18 Ιουνίου 2024
Είναι ολοένα και πιο ξεκάθαρο: η Δύση δεν έχει πλέον την πλήρη ηγεμονία, αλλά καμία άλλη χώρα δεν την έχει. Το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει μια εναλλακτική στον καπιταλισμό στον κόσμο.
Ο κίνδυνος ενός τρίτου παγκόσμιου πολέμου είναι υπαρκτός. Μεταξύ εκείνων που συνεχίζουν να απορρίπτουν αυτήν την κυριαρχία, υπάρχουν εκείνοι που δυστυχώς θεωρούν την άνοδο της Κίνας σημαντική, σαν να είναι μια εναλλακτική, πολλοί άλλοι παραμένουν συντετριμμένοι κάτω από την αποικιοκρατική κριτική σκέψη και δεν βλέπουν τίποτα διαφορετικό από τα έθνη-κράτη ως θέατρα της αλλαγής.
Τις εναλλακτικές, γράφει ο Raúl Zibechi, μπορούμε να τις εντοπίσουμε στους λαούς popoli που έχουν αρχίσει να οργανώνονται για να αντισταθούν και να δημιουργήσουν νέους κόσμους.
Αλλά θα είναι ένα μακρύ ταξίδι. «Σίγουρα δεν αρκεί η ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος, γι’ αυτό το EZLN στοχεύει να εργάζεται από σήμερα, ώστε σε εκατόν είκοσι χρόνια, επτά γενιές, οι άνθρωποι που θα γεννηθούν να μπορούν να επιλέξουν ελεύθερα το μέλλον τους. Δεν υπάρχουν θεσμικές ή κομματικές συντομεύσεις, τεχνάσματα…”
Η βαθιά θαμπάδα του σημερινού κόσμου μας επιβάλλει τουλάχιστον δύο μόνιμα καθήκοντα: να αμφισβητούμε τις μονομερείς αναλύσεις που τείνουν να απλοποιούν τις πολύπλοκες πραγματικότητες και, από την άλλη πλευρά, να συμβουλευόμαστε διαφορετικές πηγές, ακόμη και αντιφατικές μεταξύ τους, για να προσφέρουμε τουλάχιστον ένα πανόραμα που να μας επιτρέπει να διαλύουμε το σκοτάδι που τυφλώνει την ικανότητά μας να καταλαβαίνουμε, να αντιλαμβανόμαστε.
Στο βιβλίο Η ήττα της Δύσης La sconfitta dell’Occidente ο Emmanel Todd δηλώνει ότι η παρακμή του πολιτισμού μας είναι αναπόφευκτη. Σε αυτό το έργο πιστεύει ότι η απογείωση της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν στενά συνδεδεμένη με την άνοδο του προτεσταντισμού, λόγω της προσέγγισής του στην εκπαίδευση που ευνόησε την αποτελεσματικότητα και την παραγωγικότητα των εργαζομένων.
Αλλά η «εξαφάνιση των προτεσταντικών αξιών», συνεχίζει ο Τοντ, οδήγησε στην εκπαιδευτική αποτυχία, την ηθική διαταραχή και την απόδραση από την παραγωγική εργασία που ευνοούνταν από τις θρησκευτικές πρακτικές.
Ο λιβανέζος συγγραφέας Amin Maalouf έχει μόλις δημοσιεύσει το Ο λαβύρινθος των χαμένων Il labirinto degli smarriti, στην οποία προωθεί άλλες υποθέσεις που δεν συγκρούονται με αυτές του Τοντ και που μπορούν απεναντίας να θεωρηθούν παρόμοιες.
Υποστηρίζει ότι για πέντε αιώνες »η δυτική και ακριβέστερα η Ευρωπαϊκή κυριαρχία δεν βρίσκονταν υπό συζήτηση. Όσοι εναντιώνονταν ταπεινώθηκαν και νικήθηκαν. Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει», καταλήγει (El Diario, 6/4/24).
Ακριβώς όπως ο Immanuel Wallerstein, διαβεβαιώνει ότι η Δύση δεν έχει πλέον την πλήρη ηγεμονία, αλλά καμία άλλη χώρα δεν την έχει τα τελευταία χρόνια. Προσθέτει ότι καμία δύναμη έχει ακόμα τη δυνατότητα να επιλύει τις συγκρούσεις, όπως αυτή του Ισραήλ εναντίον της Παλαιστίνης, χωρίς καν να μπορεί να τις αποτρέψει από το ξέσπασμά τους.
Γι’ αυτό δηλώνει ότι «η ανθρωπότητα σήμερα διανύει μια από τις πιο επικίνδυνες περιόδους της ιστορίας της». Κατά τη γνώμη μου, ένα από τα πιο δυνατά σημεία των συνεντεύξεων που παραχώρησε σε διάφορα μέσα ενημέρωσης αυτή την εβδομάδα είναι η ισχυρή δήλωσή του ότι η παρακμή της Δύσης αφορά όλο τον πλανήτη.
“Η δυτική παρακμή είναι πραγματική, αλλά ούτε οι δυτικοί ούτε οι πολυάριθμοι αντίπαλοί τους καταφέρνουν να οδηγήσουν την ανθρωπότητα έξω από τον λαβύρινθο στον οποίο περιπλανιέται άσκοπα, δίχως σημείο αναφοράς” (El Confidencial, 3/6/24).
Συνεχίζει:
“Οι αντίπαλοι του δυτικού κόσμου δεν έχουν να προτείνουν πραγματικά μοντέλα. Έχουν πολλές κριτικές για το δυτικό μοντέλο, για τον ρόλο που διαδραμάτισε η Δύση, στο γιατί η Δύση προσπαθεί να πάρει τις αποφάσεις για ολόκληρο τον κόσμο. Αλλά δεν υπάρχει μια εναλλακτική”.
Γι’ αυτό λέει ότι το ναυάγιο είναι παγκόσμιο, «του συνόλου όλων των πολιτισμών», όχι μόνο δυτικού. Μαζί με την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, επισημαίνει ότι και η Ρωσία ακολουθεί μια παρακμή και ήδη αντιμετωπίζει παρόμοια προβλήματα με εκείνα των άλλων δυνάμεων.
Όσο για την Κίνα, ο Maalouf τονίζει ότι και αυτή ακολουθεί το δυτικό μοντέλο: όχι μόνο καπιταλιστικό αλλά και νεοφιλελεύθερο και συσσώρευσης με εκποίηση.
Ο κίνδυνος ενός τρίτου παγκοσμίου πολέμου είναι «πραγματικός» σύμφωνα με τον Maalouf, ιδιαίτερα επειδή οι κοινωνίες δεν θέλουν να παραδεχτούν τους κινδύνους που είναι εμφανείς στην ξέφρενη ανάπτυξη νέων όπλων από τις μεγάλες δυνάμεις.
Κατά τη γνώμη μου, οι σκληρές δηλώσεις του Maalouf σχετικά με την απουσία εναλλακτικής στο καπιταλιστικό μοντέλο είναι σωστές, και η σημερινή πραγματικότητα μοιάζει με τις ενδοϊμπεριαλιστικές συγκρούσεις που οδήγησαν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο το 1914.
Είναι οδυνηρό να παρατηρούμε πώς τα κινήματα που ήταν επαναστατικά, σήμερα γιορτάζουν την άνοδο της Κίνας και ότι ορισμένοι τη βλέπουν ως μια σοσιαλιστική χώρα που διοικείται από μαρξιστές ηγέτες. Αυτό είναι μέρος της τεράστιας σύγχυσης που απλώνεται στον τομέα της χειραφέτησης.
Το δεύτερο πρόβλημα είναι το τεράστιο ρίζωμα της αποικιοκρατίας μέσα στην κριτική σκέψη, η οποία αδυνατεί να δει πέρα από τα έθνη-κράτη ως θέατρα αλλαγής και επαναστατικών μετασχηματισμών.
Από τη μια πλευρά, τα κράτη της Λατινικής Αμερικής είναι μια ξεκάθαρη αποικιακή κληρονομιά, δομημένα με ιεραρχικό και πατριαρχικό τρόπο και δεν μπορούν να τροποποιηθούν ή να αναθεμελιωθoύν, όπως προσπαθούν να υποστηρίξουν ορισμένα προοδευτικά ρεύματα.
Από την άλλη, η ιστορική εμπειρία μας λέει ότι οι επιτυχημένες επαναστάσεις που περιορίζονταν στα σύνορα των κρατών δεν μπόρεσαν να προχωρήσουν στους μετασχηματισμούς που επιθυμούσαν.
Πρέπει να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα από έναν και πλέον αιώνα επαναστάσεων που επικεντρώθηκαν σε κράτη που δεν θα μπορούσαν ποτέ να είναι δημοκρατικά ή εκδημοκρατισμένα. Μπορεί κάποιος να φανταστεί μια οποιαδήποτε μορφή δημοκρατίας σε στρατούς και αστυνομία; Ή στο σύστημα δικαιοσύνης;
Τις εναλλακτικές που δεν βρίσκει ο Maalouf στην Κίνα, στη Ρωσία ή στο Ιράν, μπορούμε να τις εντοπίσουμε στους λαούς που έχουν οργανωθεί για να αντισταθούν και να δημιουργήσουν νέους κόσμους, σε πολλές γωνιές της ηπείρου μας.
Σίγουρα δεν αρκούν για να ανατρέψουν το καπιταλιστικό σύστημα, γι’ αυτό το EZLN στοχεύει να εργαστεί από σήμερα ώστε σε εκατόν είκοσι χρόνια, επτά γενιές, οι άνθρωποι που θα γεννηθούν να μπορούν να επιλέξουν ελεύθερα το μέλλον τους.
Δεν υπάρχουν θεσμικά ή κομματικά παραθυράκια, μονοπάτια, τεχνάσματα.
Δημοσιεύτηκε στη La Jornada. Μετάφραση για την Comune της Leonora Marzullo
o Raúl Zibechi συμμετέχει και υποστηρίζει με το παρακάτω κείμενο την εκστρατεία Ξεκινώντας από την ελπίδα και όχι από τον φόβο Partire dalla speranza e non dalla paura
“Όταν φεύγει ένας φίλος
υπάρχει ένας κενός χώρος
που δεν μπορείς να τον γεμίσεις
με τον ερχομό ενός άλλου φίλου“
(Alberto Cortez)
Αν έχουμε κάποια, μια ελπίδα να επιβιώσουμε, ως ανθρωπότητα και ως μέρος των «από κάτω», είναι επειδή μάθαμε να μεταμορφώνουμε τον πόνο σε χαρακώματα φωτός και ελπίδας. διότι ξέρουμε πώς να ελέγξουμε τον φόβο της μοναξιάς και του θανάτου.
Ο θάνατος του Marco Calabria μας λέει ότι πρέπει να ακολουθήσουμε το ίχνος, το αποτύπωμα του, να περπατήσουμε όλο και πιο δυνατά μέχρι να βυθιστούμε στη λάσπη της δημιουργίας, ενώ αντιστεκόμαστε και βαδίζουμε.
Δεν έχουμε άλλη εναλλακτική από το να σηκώσουμε το κεφάλι προς τα αστέρια, προς τα φώτα που μας φωτίζουν. Ένα από αυτά τα φώτα είναι η Comune, αυτή η απλή σελίδα αντιπληροφόρησης και αντι-ανάλυσης, μικρή, σχεδόν αόρατη για πολλούς, αλλά απαραίτητη για να μας καθοδηγήσει στην πιο σκοτεινή νύχτα που γνωρίσαμε.
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος Comune.info
