Στις 13 Απριλίου 2015, πέθαινε ο Eduardo Hughes Galeano, δημοσιογράφος, συγγραφέας και δοκιμιογράφος Ουρουγουανός, μια από τις πιο σημαντικές φωνές της λατινοαμερικανικής ηπείρου.
“Ο διεθνής καταμερισμός εργασίας συνίσταται στο γεγονός ότι ορισμένες Χώρες ειδικεύονται στο να νικούν, ενώ άλλες στο να χάνουν. Η περιοχή μας, την οποία σήμερα ονομάζουμε Λατινική Αμερική, βρίσκονταν στο πολύ πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης της και ειδικεύτηκε να χάνει….”.
Έτσι ξεκινάει το Οι ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής, το βιβλίο που ο Galeano δημοσίευσε ακριβώς πριν από πενήντα χρόνια, όταν ήταν τριάντα ενός χρόνων, γράφει η Maria Teresa Messidoro (*). Ήξερε ότι ένα ενημερωτικό εγχειρίδιο πολιτικής οικονομίας με στυλ μυθιστορήματος αγάπης ή πειρατικών ιστοριών θα μπορούσε να φαίνεται μια ιεροσυλία.
Αλλά αυτή ακριβώς η ασέβεια είναι το κλειδί της γοητείας του βιβλίου του για αρκετές γενιές λατινοαμερικάνων και όχι μόνο.
Ένα σημαντικό βιβλίο, που γεννήθηκε χάρη στις εκλεκτικές πηγές που χρησιμοποίησε ο συγγραφέας: πράγματι υπάρχουν αναφορές των Alexander Von Humboldt, Domingo F. Sarmiento, Bartolomé Miter, José María Rosa, Tulio Halperin Donghi, Celso Furtado, Fernando Ortiz, Gregorio Selser , José Carlos Mariátegui, José Luis Busaniche, Darcy Ribeiro, Dardo Cúneo, Raúl Scalabrini Ortiz, Jorge Abelardo Ramos, José Hernández, Rodolfo Ortega Peña, Rogelio García Lupo και Karl Marx. Η λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία είναι προφανώς παρούσα, με τους Miguel Barnet, Alejo Carpentier, Mario Vargas Llosa, Miguel Ángel Asturias και πολλούς άλλους συγγραφείς, λιγότερο ή περισσότερο διάσημους.
Ρώτησα μερικούς Ιταλούς και λατινοαμερικανούς τι αντιπροσώπευσε ο Γκαλεάνο και εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει γι’ αυτούς.
Να κάποιες από τις απαντήσεις:
“Είναι ένας μεγάλος”
“Η ιστορία που γίνεται ποίηση”
“Το βιβλίο Οι ανοικτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής, Le vene aperte dell’America Latina και άλλα έργα του Galeano είχαν μεγάλη επιρροή στα νεανικά μου χρόνια, κάνοντάς μας να γνωρίζουμε την ιστορική ανισότητα που έχει επηρεάσει τους λαούς της Λατινικής Αμερικής»”
“Αυτό το βιβλίο ήταν σαν ένα χαστούκι που έριξε στο πρόσωπο μου την ιστορία της λατινοαμερικανικής ηπείρου, παράγοντας νούμερο ένα πριν και ένα μετά για μένα. Το στυλ γραφής του, απλό αλλά βαθύ, φωτίζει και δίνει βεβαιότητες…”
Ο Galeano συνήθιζε να λέει ότι αυτό το βιβλίο γράφτηκε «για να συνομιλήσει με τους ανθρώπους», για να αποκαλύψει τα πράγματα που η επίσημη ιστορία, αυτή που διηγείται από τους νικητές, κρύβει ή παρερμηνεύει.
Αυτός ο ίδιος, στον επίλογο που πρόσθεσε επτά χρόνια αργότερα, θυμάται κάποια επεισόδια που συνέβησαν στους δρόμους της λατινοαμερικανικής ηπείρου: το κορίτσι που διάβαζε το βιβλίο για την συντρόφισσα της που κάθονταν δίπλα σε ένα λεωφορείο το οποίο διέσχιζε τους δρόμους της Μπογκοτά και βρέθηκε να το διαβάζει όρθια για όλους τους άλλους επιβάτες. ή το κορίτσι που διέφυγε από την χιλιανή δικτατορία με το βιβλίο τυλιγμένο σε πάνες για το μωρό της. ή τον σπουδαστή που σε μια εβδομάδα πέρασε από βιβλιοπωλείο σε βιβλιοπωλείο στο Μπουένος Άιρες, για να το διαβάσει σε κομμάτια, γιατί δεν είχε χρήματα ώστε να το αγοράσει…
Υπάρχουν μέρη του βιβλίου που φαίνεται να είναι γραμμένα σήμερα, το 2021, επειδή το παρελθόν καλείται από το παρόν. Ο Eduardo είπε: «Αυτό το βιβλίο είναι μια αναζήτηση για κλειδιά της ιστορίας του παρελθόντος που χρησιμεύουν για να εξηγούν το παρόν”.
Ένα βιβλίο που συνεχίζει να πωλείται: τον απρίλιο του 2009, κατά τη διάρκεια της Πέμπτης Συνόδου Κορυφής της Αμερικής, Quinta Cumbre de las Américas, ο τότε πρόεδρος της Βενεζουέλα Ούγκο Τσάβες έδωσε ένα αντίγραφο των ανοιχτών φλεβών της Λατινικής Αμερικής στον αμερικανό συνάδελφό του Μπαράκ Ομπάμα. Σε μόλις είκοσι τέσσερις ώρες, στον ιστότοπο της Amazon, το βιβλίο έφτασε από την θέση 60,280 στην δέκατη μεταξύ των βιβλίων με τις μεγαλύτερες πωλήσεις.
Για να γιορτάσει την 50ή επέτειο του βιβλίου, και να θυμίσει την επέτειο του θανάτου του Galeano, ο λατινοαμερικανός εκδότης Siglo XXI αποφάσισε να δώσει μια ειδική έκδοση του κειμένου, εμπλουτισμένου με κάποια σκίτσα-κινούμενα σχέδια του αργεντινού σχεδιαστή Tute (1).
Διότι «ανοίγονται καιροί της εξέγερσης και της αλλαγής, επειδή δεν είναι αλήθεια ότι το πεπρωμένο αναπαύεται ανάμεσα στα γόνατα των θεών, αλλά λειτουργεί ως μια φλογερή πρόκληση στις συνειδήσεις των ανθρώπων”
Και δεδομένου ότι ο Galeano έχει δίκιο, οι αγώνες μας, οι καθημερινές μας αντιστάσεις χρειάζεται ακόμη να διαβάσουν και να στοχαστούν επάνω σε όλα τα βιβλία του (2).
θέλουμε να τον θυμόμαστε με τα τελευταία λόγια του επιλόγου του βιβλίου Siete años después, Επτά χρόνια αργότερα:
“Το σύστημα έχει πόδια από πηλό.
Ορίζει τον εαυτό του ως πεπρωμένο και θα ήθελε να συγχέεται με την αιωνιότητα.
Οποιαδήποτε μνήμη είναι ανατρεπτική, διότι είναι διαφορετική,
και έτσι είναι οποιοδήποτε σχέδιο για το μέλλον.
Το σύστημα βρίσκει το παράδειγμά του στην αμετάβλητη κοινωνία των μυρμηγκιών.
Δεν συμφωνεί με την ιστορία των ανθρώπων,
γιατί αυτή είναι μια συνεχής αλλαγή.
Και διότι στην ιστορία των ανθρώπων
Κάθε πράξη καταστροφής βρίσκει, αργά ή γρήγορα,
μια απάντηση σε μια πράξη δημιουργίας. (3)
1 https://desinformemonos.org/lanzan-edicion-especial-de-las-venas-abiertas-de-america-latina/
2 Εκτός από τις ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής, δεν μπορούμε να ξεχάσουμε τη μνημειακή Μνήμη της φωτιάς, τρεις τόμους, Εκδόσεις Sansoni, 1990, το ασεβές και συναρπαστικό Λάμψεις και μιζέριες του ποδοσφαιρικού παιχνιδιού, Εκδόσεις Sperling & Kupler, 1997, ή το πολύ γλυκό τα παιδιά των ημερών, Sperling & Kupler Editori, 2012, και ακόμη το βιβλίο των αγκαλιών, Sansoni Editori 1992, και πολλά άλλα πάντα όμορφα…
3 Πάρθηκε από τις ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής, Eduardo Galeano, Sperling & Kupler Editori, 1997, έκδοση με πρόλογο της Isabel Allende, σχεδόν αδύνατο να βρεθεί.
(*) Αντιπρόεδρος της Ένωσης Lisangà κουλτούρες σε κίνηση OdV, www.lisanga.org
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος la bottega del barbieri
