Ο καθηγητής Giorgio Monestarolo είναι ερευνητής στο Εργαστήριο Ιστορίας των Άλπεων (Πανεπιστήμιο της ιταλικής Ελβετίας) και καθηγητής ιστορίας και φιλοσοφίας στο Liceo V. Alfieri στο Τορίνο.
Το AntiDiplomat είχε την ευκαιρία να του πάρει συνέντευξη για να μιλήσει για το τελευταίο του βιβλίο «Ουκρανία, Ευρώπη, Κόσμος. Πόλεμος και αγώνας για την παγκόσμια ηγεμονία» με πρόλογο του στρατηγού Fabio Mini (Asterios Eκδόσεις, 2024).
ης Giulia Bertotto
«Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει, πλέον, εισέλθει σε δεύτερο επίπεδο σε σύγκριση με τα νέα σενάρια σύγκρουσης στην Παλαιστίνη και την Υεμένη. Ωστόσο, ένα σαφές κόκκινο νήμα συνδέει όλα αυτά τα γεγονότα.
Μια διεθνής τάξη πραγμάτων ή, μάλλον, μια ασταθής τάξη πραγμάτων – που βασίζεται στην κοινωνική ανισότητα, στην εκμετάλλευση των πλούσιων Χωρών έναντι των φτωχών, στην έλλειψη του δικαιώματος των λαών στην αυτοδιάθεση – έχει μπει οριστικά σε κρίση.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία σηματοδότησε την αρχή της επιτάχυνσης προς μια γενικευμένη κατάσταση χάους και σύγκρουσης. Για το λόγο αυτό, δεν είναι λάθος να αποδίδεται ιστορική σημασία στην έναρξη του πολέμου στις 24 Φεβρουαρίου 2022».
Αυτό γράφετε στην εισαγωγή του δοκιμίου σας «Ουκρανία, Ευρώπη, Κόσμος. Πόλεμος και αγώνας για την παγκόσμια ηγεμονία». Ποιο είναι αυτό το κόκκινο νήμα;
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το κόκκινο νήμα είναι η αποδυνάμωση των Ηπα. Αν και η κρίση στην Παλαιστίνη είναι ιστορική και δεκαετιών, η ένταση αυτής της σύγκρουσης -με τον Νετανιάχου να εκβιάζει ουσιαστικά τον Μπάιντεν για να λάβει υποστήριξη από τη Χώρα πέρα από τον ωκεανό- έχει αυξηθεί με τη μερική οικονομική και στρατιωτική αποδυνάμωση των Ηνωμένων Πολιτειών λόγω της σύγκρουσης με τη Ρωσία.
Αφού δεν υπήρχε πλέον η Σοβιετική Ένωση, η αμερικανική ομοσπονδία βρήκε τον χώρο της για επέκταση, ειδικά στη Μέση Ανατολή. Η Μέση Ανατολή είναι ο κόμβος των πόρων πετρελαίου και ο πολύτιμος εμπορικός δρόμος μεταξύ Ευρώπης και Ασίας.
Αυτό αντιπροσωπεύει μια ορθολογική στρατηγική, αλλά αντιθέτως το να ακολουθεί κανείς το Ισραήλ στις γενοκτονικές του προσπάθειες δεν είναι. Υπό αυτή την έννοια, ο αμερικανικός τρόπος να προχωρά καθίσταται σταδιακά λιγότερο στρατηγικός, πιο παράλογος και ίσως πιο επικίνδυνος και μπορεί να τους οδηγήσει να βυθιστούν ακόμη περισσότερο σε αυτή την αποδυνάμωση.
Έχει λοιπόν το Ισραήλ τη δυνατότητα να εκβιάζει τις ΗΠΑ;
Ναι, για δύο λόγους, ένας που σχετίζεται με την εσωτερική πολιτική και ένας που σχετίζεται με τη διεθνή πολιτική. Το Ισραήλ είναι το προκεχωρημένο φυλάκιο των Ηπα στη Μέση Ανατολή.
Οι συμφωνίες του Αβραάμ που επρόκειτο να συναφθούν αποτελούν μια εγγύηση για την παρουσία και την επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών στην μεσανατολική περιοχή. Στην εξωτερική πολιτική, οι αμερικανοί έχουν στοιχηματίσει τα πάντα ή πραγματικά πολύ στο Ισραήλ και δεν μπορούν να απαρνηθούν τον εταίρο τους σε μια περιοχή κλειδί, μια ζώνη τομή, ακόμη και αν αναλογιστεί κανείς μόνο το μερίδιο του παγκόσμιου εμπορίου που διέρχεται από την Ερυθρά Θάλασσα.
Υπό αυτή την έννοια, η επίθεση των Χούτι της Υεμένης έχει φέρει σε μεγάλη δυσκολία τις δυτικές δυνάμεις και ειδικότερα τους άγγλους και τους αμερικανούς. Ο δεύτερος λόγος που συνδέεται με την εσωτερική πολιτική είναι η οργανωμένη λομπιστική παρουσία του Ισραήλ στις Ηπα μέσω της AIPAC (American Israel Public Affairs Committee, Επιτροπή για τις αμερικανο-ισραηλινές επιχειρήσεις), η οποία χρηματοδοτεί ρεπουμπλικάνους και δημοκρατικούς υποψηφίους με εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια. Ένα λόμπι ικανό να επηρεάσει εξαιρετικά την αμερικανική ηγεσία.
Ο Μπάιντεν είναι πιθανώς ο πρόεδρος που βρίσκεται πιο κοντά στην AIPAC τα τελευταία χρόνια. Δεν είναι μια αποκλειστικά γεωπολιτική κρίση, όσο μεγάλη κι αν είναι, αυτή είναι μόνο η ορατή όψη, θα λέγαμε, αλλά μια κρίση του παγκόσμιου συστήματος που βασίζεται στην αδικία, ο ιμπεριαλισμός βρίσκεται σε κρίση. Σε ποιο στάδιο βρίσκεται ο πόλεμος στην Ουκρανία;
Μετά την ουκρανική αντεπίθεση την άνοιξη-καλοκαίρι του 2024, εξαντλήθηκαν όχι μόνο τα όπλα αλλά και οι στρατιώτες, η τροφή των κανονιών αυτού του πολέμου πληρεξουσίων. έτσι οι ουκρανοί υποχωρούν σιγά σιγά και οι ρώσοι προχωρούν αργά κατά μήκος της γραμμής.
Η κατάληψη της Avdiivka από τις ρωσικές δυνάμεις αντιπροσωπεύει μια τόσο συμβολική όσο και στρατηγική νίκη καθώς το Κίεβο δεν μπορεί πλέον να οικοδομήσει ένα σύστημα οχυρώσεων.
Οι ρώσοι ολοκληρώνουν αυτή τη στιγμή την κατάκτηση του Ντονμπάς αλλά απέχει ακόμα πολύ από το να ολοκληρωθεί. Έχουν προχωρήσει κατά μερικές εκατοντάδες μέτρα, με σπάνιες εξαιρέσεις, οπότε ο πόλεμος πιθανότατα θα είναι ακόμη μακρύς.
Αν δεν καταρρεύσει το ουκρανικό εσωτερικό μέτωπο, αν δεν έρθει να λείψει η συναίνεση προς την κυβέρνηση μετά από δύο χρόνια πολέμου. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στην κατάρρευση του στρατού του Ζελένσκι και να ανοίξει μια πολύ ισχυρή διεθνή ένταση.
Τι θα κάνουν αμερικανοί και ευρωπαίοι μπροστά σε μια ξαφνική επιτάχυνση; Εν τω μεταξύ, ο Μπάιντεν πρέπει επίσης να παρακολουθεί ανοιχτά την Ταϊβάν, η Κίνα φαίνεται μακρινή, αλλά ο ρόλος της και των BRICS βρίσκεται σε άνοδο, είναι κυρίαρχος, επικρατέστερος.
Θα μπορούσε η Ουκρανία να ενταχθεί σύντομα στο ΝΑΤΟ;
Αναμφίβολα θα απέκλεια την είσοδο της Ουκρανίας στο Νατο, τόσο για λόγους που σχετίζονται με το ίδιο το Ατλαντικό Σύμφωνο, όσο και γιατί αν συνέβαινε στην πραγματικότητα θα ήμασταν για όλες τις προθέσεις και σκοπούς σε πόλεμο με τη Ρωσία. Η Ουκρανία είναι η βελόνα της ζυγαριάς, το κέντρο της σύγκρουσης μεταξύ Νατο και Ρωσίας.
Από το 1996 με Κλίντον ως πρόεδρο, το Νατο δεν έχει τηρήσει την άτυπη συμφωνία που ορίζεται για μη δυτική επέκταση. το 2007 ο Πούτιν δήλωσε στη Διεθνή Διάσκεψη του Μονάχου ότι δεν θα δεχόταν περαιτέρω εδαφική επέκταση και η κόκκινη γραμμή ήταν η Ουκρανία.
Μόλις ένα μήνα αργότερα έφτασε η πρόταση της Ουκρανίας για ένταξη στο Νατο. Από εκεί όλα πήγαν στον κατήφορο, κατέρρευσαν. Στα μέσα δεκεμβρίου 2021, δύο μήνες πριν από τις επιχειρήσεις στην Ουκρανία, η Ρωσία παρουσίασε ένα μνημόνιο που ονομάζεται Σχέδιο ειρήνης στο Νατο και τις Ηπα στο οποίο πρότεινε τη διπλωματική επίλυση των συγκρούσεων που έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια.
Ουσιαστικά το αίτημα ήταν πάντα το ίδιο να σταματήσει η προέλαση στα εδάφη της πρώην ΕΣΣΔ. Η επεκτατική φιλοδοξία του Νατο και η φιλοδοξία της Ρωσίας να διατηρήσει τα σύνορά τους ήταν για άλλη μια φορά σοβαρά σε αντίθεση, σε τριβή.
Ο πόλεμος στην καρδιά της Ευρώπης, η γενοκτονία του πληθυσμού της Γάζας, η επικοινωνιακή ομαλοποίηση του πολέμου και η επιστροφή στην πυρηνική απειλή είναι όλα τρομακτικές ενδείξεις μιας παγκόσμιας αλλαγής που βλέπει την παρακμή της αμερικανικής ηγεμονίας, όπως είχαν προβλέψει ο Terence H. Hopkins και ο Immanuel Wallerstein στο βιβλίο τους που γράφτηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 που αναφέρετε.
Οι πολιτικές ενέργειες είναι αποτέλεσμα ισχυρών υλικών και οικονομικών αλλά και ιδανικών και κοινωνικών πιέσεων. Μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου η μόνη υπερδύναμη ήταν οι Ηπα, οι οποίες όμως δεν βρίσκονταν σε μια ανοδική φάση της παραβολής τους.
Είχαν νικήσει την ΕΣΣΔ, είχαν το πιο σημαντικό στρατιωτικό κεφάλαιο, αλλά η διαδικασία που ονομάζουμε παγκοσμιοποίηση είχε ήδη ξεκινήσει και η αμερικανική εσωτερική οικονομία βίωνε μεγάλες συγκρούσεις, με την ανάπτυξη της ευημερίας που είχε προκαλέσει συρρίκνωση των κερδών.
Οι δύο μελετητές έβλεπαν σε αυτή τη φάση της παγκοσμιοποίησης τα σημάδια κρίσης ενός γίγαντα. Ενώ όλοι οι μελετητές επαινούσαν την ανάπτυξή τους μέσω της χρηματιστικοποίησης και της μετακίνησης παραγωγικών διαδικασιών ή φάσεων παραγωγής σε άλλες χώρες για την απόκτηση ανταγωνιστικότητας, οι Hopkins και Wallerstein έλεγαν ότι αυτή η φάση θα συνεπαγόταν μια σύγκρουση για την παγκόσμια ηγεμονία.
Στο τρίτο κεφάλαιο εξηγείτε ποια είναι η θέση της Ευρώπης σε αυτή την παγκόσμια αποσταθεροποίηση. Είναι μια περίεργη κατάσταση η δική της γιατί δεν έχει δικό της στρατό και τα συμφέροντά της δεν συμπίπτουν με εκείνα των Ηνωμένων Πολιτειών, αντίθετα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει βρει άλλους, μη στρατιωτικούς τρόπους για να συμμετάσχει στην παγκόσμια σύγκρουση που αποκαλώ Νομισματικό Πόλεμο. Θα παραθέσω ένα απόσπασμα από το βιβλίο μου: «Τις πρώτες εβδομάδες μετά τις 24 Φεβρουαρίου 2022, μερικοί από τους πιο σημαντικούς και διάσημους άνδρες από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, πρώτος και κύριος ο Μάριο Ντράγκι, ανέπτυξαν ένα σύστημα για να στραγγαλίσουν τη ρωσική οικονομία.
Η κίνηση βασίζεται σε δύο σκέλη: στην ενίσχυση των οικονομικών κυρώσεων, προκειμένου να πιεστούν οι εξαγωγές ρωσικών πρώτων υλών και να χτυπηθεί η βιομηχανία της Μόσχας με απαγόρευση εισαγωγής δυτικών εξαρτημάτων-συστατικών στοιχείων. την αναστολή των τραπεζών και των μεγάλων ρωσικών χρηματοπιστωτικών και ασφαλιστικών εταιρειών από τη διεθνή τραπεζική πλατφόρμα SWIFT και την επίταξη, sic et simpliciter, κεφαλαίων της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας που κατατίθενται σε ξένα καταστήματα για επιχειρήσεις σχετικές με τα συστατικά στοιχεία στις διεθνείς συναλλαγές».
Αντί να είναι ένας στρατιωτικός βραχίονας ενάντια στη Ρωσία, η Ευρώπη έπρεπε να παίξει έναν χρηματοοικονομικό ρόλο για να στραγγαλίσει οικονομικά το Κρεμλίνο. Οι αμερικανικοί ηγετικοί κύκλοι και η άρχουσα τάξη μας δεν έκαναν σωστούς λογαριασμούς και αυτό δείχνει ότι δεν έχουν το παραμικρό συνολικό όραμα, καμία προνοητικότητα.
Η Ευρώπη βιώνει μια πραγματική κρίση ορθολογισμού, συγχέοντας τις επιθυμίες της με την πραγματικότητα. «Η ρητορική του επιτιθέμενου και του έχοντος δεχτεί επίθεση, σύμφωνα με την οποία οι ρώσοι είναι οι κακοί και οι ουκρανοί είναι οι καλοί, που χρησιμοποιήθηκε σαν ένα σφυρί, το οποίο χτύπησε, πάτησε σαν οδοστρωτήρας την κοινή γνώμη, από όλα τα μεγάλα φιλοατλαντικά μέσα ενημέρωσης (για την Ιταλία όλα αυτά, με κάποια σπάνια εξαίρεση όπως το «Il Fatto Quotidiano» και κάποιων συνεργατών του «il manifesto») σαρώνει την πολυπλοκότητα αυτής της ιστορίας.
Εκείνο που μπορεί να ειπωθεί με κάποια αντικειμενικότητα είναι ότι, αναμφίβολα, η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία και ως εκ τούτου συνέβαλε ισχυρά στην αποσταθεροποίηση της διεθνούς κατάστασης, φέρνοντας μαζί της και την ευθύνη αυτής της επιλογής.
Ταυτόχρονα, το έδαφος για την εισβολή προετοιμάστηκε προσεκτικά και προκλήθηκε σκόπιμα από τις αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ, ορισμένων ευρωπαϊκών Χωρών –κυρίως ανατολικών– και της ουκρανικής κυβέρνησης».
Γράφετε στο όγδοο κεφάλαιο. Η ευθύνη των μέσων ενημέρωσης είναι τεράστια γιατί επηρεάζει την κοινή γνώμη, η οποία είναι τελικά το ισχυρότερο όπλο για τη διεξαγωγή ή την αποφυγή ενός πολέμου, όπως είπε και ο Ασάνζ.
Βιώνουμε μια περίοδο χειμερίας νάρκης της δημοκρατίας, επειδή οι πληροφορίες, οι φιλοσοφίες, οι ιδεολογίες εναλλακτικές σε αυτά τα περιεχόμενα που προβάλλει ο νεοφιλελευθερισμός έχουν εξαλειφθεί σε επίπεδο επικοινωνιακό και της κυκλοφορίας στην κοινή γνώμη.
Η περίπτωση του Βαρουφάκη είναι εμβληματική από αυτή την άποψη: ο λαμπρός οικονομολόγος ήθελε να εξηγήσει στην ευρωπαϊκή τρόικα ότι το αίτημα λιτότητας για την Ελλάδα ήταν επιζήμιο τόσο για αυτή την τελευταία όσο και για την Ευρώπη.
Φυσικά είχε δίκιο αλλά κανείς δεν ενδιαφερόταν για μια λογική αντιμετώπιση. Η εξουσία δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση, γι’ αυτό πρέπει να υπάρχουν διάφορα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης ώστε να αναγκάζουν να το κάνει.
Μια «φιλοσοφική» ερώτηση. Το 1933 ο Αϊνστάιν, ειδικός στα κοσμικά βάθη, ρώτησε τον Φρόιντ, τον οποίο θεωρούσε ειδικό στα ανθρώπινα βάθη, αν θα υπήρχε κάποια στιγμή μια ανθρώπινη εποχή χωρίς πόλεμο.
Ο Φρόιντ απάντησε ουσιαστικά όχι. Στην εποχή των δικαιωμάτων για όλους και της επιδεικτικής συμπερίληψης, παρά τη ρητορική της Μνήμης, γινόμαστε μάρτυρες της σφαγής ολόκληρου του παλαιστινιακού πληθυσμού σχεδόν ανήμποροι.
Κανείς δεν σταματά το Ισραήλ. Καθώς προχωρά ο Γ’ παγκόσμιος πόλεμος. Πιστεύετε ότι θα μπορούσε να υπάρξει ανθρωπότητα στο μέλλον που δεν διεξάγει πόλεμο;
Καταλαβαίνω πραγματικά την αίσθηση αδυναμίας αλλά σε αντίθεση με τον Φρόιντ δεν είμαι εντελώς απαισιόδοξος. Νομίζω ότι το κρίσιμο τεστ είναι πώς θα βγούμε από τη γενοκτονική εθνοκάθαρση της Παλαιστίνης.
Συνέβησαν συγκλονιστικά πράγματα: το Διεθνές Δικαστήριο της Δικαιοσύνης αποφάνθηκε κατά του Νετανιάχου, όπως φημολογείται ότι το δικαστήριο της Χάγης ερευνά ισραηλινούς ηγέτες για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Εάν δοθεί συνέχεια σε αυτές τις διαδικασίες και εκδοθεί κλήτευση κατά του ισραηλινού πρωθυπουργού, ίσως θα μπορούσαμε να έχουμε ελπίδες. Τη δεκαετία του 1930, την εποχή της αλληλογραφίας μεταξύ Φρόιντ και Αϊνστάιν, ο ΟΗΕ, το διεθνές Δικαστήριο δικαιοσύνης και το διεθνές ποινικό δικαστήριο δεν υπήρχαν.
Αυτοί οι θεσμοί, που γεννήθηκαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, καλούνται σήμερα σε ένα νέο καθήκον, μπορούν να μας οδηγήσουν σε έναν νέο, πιο ορθολογικό πολυπολικό κόσμο.
Η κοινή γνώμη, τα φοιτητικά κινήματα, οι λαϊκές οργανώσεις πρέπει να συνεργαστούν, ελπίζουμε και τα συνδικάτα και κάλλιο αργά παρά ποτέ και εκείνα τα πολιτικά κόμματα που εξακολουθούν να έχουν ένα μη μηδενιστικό και παράλογο όραμα για τον κόσμο.
Τι μπορεί να γίνει, τι μπορούμε να κάνουμε μπροστά στην πολεμοχαρή μετατόπιση;
Υπάρχει ακόμη έλλειψη οργανωμένων και μαζικών πολιτικών δυνάμεων ικανών να επηρεάσουν την κατάσταση. Στο μεταξύ βλέπω δύο δρόμους. Από τη μία πλευρά, οι πολίτες και οι εργαζόμενοι πρέπει να είναι αυτοί που αισθάνονται την απειλή του πολέμου.
Πρέπει να αυτοοργανωθούν. Μερικά παραδείγματα. Στο Τορίνο, δάσκαλοι και ερευνητές έχουν κινηθεί μέσα σε ένα κίνημα που ονομάζεται Σχολή για την ειρήνη. Σε εθνικό επίπεδο, οι φοιτητές που αγωνίζονται κατά της γενοκτονίας είναι μια φωνή ελπίδας.
Εν ολίγοις, υπάρχει μια αυθόρμητη αντίσταση στον πόλεμο. Ο άλλος δρόμος είναι αυτός των ανεξάρτητων και αντιπληροφοριακών μέσων. Εάν αυτές οι εμπειρίες καταφέρουν να ομοσπονδιοποιηθούν, να δημιουργήσουν μια κρίσιμη μάζα, η κατάσταση θα αρχίσει να αλλάζει.
Ως προς αυτό, θα ήθελα να επισημάνω, ως καλή πολιτική πρακτική, το Παρατηρητήριο κατά της Στρατιοποίησης των Σχολείων και των Πανεπιστημίων στο οποίο εντάσσομαι με πλήρη υποστήριξη. https://osservatorionomilscuola.com/
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος La Bottega del Barbieri
