Ο Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Κοινωνικής Εργασίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης μιλά για τα περιστατικά παιδικής κακοποίησης μέσω διαδικτύου και τον ρόλο του γονέα στην «οχύρωση» παιδιών και εφήβων απέναντι σε αυτά.
Στα ολοένα και αυξανόμενα περιστατικά διαδικτυακού εκφοβισμού αλλά και στον ολοένα και αυξανόμενο εθισμό παιδιών και εφήβων από το διαδίκτυο που φέρνουν την χώρα μας στην 2η θέση της Ευρώπης με τα μεγαλύτερα ποσοστά εξάρτησης αναφέρθηκε μιλώντας το πρωί της Τετάρτης, 22 Ιανουαρίου στο «Ράδιο Παρατηρητής 94m» ο Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Κοινωνικής Εργασίας του ΔΠΘ κ.Γιώργος Φιλιππίδης.
Ο κ.Φιλιππίδης είναι ένας από τους κεντρικούς ομιλητές της σημερινής εκδήλωσης που διοργανώνει η Διεύθυνση Κοινωνικών Πολιτικών, Παιδείας, Αθλητισμού, Νέας Γενιάς και Πολιτισμού Δήμου Κομοτηνής για την παιδική κακοποίηση στην Δημοτική Βιβλιοθήκη Κομοτηνής, επ’ αφορμής της οποίας μίλησε στον «ΠτΘ».
Γνωστοποιώντας τα «συντριπτικά» ποσοστά σύμφωνα με τα οποία 1 στα 3 παιδιά στην Ελλάδα έχει υπάρξει «θύμα» διαδικτυακού εκφοβισμού ή και θύτης αυτού και υπογραμμίζοντας τη σημασία της έγκαιρης πρόληψης, με τη συμμετοχή της οικογένειας, ήδη από τα προσχολικά χρόνια.
Φέρνοντας επίσης στο τραπέζι του διαλόγου την ανάγκη και η τοπική αυτοδιοίκηση και η Πολιτεία να εργαστούν προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ελκυστικών εναλλακτικών επιλογών διασκέδασης και επικοινωνίας για παιδιά, ειδικά στην ελληνική επαρχία όπου οι επιλογές είναι λιγοστές.
«1 στα 3 παιδιά έχει δεχτεί και 1 στα 3 έχει ασκήσει το ίδιο διαδικτυακό εκφοβισμό»
ΠτΘ: κ.Φιλιππίδη είστε ένας εκ των κεντρικών ομιλητών της εκδήλωσης με θέμα την παιδική κακοποίηση, ενώ το θέμα σας αφορά στην κακοποίηση μέσω του διαδικτύου και τον ρόλο που μπορεί να παίξει η οικογένεια. Τι θα ακούσουμε;
Γ.Φ.: Έχω την χαρά και την τιμή να συμμετέχω στην πολύ σημαντική εκδήλωση μαζί με την εξαιρετική συνάδελφο κ.Όλγα Θέμελη, Εγκληματολογική Ψυχολόγο στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Κρήτης, η οποία είναι πολύ εξειδικευμένη και εστιασμένη στο θέμα της παιδικής κακοποίησης.
Η κ. Θέμελη θα αναφερθεί στην παιδική κακοποίηση όπως λαμβάνει χώρα με τον «παραδοσιακό» τρόπο, αυτά δηλαδή που ξέρουμε και βλέπουμε καθημερινά και στην ειδησιογραφία, και μέσω του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας.
Προσωπικά θα αναφερθώ στο πώς όλα αυτά μεταφέρονται στο διαδίκτυο, γιατί όπως επίσης βλέπετε καθημερινά πολλά απ’ όσα ξέραμε να εκτυλίσσονται στον «παραδοσιακό» χώρο και χρόνο, πλέον μεταφέρονται στην οθόνη και το διαδίκτυο, αναπτύσσοντας πολλά φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας.
Αρχικά να πω ότι είναι πάρα πολλά τα ζητήματα παραβατικότητας ανηλίκων στο διαδίκτυο και σίγουρα στο πλαίσιο μιας ημερίδας δεν είναι εφικτό να αναφερθούμε σε όλα αυτά. Θα εστιάσω λοιπόν σε δυο φαινόμενα παιδικής κακοποίησης, το πρώτο εκ των οποίων αφορά στο Cyberbullying ή αλλιώς διαδικτυακό εκφοβισμό, που σημαίνει ότι κάποιος κακόβουλος παρενοχλεί ένα παιδί, έναν έφηβο, με τη χρήση της νέας τεχνολογίας και η παρενόχληση αυτή μπορεί να γίνεται ή σε τακτικά ή σε άτακτα χρονικά διαστήματα, μέσω οποιονδήποτε πράξεων εκφοβισμού.
Σύμφωνα με όλες τις έρευνες που βλέπουμε τα τελευταία χρόνια να εξελίσσονται, ένα στα τρία παιδιά, ένας ανήλικος – είτε έφηβος είτε παιδί – έχει δεχτεί απειλή μέσω διαδικτύου, και επίσης ένα στα τρία έχει ασκήσει και το ίδιο διαδικτυακό εκφοβισμό.
Παρακολουθώντας το φαινόμενο αυτό τα τελευταία 10-15 χρόνια, βλέπουμε ένα ποσοστό που συνεχώς αυξάνεται, όπως παράλληλα αυξάνεται και η διαδικτυακή εξάρτηση και σήμερα έχουμε φτάσει στο σημείο να μιλάμε για ένα ποσοστό του 33% το οποίο δηλώνει ότι έχει δεχτεί απειλές μέσω διαδικτύου, είτε για λόγους εκδίκησης – επειδή για παράδειγμα μάλωσαν στο σχολείο και συνεχίστηκε η διαμάχη στο διαδίκτυο, είτε επειδή κάποιος ζήτησε από κάποιο παιδί να συναντηθούνε σε πραγματικό χώρο και χρόνο εκτός διαδικτύου και το παιδί αρνήθηκε, οπότε άρχισε μετά να το απειλεί, είτε και για ρατσιστικούς λόγους.
Δυστυχώς σε ό,τι αφορά το τελευταίο ένα παιδί μπορεί να απομονώνεται στο διαδίκτυο και να δέχεται επίθεση για ρατσιστικούς λόγους και φυσικά υπάρχει πάντα και το κομμάτι που πολλές φορές όταν γίνεται κάτι σοβαρό και επέμβει η δικαιοσύνη, πάντα μπορεί κάποιος να πει ότι το έκανε για πλάκα.
Βέβαια εκεί, όταν είναι πολύ σοβαρές καταστάσεις και φτάνουμε και σε κακουργηματικές πράξεις, είναι μια δικαιολογία που εννοείται ότι δεν στέκει. Ωστόσο είναι κάτι που ακούμε και μεταξύ των ανηλίκων. Όλα αυτά είναι ζητήματα που μας απασχολούν και ως Τμήμα, στην κοινωνική εργασία και οι απόφοιτοί μας, κοινωνικοί λειτουργοί, εργάζονται σε αυτά τα ζητήματα, είτε στους τομείς ψυχικής υγείας, ή και στους τομείς της εγκληματολογικής έρευνας αργότερα.
Το δεύτερο ζήτημα το οποίο θα αναλύσω είναι το θέμα του grooming. Το grooming είναι η δημιουργία μιας φιλικής και συναισθηματικής σχέσης που προσπαθεί ένας ενήλικας να δημιουργήσει με ένα παιδί. Είναι θέματα που εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο της παιδοφιλίας και φυσικά οι ερευνητές που έχουν ασχοληθεί ιδιαίτερα με το θέμα και έχουν διατυπώσει θεωρίες γύρω από αυτό, το περιγράφουν ως τη διαδικασία που γίνεται μεταξύ τριών τύπων: grooming του εαυτού, grooming του περιβάλλοντος και των σημαντικών άλλων προσώπων για το παιδί και φυσικά το grooming του ανηλίκου.
Όλα αυτά θα αναλυθούν και στην ημερίδα. Αυτό που ωστόσο μπορούμε να πούμε αυτή τη στιγμή είναι ότι η διαδικτυακή αποπλάνηση συμβαίνει όταν ένας ενήλικας έρχεται σε επαφή μέσω του διαδικτύου με ένα παιδί ή έφηβο προκειμένου να το προσεγγίσει με στόχο πάντα να το συναντήσει σε πραγματικό χρόνο, από κοντά και φυσικά να το εκμεταλλευτεί και ο κύριος λόγος εκμετάλλευσης αφορά σεξουαλικά εγκλήματα.
Έχουμε δει και παιδόφιλους που συμμετέχουν σε διαδικτυακά παιχνίδια, φυσικά ανώνυμα και χωρίς να φανερώνουν την πραγματική τους ηλικία, εμφανίζονται ως συνομήλικοι των παιδιών, προσπαθώντας να τους μιλήσουν, να τα προσεγγίσουν, να τα κάνουν να αισθανθούν ασφαλή κ.ο.κ.
Κυρίως προσεγγίζονται παιδιά που έχουν ήδη κάποια ζητήματα, όπως ανασφάλεια, κατάθλιψη, προέρχονται από οικογένειες με προβλήματα ή δέχονται αποκλεισμό στο σχολείο ή στο φιλικό τους περιβάλλον, και προσπαθούν να τους δημιουργήσουν μια συναισθηματική ασφάλεια ώστε να τους εμπιστευτούν. Από κει και πέρα σιγά σιγά αρχίζει και η αποκάλυψη των πραγματικών στοιχείων, γιατί πάντα ο στόχος τους είναι η συνεύρεση σε ένα πραγματικό χώρο.
«Οι γονείς πρέπει να είναι ενημερωμένοι»
ΠτΘ: Πρέπει να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά στο να αναγνωρίζουν τέτοιες επικίνδυνες συμπεριφορές μέσα από το διαδίκτυο, ώστε να αποφευχθεί μία τέτοια περίπτωση αποπλάνησης;
Γ.Φ. Ο ρόλος της εκπαίδευσης είναι παρά πολύ σημαντικός και ξεκινάει από την οικογένεια. Καλώς ή κακώς στις μέρες μας οι γονείς είναι λίγο «ψηφιακοί μετανάστες», γιατί συχνά δεν καταλαβαίνουν τους κινδύνους που κρύβει το διαδίκτυο και φυσικά υπάρχει και ένα ψηφιακό χάσμα ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά.
Αυτό που πρέπει να χτυπήσει το καμπανάκι είναι ότι συνήθως ο έφηβος εμφανίζει κάποια συμπτώματα εξάρτησης, τα οποία φυσικά δεν γίνονται αντιληπτά πάντα έγκαιρα. Και όταν γίνονται αντιληπτά είναι λίγο αργά.
Οπότε οι γονείς θα ήταν καλό να είναι πρώτα ενημερωμένοι, να παρακολουθούνε εκδηλώσεις που γίνονται γύρω από αυτά τα ζητήματα προκειμένου να μπορούν να καταλάβουν πρώιμα κάποια σημάδια και άρα να είναι σε θέση να ακολουθούν τα παιδιά τους, να κατανοούν τη «γλώσσα» τους και να μοιράζονται μαζί τους διάφορους προβληματισμούς.
Να είναι κοντά τους και να μην είναι επικριτικοί. Αν ένα παιδί έρθει και σου μιλήσει για κάτι κι εσύ δείξεις έκπληξη, το μαλώσεις ή το αποπάρεις, δεν θα έρθει μετά να σου πει κάτι ακόμα χειρότερο. Ό,τι και να ακούσει ο γονέας πρέπει να έχει την ψυχραιμία να το διαχειριστεί.
Είναι πάρα πολύ σημαντικό, ειδικά στις πρώτες αποκαλύψεις του παιδιού για κάτι που το προβληματίζει στο διαδίκτυο. Υπάρχουν και πολλές υπηρεσίες που βοηθούν σε αυτά τα κομμάτια, στις οποίες μπορεί κάποιος για παράδειγμα 24 ώρες το 24ωρο να καταγγείλει κάτι που τον ανησυχεί, τον προβληματίζει και του δημιουργεί άγχος και πίεση.
Διάφορες οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου και φυσικά τη γραμμή της Διεύθυνσης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ελληνικής Αστυνομίας, που ανά πάσα στιγμή μπορεί κάποιος να προσφύγει και να καταγγείλει εκεί οτιδήποτε. Είναι σημαντικό να αναφέρω και ένα πρόγραμμα που ξεκινάει αυτές τις ημέρες και ονομάζεται Πρόγραμμα Ψηφιακής Πολιτειότητας για παιδιά.
«Είναι αργά να προσπαθείς να κάνεις πρόληψη στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση»
ΠτΘ: Σε τι αφορά και πώς σχετίζεται με το θέμα της παιδικής κακοποίησης;
Γ.Φ.: Στόχος του προγράμματος είναι η ενίσχυση της ασφαλούς πλοήγησης στο διαδίκτυο, στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής για την προστασία των ανηλίκων από τις προβληματικές συμπεριφορές στο διαδίκτυο.
Υλοποιείται από το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης και το Υπουργείο Παιδείας, μέσω της Εθνικής Ακαδημίας Ψηφιακών Ικανοτήτων και πρόκειται για ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα το οποίο μπορεί κάποιος να βρει μέσα από μια ιστοσελίδα που θα κοινοποιηθεί τις επόμενες ημέρες και σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Εμπεριέχει βίντεο και διαδραστικά μέσα, κινούμενα σχέδια κ.ο.κ. γιατί απευθύνεται και σε παιδιά μικρότερης ηλικίας και ψηφιακά παιχνίδια μέσα από τα οποία μπορεί κάποιος να μάθει πως να προστατεύεται στο διαδίκτυο.
Υπάρχουν επίσης κι άλλες δραστηριότητες ακόμα και για παιδιά 5-6-7 χρονών. Αυτό που είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό είναι ότι η πρόληψη πρέπει να ξεκινάει από την προσχολική ηλικία και τις πρώτες τάξεις του δημοτικού.
Δεν είναι δυνατόν να πάμε να κάνουμε πρόληψη στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Είναι αργά. Πρέπει η πρόληψη να ξεκινάει από την προσχολική αγωγή και από το νηπιαγωγείο και στις πρώτες τάξεις της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
«Η εξαρτητική σχέση ενός παιδιού από το διαδίκτυο ξεκινάει από όταν ο γονέας του δίνει το κινητό για να το ηρεμήσει»
ΠτΘ: Λογικό δεδομένου ότι πλέον τα παιδιά έχουν πρόσβαση σε κινητά και υπολογιστές από πολύ μικρή ηλικία.
Γ.Φ.: Φυσικά. Η εξάρτηση από το διαδίκτυο ξεκινάει από όταν ένα παιδί είναι μηνών. Όταν ο γονέας του δίνει το κινητό για να το ηρεμίσει, εκεί ξεκινάει μια εξαρτητική σχέση. Συνομιλούμε ακόμα και με βρεφονηπιοκόμους που μου μεταφέρουν πως βγάζουν το κινητό και το παιδί ξέρει να κάνει την κίνηση, πώς να αλλάξει σελίδα, οθόνη κ.ο.κ. Μιλάμε για ένα βρέφος 12-14 μηνών.
«Η Ελλάδα βρίσκεται στη δεύτερη θέση με τους πιο εθισμένους στο διαδίκτυο εφήβους μετά τη Ρουμανία»
ΠτΘ: Υπάρχουν άλλες παρεμβάσεις – κι από πλευράς της κυβέρνησης – σχετικά με μέτρα που πρόκειται να ληφθούν για την προστασία των παιδιών που περιλαμβάνουν και την οικογένεια;
Γ.Φ.: Το πρόγραμμα που σας προανέφερα υλοποιείται από την κυβέρνηση. Περιλαμβάνει υλικό το οποίο σχετίζεται με θεματικές όπως η προστασία της ιδιωτικότητας, η ασφάλεια προσωπικών δεδομένων, το πώς μπορεί να προφυλαχτεί κάποιος από την εξάρτηση από το διαδίκτυο, γιατί κι αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο ζήτημα που συνεχώς διογκώνεται.
Ξεκινήσαμε να μιλάμε το 2010 για μια εξάρτηση που βρισκόταν στο 1%, κι αυτή τη στιγμή είμαστε κοντά στο 6%, με την Ελλάδα πανευρωπαϊκά να κατέχει τη δεύτερη θέση στους πιο εθισμένους έφηβους μετά τη Ρουμανία. Όταν ο Μ.Ο. στην Ε.Ε. είναι περίπου στο 5,2 εμείς είμαστε στο 6% αυτήν τη στιγμή στον εθισμό στο διαδίκτυο.
«Όσο πιο κλειστή είναι μια κοινωνία και όσο λιγότερα ερεθίσματα δίνει στον πολιτισμό, τις τέχνες, τον αθλητισμό, τόσο μεγαλύτερη είναι η προσήλωση των ανηλίκων στην οθόνη»
ΠτΘ: Αυτό προκύπτει κ.Φιλιππίδη ενδεχομένως και από άλλους παράγοντες που έχουν να κάνουν με τη ανέχεια και με το πώς η οικογένεια με βάση τα όσα ζει μπορεί να μην έχει το χρόνο να ασχοληθεί κατάλληλα με τα παιδιά;
Γ.Φ.: Σίγουρα είναι κι αυτός ένας παράγοντας που λαμβάνει χώρα. Βέβαια αυτός μπορεί να είναι και ένας παράγοντας που συμβαίνει και σε άλλες χώρες, ωστόσο ίσως σε μας αυτό που λείπει είναι ότι υπάρχει έλλειψη – κυρίως στην ελληνική επαρχία – εναλλακτικών δραστηριοτήτων για παιδιά και εφήβους.
Σε όλες τις έρευνες παρατηρούμε ότι η έκταση του φαινομένου βρίσκεται στην ελληνική επαρχία, ενώ σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη έχουμε χαμηλά ποσοστά διαδικτυακής εξάρτησης. Αυτό συμβαίνει γιατί εκεί υπάρχουν εναλλακτικά μέσα και τρόποι, που κάποιος μπορεί να κάνει κάτι άλλο από το να καθίσει μπροστά στην οθόνη.
Όσο πιο κλειστή είναι μια κοινωνία και όσο λιγότερα ερεθίσματα δίνει στον πολιτισμό, τις τέχνες, τον αθλητισμό, τόσο μεγαλύτερη είναι η προσήλωση των ανηλίκων στην οθόνη. Χρειάζεται λοιπόν σε αυτό το κομμάτι και η κυβέρνηση και η τοπική αυτοδιοίκηση, να δώσει έμφαση ώστε να γίνονται πράγματα που θα «τραβάνε» τους ανηλίκους και πράγματα που να είναι ελκυστικά.
Γιατί όταν έχουμε ένα διαδίκτυο πολύ ελκυστικό, με διάφορες ελκυστικές καταστάσεις που μπορεί να προσηλώσουν έναν έφηβο, είτε για την εκπαίδευσή, είτε για την ψυχαγωγία του, είτε για να συνομιλήσει και να επικοινωνήσει με άλλους, πρέπει να υπάρχει ένα αντίβαρο.
Και αυτό το αντίβαρο σε όλα είναι να γίνονται δράσεις που θα έχουν στόχο τους ανήλικους, να μπορούν να τους προσελκύσουν φυσικά. Αυτές οι δράσεις θα πρέπει να είναι και εξίσου ελκυστικές με την οθόνη. Αυτό θα πρέπει να το δει και η οικογένεια και να δίνει στα παιδιά τη δυνατότητα να συμμετέχουν στον ελεύθερό τους χρόνο και σε διάφορα άλλα δρώμενα, να συμμετέχουν σε αθλητικά σωματεία, να συμμετέχουν σε κοινωνικές πράξεις, σε πολιτιστικά δρώμενα. Γιατί αυτά τα έχουμε λίγο αφήσει τα τελευταία χρόνια και φυσικά βλέπουμε να γιγαντώνονται άλλα ζητήματα.
Πηγή: www.paratiritis-news.gr
