Γράφει η Χρύσα Κακατσάκη
«Της μνήμης και της λησμονιάς, πικρόχολα και μελίρρυτα» (ΚΑΚΤΟΣ 2017) και «Σχεδίασμασιωπής» (ΚΑΚΤΟΣ 2023)
Στην ταινία Ο ταχυδρόμος ο Πάμπλο Νερούδα λέει στον νεαρό χωρικό που του φέρνει την αλληλογραφία: «Η ποίηση ανήκει σε όποιον την έχει ανάγκη». Ο Χιλιανός ποιητής δεν μας διευκρινίζει επακριβώς εάν την έχει περισσότερο ανάγκη όποιος τη γράφει ή όποιος τη διαβάζει.
Στην περίπτωση πάντως της Άννας Πετράκη είναι εμφανές από την πρώτη ματιά ότι εντάσσεται στην πρώτη κατηγορία. Στις συλλογές Της μνήμης και της λησμονιάς και Σχεδίασμα σιωπής η ποίηση είναι αυτοαναφορική, είναι μια δημόσια εξομολόγηση, μια κατάθεση που τοκίζεται με λεκτικό οίστρο για να μετουσιωθεί σε στίχους.
Αυτή η αυτοαναφορικότητα δεν δηλώνεται μόνο με τα γραμματικά τεκμήρια του επαναλαμβανόμενου αˊ ενικού προσώπου ή τους πρόδηλους τίτλους «αυτοβιογραφία». Ο Πλάτωνας, τόσο στον Ίωνα όσο και στην Πολιτεία, επικρίνει την ποίηση, επειδή τη θεωρεί μιμητική τέχνη.
Η Πετράκη τον διαψεύδει. Δεν μιμείται τίποτα και κανέναν. Απλώνει στη σελίδα το βίωμα ανεπιτήδευτο και ανόθευτο, όπως αναβλύζει από τη φευγαλέα σκέψη ή την ψυχολογική διάθεση της στιγμής.
Στη συλλογή «Της μνήμης και της λησμονιάς»συνυπάρχουν τα πικρόχολα και τα μελίρρυτα, όχι ως αντίφαση αλλά ως αλληλοσυμπληρούμενα πεδία απαραίτητα για να στηρίξουν το υπαρξιακό οικοδόμημα:
Άσκησις προ της κατακλίσεως
Στοιβάζω τα λάθη μου
Γκρεμοτσακίζεται ο σωρός
Δοκιμάζω με τα σωστά
Τέλεια ισορροπούνε όλα
Η διάχυτη μελαγχολία, με την αριστοτελική έννοια, συχνά αμφιταλαντεύεται:
Πλώρη βάζουν τα όνειρα
πρύμνα οι φόβοι και τα «μη.
Πώς γίνεται
αμφίπλωρες να είναι πάντα
μόνον οι καταστροφές;
Κυριαρχούν ο Παρατατικός και ο Αόριστος που ανακαλούν μνήμες όχι ως μια ρομαντική αναπόληση, αλλά ως ένα κρησφύγετο λυτρωτικό που τροφοδοτεί τον Ενεστώτα διαρκείας και αποτελεί το καύσιμο υλικό για το μέλλον. Άλλες φορές πάλι, στιγμιότυπα που ανασύρονται από τα κελάρια του μυαλού λειτουργούν τραυματικά:
να φύγω χωρίς μνήμες
χωρίς αποσκευές
χωρίς τα όνειρά μου τα παλιά
που με κρατούν δεμένη
από ’ταν είχα αλογοουρά
Και στις δυο περιπτώσεις πάντως η Πετράκη, έστω και ασυνείδητα, συναντά τον Έλιοτ και την αντίληψή του για την ενιαία διάσταση του χρόνου. «Ο τωρινός κι ο περασμένος χρόνος ίσως κι οι δυο είναι παρόντες μέσα σε χρόνο μέλλοντα κι ο μέλλων χρόνος είναι μέσα στον περασμένο χρόνο». Η ποίηση ωστόσο δεν ωφελεί μονάχα όσους την αγαπούν. Ωφελεί πρωτίστως τη γλώσσα που της δίνει εσωτερικό ρυθμό ή της χαρίζει λογοπαίγνια:
Ρολόι άγιος
ρολόι μακελάρης
του χρόνου μηχανή
αμήχανη
πολυμήχανη
Το Σχεδίασμα σιωπής, σαν ανοιχτή ερωτική επιστολή σε πρόσωπο αγαπημένο, αποτελεί μια παυσίπονη σταγόνα σε ένα πέλαγος από ματαιώσεις. Και εδώ εναλλάσσονται η πρωτογενής τρυφερότητα που συναντάμε π.χ. στο Άσμα Ασμάτων:
απόθεσα της μοναξιάς μου το μοιράδι
στου φιλιού σου την παραφορά
με τις διαψευσμένες προσδοκίες που νικούν κατά κράτος:
Δοκιμάζω τον θάνατο
μέσ’ απ’ τον έρωτα
Δίπλα στη μεσίστια σημαία, η ελπίδα δεμένη. Μικροσυμβάντα που στερήθηκαν την αμοιβαιότητα,συναισθήματα που εξεγείρονται ή δραπετεύουν από τους κανόνες του ερωτικού παιχνιδιού, χάδια ξεχασμένα ή
τακτοποιημένα σε συρτάρια με αόρατα αντίο
κάποια σε αθόρυβη οριστική απώλεια·
όλα σε καταστολή
Οικόσιτατα σκοτάδια και βαθιά τα πηγάδια του ανεκπλήρωτου,αμετάβατο ρήμα το «ποθώ». Γι’ αυτό και η σιωπή παραμένει σχεδίασμα. Τι να τις κάνεις τις λέξεις όταν το ανείπωτο έχει μεγαλύτερη απόδοση;
Η Άννα Πετράκη δεν φαίνεται να συμμερίζεται την άποψη του Μ. Αναγνωστάκη «σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις». Δεν θεωρεί την ποίηση ούτε ζαχαρωμένο βότσαλο, ούτε εμπειρίκεια «ανάπτυξη στίλβοντος ποδηλάτου». Για εκείνη ποίηση είναι εισπνοές -εκπνοές, ανάσες επιβίωσης, ειρμοί και συνειρμοί σωτήριοι, εφημερεύοντες στίχοι δια παν ενδεχόμενο, μέγας χορηγός του ατομικού σύμπαντος.Ξέρει πολύ καλά ότι οι πίκρες πίνονται μονορούφι και οι γλύκες με το σταγονόμετρο.
Χρύσα Κακατσάκη, Φιλόλογος
(Πηγή: Με ανοιχτά βιβλία, meanoihtavivlia.blogspot.com)
