα προνόμια πρέπει να τεθούν υπό αμφισβήτηση για να μπορούμε να μοιραζόμαστε τα δικαιώματα.
Το σημείο που οι οικονομικές και πολιτικές ελίτ προσποιούνται ότι δεν καταλαβαίνουν είναι επομένως ότι η αποανάπτυξη δεν έχει να κάνει με την πενία, την απόρριψη της τεχνολογίας ή την άκριτη νοσταλγία για περασμένες εποχές. Αντίθετα, η πρόταση της αποανάπτυξης είναι μια βαθιά και απολύτως επίκαιρη ερώτηση σχετικά με το νόημα αυτού που έχουμε συνηθίσει να θεωρούμε δεδομένο -δηλαδή την ιδέα και τις μορφές της ευημερίας, της προόδου, του πλούτου- με τη συνειδητοποίηση ότι οι απαντήσεις και οι λύσεις που έχουμε δώσει μέχρι τώρα δεν απαντούν πραγματικά στο ερώτημα μιας »καλής ζωής”. Όχι μόνο για τους άλλους, για τους αποκλεισμένους, τους περιθωριοποιημένους, τους εκμεταλλευόμενους, τις γυναίκες, που επί αιώνες πληρώνουν το υψηλότερο κόστος αυτής της καταστροφικής καπιταλιστικής ανάπτυξης, αλλά αλλά και για εκείνους που στο «κέντρο» του συστήματος επί δεκαετίες πίστεψαν ότι μπορούν να επωφεληθούν από τις διαδικασίες της καινοτομίας και της παγκοσμιοποίησης και που τώρα ανακαλύπτουν με τη σειρά τους εαυτούς τους εκτεθειμένους και φτωχοποιημένους, στερούμενους των συνθηκών-προϋποθέσεων βοήθειας, διαβίωσης και συχνά και επαρκών κοινωνικών δικτύων. Δεν είναι μόνο η περιβαλλοντική καταστροφή, η αυξανόμενη ανισότητα και η εξάπλωση νέων μορφών φτώχειας, αλλά και η απώλεια της αυτονομίας και η αυξανόμενη εξάρτηση από την αγορά για κάθε ανάγκη που απειλούν να μας απομακρύνουν από μια ζωή που αξίζει να ζούμε.
Δεν είναι, επομένως, καιρός για αναμονή ή να κρυβόμαστε πίσω από μυθοπλασίες ή βολικές ταμπέλες. Είναι απαραίτητο να έχουμε το θάρρος και την αυτοπεποίθηση να ακολουθήσουμε πραγματικούς δρόμους μετάβασης και μεταμόρφωσης, μετασχηματισμού. Η σκέψη της αποανάπτυξης σημαίνει αποκήρυξη των συνταγών του παρελθόντος, άρνηση να πιστέψει κανείς ότι στόχος των κοινωνιών είναι η συνεχής επέκταση της παραγωγής και της κατανάλωσης. σημαίνει καταπολέμηση της κατάθλιψης και της παθητικής αποδοχής της οικολογικής καταστροφής και αντιθέτως επανεκκίνηση της εμπιστοσύνης στην ανθρωπότητα και στην ικανότητά της να ζει μαζί με τις διαφορετικές μορφές ζωής, προωθώντας μορφές ευημερίας μετα-ανάπτυξης. Μόνο μέσα από τη συλλογική δημιουργία ενός διαφορετικού φαντασιακού και συγκεκριμένου πειραματισμού νέων μορφών ακρόασης και αναγνώρισης, ιδιοκτησίας και διαχείρισης, εκπαίδευσης και εργασίας, παραγωγής και αναπαραγωγής, μοιράσματος και ανταλλαγής, κατανάλωσης και αναγέννησης, τρόπων ζωής και ταξιδιού, θα είμαστε σε θέση να δημιουργήσουμε μια μορφή επιβίωσης στο ύψος της εποχής μας, των καιρών μας, ώστε η φροντίδα και η αναγέννηση της ζωής να τεθούν επιτέλους ξανά στο επίκεντρο και όχι η αναζήτηση του κέρδους. Ένας συλλογικός πειραματισμός που να ανακαλεί στους τρόπους και τους στόχους την πρόκληση μιας μεγάλης οικολογικής, δημοκρατικής και ειρηνικής μετάβασης. Η αποανάπτυξη δεν είναι τόσο μια αναγκαιότητα που επιβάλλεται από την πραγματικότητα του φυσικού κόσμου, αλλά μάλλον μια θετική επιλογή για να ζήσουμε μια πλήρη και ειρηνική ύπαρξη. Σήμερα μπορούμε όντως να επιβεβαιώσουμε – αντιστρέφοντας αυτό που μια διάσημη εγκύκλιος ανακοίνωνε πριν από μισό αιώνα – πως όχι η ανάπτυξη αλλά η αποανάπτυξη είναι το νέο όνομα της ειρήνης και της φροντίδας για τη ζωή.
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος comune info
Το συνέδριο του 2012
Τι προτείνουμε;
Πριν 10 χρόνια, τον Σεπτέμβρη του 2012 ένα μεγάλο δίκτυο συλλόγων και ιδρυμάτων οργάνωσε στη Βενετία, το Τρίτο Διεθνές Συνέδριο για την αποανάπτυξη, την οικολογική βιωσιμότητα και την κοινωνική ισότητα, με τίτλο «Η Μεγάλη Μετάβαση. Η αποανάπτυξη ως πέρασμα πολιτισμού”. Για πέντε ημέρες, σχεδόν χίλια άτομα πήραν μέρος στις συναντήσεις, τα εργαστήρια και τις παράλληλες δραστηριότητες. Η Διάσκεψη συνέβαλε εκείνο τον καιρό στο να βγει η ιδέα μιας κοινωνίας αποανάπτυξης από τη σφαίρα της πνευματικής πρόκλησης για να πάει προς την κατεύθυνση ενός αποτελεσματικού σχεδίου εφικτού μετασχηματισμού. Έκτοτε, μια ισχυρή επιστημονική επεξεργασία έχει αποδείξει αδιαμφισβήτητα ότι η συνεχής οικονομική ανάπτυξη (μετρούμενη μέσω του ΑΕΠ) είναι ασυμβίβαστη με τη διατήρηση της ζωής στον πλανήτη. Από τότε ένας ολοένα και πιο σημαντικός αριθμός αγροτικών και αστικών, ιθαγενών και κοινωνικών κινημάτων, από φτωχές χώρες καθώς και από πιο βιομηχανικές χώρες, πειραματίζονται σε διάφορες μορφές αντίστασης και εναλλακτικών συστημάτων. Στην Ευρώπη, τα φεμινιστικά κινήματα, για τα κοινά αγαθά, για την υπεράσπιση των εδαφών, για την αξιοπρέπεια των εργαζομένων, σχηματίζουν ένα αρχιπέλαγος κοινοτήτων που σκοπεύουν να ξεπεράσουν τις παραγωγικές και κοινωνικές σχέσεις καπιταλιστικού τύπου (ανταγωνιστικές, ωφελιμιστικές, καταναλωτικές) και χτίζουν ανθρώπινες σχέσεις με βάση τις αξίες της αυτοφροντίδας, των άλλων του περιβάλλοντος.
10 χρόνια μετά από αυτό το Συνέδριο, σκοπεύουμε να εμπλέξουμε ένα νέο δίκτυο ενώσεων και θεσμών για να προωθήσουμε μια άλλη συνάντηση στη Βενετία, διάρκειας τριών ημερών, για να κάνουμε απολογισμό της κατάστασης και να ρίξουμε ξανά συγκεκριμένες ιδέες και προτάσεις και να κάνουμε ορατή αυτή τη βαθιά αλλαγή στο μοντέλο του πολιτισμού στον οποίο καλούμαστε. Φανταζόμαστε αυτό το νέο Συνέδριο ως μια ευκαιρία όχι μόνο για να ανταλλάξουμε απόψεις και να συζητήσουμε, αλλά ως μια εξαιρετικά ενεργή στιγμή για την παρουσίαση σχεδίων και προτάσεων εργασίας κοινής, με ανοιχτές μεθοδολογίες και εργαστήρια εμβάθυνσης που στοχεύουν στην επεξεργασία κοινών εκστρατειών και πρωτοβουλιών.
Η Βενετία 2022, ωστόσο, δεν πρέπει να εκληφθεί ως μια μεμονωμένη στιγμή, αλλά μάλλον ως μια προοπτική εργασίας. Πρέπει να είναι ο ορίζοντας μιας διαδρομής ενός έτους συναντήσεων, εκδηλώσεων, σεμιναρίων, εργαστηρίων, εκπαιδευτικών και βιωματικών δραστηριοτήτων, οργανωμένων από τις διαφορετικές πραγματικότητες στις διάφορες περιοχές, για να προετοιμαστεί το συλλογικό ραντεβού. Μεταξύ των θεμάτων που σκοπεύουμε να αντιμετωπίσουμε υπάρχουν αυτά της κλιματικής αλλαγής, της αγρο-οικολογίας και της αλυσίδας εφοδιασμού και τροφίμων, της προστασίας των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, της προστασίας της υγείας, της επανεξέτασης της παραγωγής, της αναπαραγωγής και της φροντίδας, του αγώνα στις σεξουαλικές, γενεαλογικές, φυλετικές και είδους διακρίσεις. Όλα αυτά τα ζητήματα δεν είναι ξεχωριστά ζητήματα, είναι αλληλένδετες πτυχές του σχεδίου μιας δημοκρατίας της γης, δηλαδή μιας δημοκρατίας που έχει επιτέλους επίγνωση του πολύπλοκου πλέγματος σχέσεων που δεσμεύουν τις ανθρώπινες κοινότητες – την αναγέννησή τους και το πεπρωμένο τους – σε μια ευρύτερη ζώσα κοινότητα, πέρα από τους διαχωρισμούς και τις διασπάσεις μέσα από τις οποίες έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε.
Πώς να συμμετάσχετε στη διαδικασία;
Ενώσεις, θεσμοί, κινήματα, ακόμη και άτυπες ομάδες μπορούν να συμμετάσχουν στο δίκτυο που προωθεί τη Βενετία 2022 γράφοντας στη διεύθυνση info@venezia2022.it. Όλοι καλούνται να προωθήσουν συναντήσεις, συζητήσεις, εκδηλώσεις και να μπουν στο ημερολόγιο για να φέρουν ιδέες και προτάσεις στο Συνέδριο.
