30/08/2024
…σχέδια από μια φυλακή των χρόνων 80
του Benigno Moi
Είναι ξεκάθαρο ότι τα κινούμενα σχέδια δεν εξηγούνται… αλλά είναι μια πέτρα πεταμένη ως τροφή για σκέψη, για κάθε καρτούν τουλάχιστον ένας σύνδεσμος (ίσως)
ΦΤΑΝΕΙ ΜΕ ΤΟΝ ΗΛΙΟ ΣΕ ΤΕΤΡΑΓΩΝΑ, ΣΑΝ ΣΚΑΚΙ
Συνειδητοποίησα, για άλλη μια φορά, ότι η προσέγγιση των θεμάτων της φυλακής με μια συγκεκριμένη απόσπαση είναι μια αδύνατη δουλειά. Οι ολοένα και πιο σκληρές ειδήσεις, και όλο και πιο σκληρά παράλογες, μας πετούν αυτά τα ζητήματα στο πρόσωπό σε καθημερινή βάση. Το γεγονός ότι πάρα πολλοί άνθρωποι δεν το συνειδητοποιούν είναι προφανώς άλλο θέμα, μια άλλη κουβέντα.
Έκθεση Αντιγόνη 2024: κόμπος στο λαιμό
ventesimo-rapporto-sulle-condizioni-di-detenzione εικοστή έκθεση για της συνθήκες κράτησης
Ωστόσο, δράττομαι της ευκαιρίας, πέρα από τα δυστυχώς αιωνόβια τρέχοντα γεγονότα, μιας περιόδου «σχετικού κενού» όπως η καλοκαιρινή, για να δημοσιεύσω πλήρως τα σχέδια που έκανα μεταξύ 1983 και 1984 στις φυλακές υψίστης ασφαλείας Fossombrone και Cuneo..
Σχέδια που εκτέθηκαν στην Πάρμα τον δεκέμβριο του 1984, ενώ ήμουν ακόμα στη φυλακή, με αφορμή το συνέδριο που διοργάνωσε ο σπουδαίος Mario Tommasini Να απελευθερωθούμε από την ανάγκη της φυλακής. mariotommasini, με την προσθήκη κάποιων πρόσθετων, πάντα σχετικών με το θέμα και την περίοδο.
Είχα ήδη δημοσιεύσει μια επιλογή από αυτά τα σχέδια, συγκεκριμένα τις λωρίδες από τη σειρά «οι αχαλίνωτοι» πριν από 4 χρόνια (Furundulla από 22 έως 28). και πρόσφατα εισήγαγα το λινκ για αυτά τα επεισόδια στην ρουμπρίκα, αφού κάποιος με ρώτησε πού να τα βρει.
Η δυνατότητα να τα δούμε όλα μέσω εφαρμογών όπως το Google foto ήταν δυνατή μόνο κατόπιν αιτήματος και σχετικής εξουσιοδότησης, επομένως σκέφτηκα ότι θα ήταν λογικό να τα συμπεριλάβω στο σύνολό τους στην Βοttega.
Κάτι που μου επιτρέπει επίσης να κάνω ένα διάλειμμα (εκτός αν «αναγκαστώ» από ανωτέρα βία) από την εβδομαδιαία δημοσίευση πραγμάτων που σχετίζονται με την επικαιρότητα.
Τα εισάγω χωρισμένα σε πέντε επεισόδια/εβδομάδες, προσπαθώντας να δώσω ένα είδος συνοχής στα επιμέρους επεισόδια. Ξεκινάω με την αφίσα της έκθεσης της Πάρμας. το κείμενο παρουσίασης της ίδιας έκθεσης και το εναρκτήριο σχέδιο στον «κύβο», εμπνευσμένο από τον μαέστρο Luigi Mazzarelli, με στίχους του Paul Klee (όπως θα είναι στο σχέδιο του πίνακα κλεισίματος).
Ευχαριστώ όσους θα παρακολουθήσουν.
Αρκετά με τον καρό ήλιο
Basta col sole a scacchi 1984
Το σχέδιο της αφίσας «Φτάνει με τον καρό ήλιο» είναι ένα δεύτερο αντίγραφο. Το πρώτο κλάπηκε από τη Luisa Malacarne, φίλη, συντρόφισσα και σύνδεσμο με τον Mario Tommasini, η οποία, επιστρέφοντας στη Φλωρεντία με τρένο από το Cuneo (όπου ήρθε για να επισκεφτεί τον Corrado), αποκοιμήθηκε από κούραση, συνηθισμένη κούραση για συγγενείς κρατουμένων, συγγενείς αναγκαστικά σε ηρωικά ταξίδια για να δουν, επισκεφτούν αγαπημένα πρόσωπα πεταμένα από άκρη σε άκρη. Όταν ξύπνησε, το σχέδιο δίπλα της δεν ήταν πια εκεί, και σε εμένα έμεινε η περιέργεια για το τι απέγινε.
ΜΙΑ ΒΑΘΕΙΑ ΡΩΓΜΗ ΣΤΟΝ ΚΥΒΟ
Παρουσίαση
»Την μέρα κατά την οποία ο άνθρωπος επινόησε την πόρτα κλείδωσε την καρδιά του, αποφάσισε να χωριστεί από την δημιουργία. Έχουμε ένα όμορφο απόφθεγμα »χτυπήστε και θα σας ανοιχθεί»: ζούμε φραγμένοι μέσα στα σπίτια και τα γραφεία, είμαστε επιφυλακτικοί ο ένας του άλλου, κάθε διαδρομή μας διακόπτεται από κάγκελα και πύλες και λουκέτα, κάθε κατώφλι προστατεύεται» Giovanni Grazzini [από την ανασκόπηση στην ταινία του Bresson »L’ argent» Corriere della Sera-17-5-83
Eίναι πάντα μειωτικό και συχνά παραπλανητικό να σκεφτόμαστε κάτι που θα έπρεπε »να μιλάει από μόνο του», και να περικλείουμε στο ιδιαίτερο λεξιλόγιο μας αυτά που έχει να προσφέρει. Και ακόμη περισσότερο στην περίπτωση εργασιών που δεν έχουν την αξίωση μιας δικής τους αυτονομίας του λόγου αλλά λειτουργούν ως »υποστήριξη» σε πρωτοβουλίες διαρθρωμένες και oριοθετημένες.
Αυτοί που θα κοιτάξουν ετούτα τα σχέδια θα ξέρoυν ήδη ότι μιλούν για φυλακή [και για φυλακή στην Ιταλία του σήμερα, για ειδική φυλακή, για »φυλακή» και »ελευθερία» με την ευρύτερη έννοια], και συχνά θα έχουν ήδη πάρει θέση, θα έχουν ήδη μια δική τους άποψη για το θέμα. Κι εκεί θα κοιτάξουν με μια ιδιαίτερη προσοχή στη δική τους ιδιομορφία: φτιάχτηκαν μέσα σε μια φυλακή.
Aυτό είναι πιθανόν να προδιαθέτει – ίσως ακριτικά – στην καλοσύνη, στην κατανόηση – κατανόηση εξάλλου απαραίτητη δεδομένης της μη επαγγελματικότητας του δημιουργού, τις μη ιδανικές συνθήκες εργασίας όπως έλλειψη φωτός ή περιπετειώδης προμήθευση των απαραίτητων υλικών [τηγάνια και ποτήρια συχνά έκαναν να ξεπεραστεί η αδυναμία να κρατηθεί μια περίμετρος στο κελί], βιασύνη και εντάσεις διάφορες. Αλλά υπάρχει ο κίνδυνος, και ήμαστε συνειδητοποιημένοι δι’ αυτό, η »κριτική κρίση» να μετακινηθεί επάνω στην εξέταση της »πολιτικής τοποθέτησης» των σχεδίων στην τρέχουσα συζήτηση για την φυλακή και την πολιτική φυλάκιση, ψάχνοντας μεροληψίες και παρατάξεις που δεν υπάρχουν.
Γι’ αυτούς τους λόγους είναι πραγματικά δευτερεύων, και παρουσιάζοντας τα σχέδια, να εισέλθουμε στην »λεπτομερή αξιολόγηση» τους, ή να πούμε κάτι για τον δημιουργό τους.
Ενώ μπορεί να είναι σημαντικό να στοχαστούμε σχετικά με το όνομα, στην ιδιαίτερη διάσταση της φυλακής, μπορεί να γεννηθεί η θέληση [ή ίσως η ανάγκη] να εκφραστούμε με αυτό τον τρόπο, ή απλά να αναλώσουμε τον χρόνο σχεδιάζοντας, γράφοντας ή άλλο. Ανακτώντας, μερικές φορές, αγάπες και λεξιλόγια που ασφυκτιούσαν για χρόνια μέσα στην »πολιτική επικοινωνία»
Μπορεί να χρησιμεύει να καταλάβουμε ποιος μηχανισμός τίθεται σε εφαρμογή για να μας πείσει να ειρωνευτούμε τον εαυτό μας, τις μανίες μας, τα ξεσπάσματα μας, τα καθημερινά μας δράματα που, μιας και είμαστε πάντα ευερέθιστοι, θα μας ενοχλούσε να βλέπουμε να γελοιοποιούνται από ξένους, άγνωστους, ανθρώπους από έξω.
Έτσι όπως μας ενοχλεί κατά το ίδιο μέγεθος η οικτρή και θυματοποιημένη αναπαράσταση τους. Διότι πέρα από τους δικούς μας έστω και διαφορετικούς τρόπους να μας αναλύουμε, να στεκόμαστε στην πλατεία λιγότερο ή περισσότερο περιοδικά, παραμένει σε εμάς ένα κοινό »σωματικό πνεύμα» που δίδεται από την επίγνωση πως »όποιος δεν βρέθηκε εκεί δεν μπορεί να καταλάβει», δεν μπορεί να νιώσει πλήρως το κλίμα, τους χρόνους, τους ρυθμούς της φυλακισμένης ζωής.
Δεν χρειάζεται να υπογραμμίσω πόσο ελήφθησαν υπόψη οι δυσκολίες που τίθενται εκ του γεγονότος πως πρέπει να καταστήσουμε κατανοητό έξω έναν κόσμο με κώδικες και λογικές όλες δικές του, πως πρέπει να μεταφράσουμε το ιδίωμα του φυλακισμένου στη γλώσσα του »έξω». Να αποδώσουμε την παράλογη διάσταση της καθημερινής »κανονικότητας» μας.
To προϊόν την πλοκής μεταξύ αυτών των κοινών αναγκών πολλών από εμάς και τα προσωπικά χαρακτηριστικά του »δημιουργού» είναι αυτή ακριβώς η σειρά σχεδίων. Πολλά από τα οποία, όπως η σειρά των »καρτ ποστάλ» [που φτιάχτηκε στο Fossombrone τo ’83 κι εδώ πάρθηκαν ξανά και χρωματίστηκαν] με σκοπό μια ιδιαίτερη χρήση, να τυπωθούν και να διαδοθούν μέσα στις μάχες ενάντια στη φυλακή. Όλα έτσι κι αλλιώς γεννήθηκαν με την επίγνωση πως πρέπει να »λειτουργήσουν» σε κάτι συγκεκριμένο και καθορισμένο.
Αυτό οδήγησε στην επιλογή να αντιπροσωπεύουν, εκ των πραγμάτων, »τμήματα» κάποιων στιγμών της καταναγκαστικής ημέρας, και από γραφική άποψη. Με τη σχηματοποίηση κάποιων αναγνωρίσιμων στοιχείων, άμεσα ανιχνεύσιμων στη σωματικότητα της φυλακής – τουλάχιστον στις προθέσεις! Αποφεύγοντας όσο είναι δυνατόν την επεξήγηση και την σκιαγράφηση. Και ίσως ποτέ όπως σε αυτή την περίπτωση το όριο που τίθεται από το διάστημα του φύλλου χαρτιού, το ίδιο το τετράγωνο, το κουτί, έδωσαν ένα χέρι να δοθεί η προσπάθεια αφηγημένη, παρουσιάζοντας αμέσως τo δισδιάστατο, το καταναγκαστικό, την ουσιαστικότητα του τόπου-φυλακή.
Ενώ η πρόσθεση του χρώματος, όπως η προσπάθεια να μιλήσουμε με παράδοξα, εκφράζει τη θέληση να αποδώσουμε έναν πλούτο και μια πολλαπλότητα συνθλιμένες. Να το σκάσουμε από την μονοχρωματικότητα της εξαναγκασμένης ζωής, να καταστήσουμε λιγότερο αγχωμένη την ανάγνωση.
Κούνεο 1984
Cartoline, καρτ ποστάλ 1983
Το δεύτερο μπλοκ με σχέδια, αυτό από το οποίο πρακτικά μου ήρθε η ιδέα να αρχίσω να ζωγραφίζω ξανά, το είχα συλλέξει με το όνομα «καρτ ποστάλ 1983», γιατί ήταν η επανεπεξεργασία και ο χρωματισμός κάποιων σχεδίων που φτιάχτηκαν με μελάνι στη φυλακή του Fossombrone, και χρησιμοποιήθηκαν για εκστρατείες κινήματος κατά της φυλακής, ακριβώς το 1983, και τα διαχειρίστηκαν οι φλωρεντινοί σύντροφοι της κολεκτίβας Gabbia/No, τυπωμένα σε φύλλα του κινήματος και ως καρτ ποστάλ.
Τα σχέδια στάλθηκαν στους συντρόφους από πλάγιες οδούς, αφού η διεύθυνση της φυλακής Fossombrone απέτρεψε την ομαλή έξοδο τους μέσω επιστολής.
Έπρεπε να τα ξανασχεδιάσω, και κάπου διατηρώ ακόμα τα πρωτότυπα, με τις τυπικές σφραγίδες ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ και V (visto, τα είδα).
Studio logo campagna Basta col sole a scacchi Μελέτη λογότυπου της καμπάνιας Φτάνει με τον καρό ήλιο
campagna contro i colloqui col vetro 1 εκστρατεία ενάντια στα επισκεπτήρια με τζάμι 1
ΦΥΛΑΚΗ. ΟΧΙ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ
ΤΟ ΜΟΝΟ ΓΥΑΛΙ ΠΟΥ ΘΕΛΟΥΜΕ ΣΤΟ ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΡΙΟ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ ΤΩΝ ΠΟΤΗΡΙΩΝ
campagna contro i colloqui col vetro 2 εκστρατεία ενάντια στα επισκεπτήρια με τζάμι 2
ΔΕΝ ΘΕΛΟΥΜΕ ΝΑ ΣΥΝΟΜΙΛΟΥΜΕ ΠΙΣΩ ΑΠΌ ΓΥΑΛΙ
ΟΧΙ ΣΤΙΣ ΚΟΥΒΕΝΤΕΣ ΠΙΣΩ ΑΠΌ ΓΥΑΛΙ
ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ – ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΥΣ
ΚΑΜΨΕΙΣ; ΔΕΝ ΚΑΝΟΥΝ ΟΛΕΣ ΟΙ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΛΟ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ
posta censurata e perquisizioni corporali, λογοκριμένη αλληλογραφία και σωματικά ψαξίματα
Στην Furundulla 22, 4 χρόνια πριν, παρουσίασα με αυτό τον τρόπο τα σχέδια:
Στο πρώτο μισό της δεκαετίας του ογδόντα είχα την ευκαιρία να πειραματιστώ μια ιδιαίτερη συνθήκη για την άσκηση της ευχαρίστησής μου στο σχέδιο. Ένα ιδιαίτερο μέρος και συνθήκη, πολύ διεγερτικά (αν διατηρείς την ευαισθησία στα ερεθίσματα) μα και που επηρεάζουν λίγο: η φυλακή.
Ειδικότερα, όσον αφορά τις περιόδους κατά τις οποίες ξεκίνησα να σχεδιάζω γελοιογραφίες, τις φυλακές υψίστης ασφαλείας, με την εφαρμογή του καθεστώτος υψίστης ασφαλείας. Καθεστώς που τότε ρυθμιζόταν από το άρθ. 90 του σωφρονιστικού Κανονισμού, σήμερα από το 41 bis.
Μερικά από αυτά τα σχέδια έγιναν στη φυλακή του Fossombrone και χρησιμοποιήθηκαν για εκστρατείες του κινήματος κατά των φυλακών το 1983, υπό τη διαχείριση των συντρόφων της Φλωρεντίας, και ως καρτ ποστάλ που τυπώθηκαν από την κολεκτίβα Gabbia/no.
Τα πήρα και χρωμάτισα ξανά, με την προσθήκη πολλών άλλων σχεδίων και ένα σκίτσο για το ζήτημα της φυλακής, στη φυλακή του Cuneo το 1984, και εκτέθηκαν τον δεκέμβριο του ίδιου έτους στην Πάρμα, με την ευκαιρία του συνεδρίου «να ελευθερωθούμε από την αναγκαιότητα της φυλακής», που διοργάνωσε ο αλησμόνητος Mario Tommasini, στην έκθεση “Basta col sole a scacchi: Uno squarcio nel cubo-Αρκετά με τον καρό ήλιο: Mια βαθιά σχισμή στον κύβο”.
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος La Bottega del Barbieri
