Tο γνωμικό του Σωκράτη:«Τα εαυτού πράττειν » … «ο καθένας πρέπει να ασχολείται με αυτό που είναι καλός» χαίρει νομίζω καθολικής αποδοχής. Όπως και το ρητό: «the right man at the right place» έχει επίσης τη δική του αδιαμφισβήτητη αξία. Αυτή η καθολική αποδοχή σε θεωρητικό επίπεδο έρχεται όμως σε αντίθεση με την πρακτική της καθημερινότητας. Εκεί, όπου ακατάλληλα άτομα κατέχουν θέσεις εξουσίας. Εύλογα λοιπόν επανέρχεται σε τακτά χρονικά διαστήματα το ερώτημα: «Πώς γίνεται και κατέχουν θέσεις εξουσίας ακατάλληλα άτομα;». Ερώτημα που παραμένει αγέραστο στο χρόνο, εφτάψυχο, ανθεκτικό απέναντι σε ¨επιθέσεις¨ ορθολογισμού, εξελιξιμότητας και προχωρήματος.
Τολμώ να κάνω μια πιθανώς ύστατη προσπάθεια να προσεγγίσω αυτό το διαχρονικό ερώτημα. Μπορεί να ακούγεται γύρω μας συχνά πυκνά, μόνο που τελευταία, μετά από τόσα χρόνια Κρίσης , μετά από φωνές, κραυγές, βαριές κατηγόριες και φωτιές, μετά από πάθη, λάθη και αυτομαστιγώματα που οδήγησαν σε μια αποστειρωμένη ,αυστηροποιημένη και ευνουχισμένη καθημερινότητα, απορείς πώς συμβαίνει να επιβιώνει αυτό το είδος.
Απορείς ακόμη πως συμβαίνει και οι μέχρι πρότινος δραστήριοι και λαλίστατοι δημόσιοι τιμητές και κατήγοροι να σιωπούν εκκωφαντικά, να ανέχονται ,ακόμη και να στηρίζουν το διάσπαρτο καθεστώς της ακαταλληλότητας.
Μια πρώτη προσέγγιση αυτού του καθεστώτος δείχνει την ύπαρξη συγκεκριμένων ¨ικανοτήτων¨ στα άτομα που κατέχουν λαθεμένα θέσεις δημοσίου συμφέροντος. ¨Ικανότητες¨ που προφανώς βοηθούν στην επιβίωση και μακροημέρευσή τους. ( Προς αποφυγήν παρερμηνειών αναφέρομαι σε πρόσωπα που ενδεχομένως να διαθέτουν έως και πολλά χαρίσματα, όμως δεν διαθέτουν εκείνες τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες για να υπηρετήσουν αποτελεσματικά το κοινό καλό από τη θέση εξουσίας που κατέχουν. Θέση όμως που έχουν εν συνείδητα, ενήλικα και πλήρως αποδεχτεί).
Επανέρχομαι λοιπόν στις διαθέσιμες ¨ικανότητες¨ των «ακατάλληλων».
Στα προεξάρχοντα προσόντα τους είναι συνήθως το ανελαστικό, αυτάρεσκο ¨ΕΓΩ¨ , η ξεροκεφαλιά , η πεισμονή και η επιμονή. Είναι συνήθως κακοί ακροατές μα ικανοί ακροατές του εαυτού τους. Αυτό τους δημιουργεί μια ασπίδα προστασίας . Η δε πεποίθηση πως ανήκουν σε μια ¨ανώτερη πνευματικά κάστα¨ αποδεικνύεται ένα άκρως απαραίτητο τονωτικό συστατικό τους. Χρειάζονται να πιστεύουν πως έχουν apriori το ηθικό πλεονέκτημα έναντι των υπολοίπων. Ηθικό πλεονέκτημα είτε λόγω θρησκευτικότητας ( οι καλοί ελεήμονες…) είτε λόγω προσωπικής ανάμειξης σε πολιτικές ιδεολογίες με περγαμηνές ανωτερότητας μα και με εύκολη προσβασιμότητα σε συγχωροχάρτια. Αυτή η πίστη ενισχύει την αυτάρεσκη ματιά στον καθρέφτη, την αλαζονεία, το βοναπαρτισμό αποδυναμώνοντας την περιφερειακή όραση, τη ντροπή, την τσίπα, την ντομπροσύνη .
Με αυτά και με εκείνα βολεύεται εύκολα η συνείδηση και κάμπτονται οι πολλές ενοχές και τα πάρε δώσε των εσωτερικών κραδασμών .
Μετά την τακτοποίηση της συνείδησης όμως ακολουθεί η δυσκολία επιβίωσής τους μέσα σε ανταγωνιστικά περιβάλλοντα. Εδώ απαραίτητη είναι η καταλυτική βοήθεια των προθύμων. Οι πρόθυμοι ανήκουν συνήθως στα άτομα που γοητεύονται από οποιαδήποτε μορφή εξουσίας. Υπάρχουν ¨οι ικανοί πρόθυμοι¨ που λόγω ελλιπών τυπικών προσόντων ποθούν να αγγίξουν την εξουσία καταφέρνοντας να γίνουν απαραίτητοι στην ίδια την εξουσία. Στους πρόθυμους επίσης συναντάμε άτομα περισσότερο ή λιγότερο ικανά που τους είναι αρκετό να απολαμβάνουν την εύνοια, την προβολή και το βόλεμα αδιαφορώντας για την αναποτελεσματικότητα ,την δυσλειτουργικότητα, την ανικανότητα ευθυκρισίας του ¨ακατάλληλου καπετάνιου¨ τους…… Έτσι δημιουργείται μια αυλή και ένα ανάχωμαστον ¨κίνδυνο¨ δίκαιης αξιολόγησης και ειρηνικής συνύπαρξης όλων των εμπλεκομένων. Ανάχωμα που συντηρεί την επιβίωσή τους. Ο οχαδελφισμός, η χαλαρότητα ακόμη και η αφέλεια ή η αγαθοπιστία μπορούν να δράσουν ως μία σημαντική και διόλου ευκαταφρόνητη χείρα βοηθείας προς τους συγκεκριμένους ιθύνοντες.
Ίσως κάποιοι θεωρήσουν πως δε συντελείται δα και καμία καταστροφή αν ορισμένοι ηγήτορες μικρών ή μεσαίων ή μεγάλων ή ακόμη και μεγίστων αρμοδιοτήτων ανήκουν στους ¨ακατάλληλους¨. Δε θα ήταν δα και η πρώτη φορά ….. Ο εγχώριος άλλωστε Νόμος της Αδράνειας αποδεικνύεται εντυπωσιακά ισχυρός. Το συχνό, περνά από τo στάδιo της ανεκτικότητας και της συνήθειας και γίνεται καθεστώς. Ακόμη και η βλαπτικότητα της καλλιεργούμενης αναξιοκρατίας και των λαθεμένων προτύπων που κληροδοτείται στην επερχόμενη γενιά φαντάζει μακρινή, θολή και δεν απασχολεί πολλούς.
Όμως… όσο μεγαλύτερο είναι το έλλειμμα αποτελεσματικότητας και λειτουργικότητας στην άσκηση των καθηκόντων τους, τόσο ανασκουμπώνεται το σκληρό πρόσωπο της εξουσίας. Και ο ελεήμων γίνεται δυσάρεστος, ανελαστικός , εκδικητικός. Ο έχων την παραίσθηση της ανωτερότητας μεταστρέφεται σε δυνάστη, υπόγειο και παρελκυστικό. Αναμοχλεύει τα παιχνίδια δύναμης, προδοσίας, κυριαρχίας, επιβολής, υποτίμησης, χειρισμού και ελέγχου, ώστε να δημιουργήσει τη δική του παραίσθηση : ότι είναι ο δυνατός. Στην πραγματικότητα όμως είναι ένα παιδάκι…. εξαρτημένο, ανασφαλές και ανελεύθερο.
Αθηνά Βολτέα
