Το παιχνίδι έσπασε, μπροστά στα μάτια του κόσμου. Και – σκεπτόμενοι τι συνέβη στην Ουάσινγκτον (αλλά όχι μόνο εκεί) – πρέπει να ληφθούν καλά υπόψη και οι δύο πτυχές. Το παιχνίδι της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, η οποία έχει την πρώτη ολοκληρωμένη μορφή της νεωτερικότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες, είχε ήδη τιναχθεί στον αέρα εκεί για πρώτη φορά, έχοντας μετατραπεί σε πόλεμο Απόσχισης.
Εκείνη την εποχή, μέσα στον δέκατο ένατο αιώνα, εν μέσω μιας καπιταλιστικής ανάπτυξης που φαινόταν δυνητικά τόσο απεριόριστη όσο το έδαφος των ΗΠΑ – τότε ταξίδευαν με άλογο, όχι με αεροπλάνο – η λύση της αντίφασης μεταξύ βιομηχανικής μπουρζουαζίας και γαιοκτημόνων πήρε την «ενάρετη» μορφή ενός πολέμου ενάντια στη δουλεία.
Η οποία ήταν σίγουρα μια βάρβαρη μορφή εκμετάλλευσης των ανθρωπίνων όντων, αλλά έπρεπε να αντικατασταθεί – στη σύγχρονη βιομηχανία – από μια άλλη όχι λιγότερο άγρια μορφή: τη μισθωτή εργασία. Για όσους δυσκολεύονται να σκεφτούν με τις οικονομικές κατηγορίες, συνιστούμε πάντα το μάθημα που δίνει ο Μάρλον Μπράντο στην ταινία Queimada.
Σήμερα η αντίφαση μεταξύ των μορφών του κεφαλαίου παρουσιάζεται προφανώς με μια διαφορετική διαμόρφωση. Από τη μία πλευρά οι πρωταγωνιστές της παλιάς σύγκρουσης («ώριμες» βιομηχανίες και αγροτικές εταιρείες όλων των μεγεθών), από την άλλη η μεγάλη επιχείρηση-χρηματοδότηση της Wall Street, των πολυεθνικών υψηλής τεχνολογίας, η οικονομία της πλατφόρμας.
Οι πρώτοι αναγνωρίζοντας τον Τραμπ ως πρωταθλητή, προσπάθησαν και θα ήθελαν ακόμη να προσπαθήσουν να εσωτερικοποιήσουν πάλι ένα μεγάλο μέρος των παραγωγών που βρίσκονται πλέον στο εξωτερικό εδώ και δεκαετίες (Μεξικό, Κίνα κ.λπ.).
Τα κέρδη τους εξαρτώνται από αυτό, αλλά και εκατομμύρια θέσεις εργασίας σε μια Αμεριkή που μετρά 100 εκατομμύρια «ανενεργές» θέσεις εργασίας και έχει δει την τροφοδοσία και τις υπηρεσίες να καταρρέουν – όπως παντού – λόγω της πανδημίας.
Οι δεύτεροι, όλο και λιγότερο συνδεδεμένοι με την εδαφική «ιδιαιτερότητα» και με μια τρομακτική ρευστότητα διαθέσιμη, ονειρεύονται μια επιστροφή στην «παγκοσμιοποίηση», στην οποία να ασκήσουν την ίδια ηγεμονία με αυτή πριν λίγων χρόνων.
Με άλλα λόγια, η σημερινή αντίθεση συμβαίνει εν μέσω μιας απώλειας κεντρικότητας, σε μια συστημική κρίση που αμφισβητεί κάθε πτυχή της κοινωνικής οργάνωσης στη νεοφιλελεύθερη Δύση.
Και αν, για άλλη μια φορά, τα οικονομικά ζητήματα καθίστανται πολύ περίπλοκα, υπάρχει η διαχείριση της πανδημίας που δείχνει ότι αυτή η οργάνωση (της κοινωνίας, των Κρατών, της παραγωγής) δεν είναι πλέον σε θέση να λύσει τα προβλήματα που αυτή η ίδια δημιουργεί.
Οι προοπτικές του «έρποντος εμφυλίου πολέμου» στις ΗΠΑ είναι εν ολίγοις ριζικά διαφορετικές από εκείνες τις θριαμβευτικές του 19ου αιώνα. Λέγαμε επίσης ότι αυτή η κρίση συμβαίνει κάτω από τα μάτια του κόσμου.
Και αν οι ανησυχητικές ευρωπαϊκές αντιδράσεις, πολύ χαμηλού προφίλ, είναι κατανοητές, σαν να περιμένουμε να μάθουμε πρώτα ποιος θα κερδίσει ή τι θα συμβεί τις επόμενες εβδομάδες, μπορεί κανείς να φανταστεί πώς ζουν αυτή την βαθιά πολιτική κρίση yankee στον υπόλοιπο κόσμο. Με άλλα λόγια, μεταξύ των πιο ανυπόμονων και αναστατωμένων ανταγωνιστών-competitors ή μεταξύ των Χωρών που έπρεπε να υποφέρουν περισσότερο από το βάρος της «προσοχής» των ΗΠΑ.
Εδώ, εκτός από τις βραχυπρόθεσμες εκτιμήσεις (πιθανότητα ή όχι νέων στρατιωτικών επεμβάσεων στο εξωτερικό), σίγουρα επιμετράται-ζυγίζεται και η πτώση της αξιοπιστίας του θεσμικού πολιτικού μοντέλου που έχουν αντιπροσωπεύσει οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Περισσότερο στην προπαγάνδα παρά στην αληθινή πραγματικότητα, αλλά υπήρξε ο θεμελιώδης πυλώνας του.
Να βλέπουμε συμμορίες ξεδιάντροπων, ακόμη και οπλισμένων, να μπαίνουν στον «ναό» της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Δείτε τους αστυνομικούς να ανοίγουν διάπλατα το δρόμο σε αυτούς, να τους συνοδεύουν λίγο πολύ ευγενικά στους διαδρόμους και τις σκάλες της υψηλότερης εξουσίας.
Και πάνω απ’ όλα, βλέποντας έναν απερχόμενο πρόεδρο να υποκινεί ή να χαϊδεύει αυτές τις συμμορίες, ενώ ο νεοεκλεγείς να μουρμουρίζει λόγια προσεκτικής καταδίκης της «βίας», σίγουρα δεν θα βοηθήσει την αξιοπιστία των ΗΠΑ ως «μοντέλο για τον κόσμο”.
Τέλος πάντων, όλοι όσοι έχουν μια ανοιχτή αντιδικία με τους yankees διαθέτουν τώρα πολύ περισσότερα χαρτιά στα χέρια για να παίξουν. Στα διάφορα θέατρα των περιφερειακών συγκρούσεων, για παράδειγμα, ή προς την κατεύθυνση που πρέπει να δοθεί στη διεθνή οικονομία.
Ακόμα και οι αγνοούμενοι, σκορπισμένοι εδώ κι εκεί, δυτικοί κομμουνιστές, σε κάποιο βαθμό, θα μπορούσαν να έχουν την ευκαιρία να ανοίξουν ξανά το στόμα τους, αν σκέπτονται καλά…
Το πρόβλημα των ΗΠΑ, στην πραγματικότητα, δεν αφορά τόσο τις επόμενες ώρες. Κατά κάποιον τρόπο ο Sleeping Joe Biden θα μπει στον Λευκό Οίκο και ο The Donald θα πεταχτεί έξω. Αλλά αυτό που έχει ξεκαθαρίσει, στα οποία έδωσε μορφή και πειστική «αφήγηση», είναι μια ριζοσπαστική αντιδραστική εναλλακτική στο πολιτικό μοντέλο που έχει σταθεροποιηθεί για πάνω από δύο αιώνες.
Μια εναλλακτική που έχει συγκεντρώσει σχεδόν το μισό των συναινέσεων και η οποία εμφανίζεται – και ίσως είναι επίσης – πολύ πιο συμπαγής από το «δημοκρατικό μέτωπο» που το κατεστημένο έσφιξε την αγκαλιά του γύρω από τον χλωμό και ηλικιωμένο εκφραστή.
Η διοίκηση μιας χώρας που χωρίζεται στη μέση, με πολλά όπλα σε ελεύθερη κυκλοφορία, με βαθιά αποκλίνοντα συμφέροντα (μεταξύ της Main Street και της Wall Street) δεν θα είναι καθόλου εύκολη επιχείρηση-business as usual. Τα πραγματικά προβλήματα, για τον γέρο ιμπεριαλισμό yankee, ξεκινούν τώρα.
Η πυρκαγιά της σύγκρουσης έχει αναφλεγεί στην καρδιά της αυτοκρατορίας, ενώ μέχρι τώρα το κατεστημένο-l’establishment κατάφερνε πάντα να το «εξάγει» σε κάποιο εχθρό ευκολίας.
Ο κίνδυνος, στο βάθος, αλλά σήμερα λίγο λιγότερο απόμακρος, είναι μια κοινωνική και πολιτική κατάρρευση της οποίας κανείς, προς το παρόν, δεν μπορεί να υπολογίσει επακριβώς τις συνέπειες.
Καλό 2021! Συγκριτικά, το 2020 …δεν ήταν τίποτα…[μπροστά σε αυτό που έρχεται].
‘‘Να δεις τι σου ‘χω για μετά», που γράφει και τραγουδά ο ποιητής..
