Η εκδήλωση προγραμματίστηκε να γίνει το απόγευμα του Σαββάτου στη Δ. Βιβλιοθήκη. Σε συνεργασία με το σύλλογο των Μικρασιατών.
Η γνωστή μας Νοέλ Μπάξερ θα παρουσιάσει το αποτέλεσμα της έρευνας της επί ενός ντοκουμέντο. Θα την προλογίσει ο κ. Κυριάκος Λυκουρίνος. Η κ. Μπάξερ που ποτέ δεν ξεχνά την Καβάλα, πόλη στην οποία μεγάλωσε, μίλησε στην Πρωινή.
Η συνέντευξη
Ερ: Έρχεστε στην Καβάλα για να κάνετε μια σημαντική ομιλία στη Δημοτική Βιβλιοθήκη το Σάββατο 12 Οκτωβρίου, στις 7 το απόγευμα. Πείτε μας τι ακριβώς θα περιλαμβάνει αυτή η ομιλία.
Απ: Έχω κάνει μια έρευνα σε ένα πάρα πολύ ενδιαφέρον ντοκουμέντο, το οποίο δεν έχει δημοσιευτεί ακόμη. Είναι άγνωστο στον κόσμο αλλά είναι συνταρακτικό. Σ’ ένα από τα ταξίδια μου στη Σμύρνη, αυτά τα ταξίδια επιστροφής που λέμε για να γράψω τα βιβλία μου και να γνωρίσω την πατρίδα όπου γεννήθηκε ο πατέρας μου, ήρθα σε επαφή με την κοινότητα των Λεβαντίνων. Γιατί και εγώ Λεβαντίνα είμαι από καταγωγή. Μου έδωσαν ένα παλιό δακτυλογραφημένο κείμενο το οποίο ήταν ένα ποίημα τριών σελίδων. Ήταν ομοιοκατάληκτο. Το διάβασα και συγκλονίστηκα. Ήταν ένας θρήνος, ήταν ένα ποίημα καταπληκτικό και ήταν μια περιγραφή των καμένων, μια περιγραφή της καταστροφής, μια περιγραφή των θυμάτων. Αυτό είχε γίνει από έναν ξένο κάτοικο της Σμύρνης, της ξένης κοινότητας. Το συγκλονιστικό δεν είναι μόνο αυτό. Το ότι έχουμε μια μαρτυρία αυθεντική από έναν άνθρωπο που εκείνη την ώρα που συμβαίνουν τα γεγονότα ήταν στους δρόμους της Σμύρνης, κοιτούσε και τα μετέφερε αμέσως σωστά. Συγκλονιστικό και το ότι επέλεξε για να το κάνει αυτό τη γλώσσα των θυμάτων. Είναι στα Σμυρναίικα γραμμένο. Με τον τρόπο που γράφανε οι Λεβαντίνοι δηλαδή με το Λατινικό αλφάβητο. Είναι τα λεγόμενα Φραγκοχιώτικα αυτά. Ακούγεται σα Σμυρναίικο αλλά είναι γραμμένο με Λατινικά γράμματα.
Ερ: Αυτό το κείμενο παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Καβάλα;
Απ: Δεν είναι η πρώτη αλλά η τρίτη φορά. Είναι ένα κείμενο, το οποίο μόλις το είδα κατάλαβα ότι αυτό έπρεπε να αποδοθεί στους απογόνους των θυμάτων. Δεν ανήκει μόνο στους Λεβαντίνους της Σμύρνης. Ανήκει στα παιδιά και στα εγγόνια των θυμάτων. Έτσι λοιπόν πήρα την άδεια από τους ανθρώπους να το πάρω και να το δουλέψω. Ήθελε πολύ δουλειά, ήθελε να βρω οποιαδήποτε πληροφορία που υπήρχε άρα έπρεπε να μιλήσω με πολλούς. Για να μπορέσεις να προσεγγίσεις ποιος έγραψε αυτό το ποίημα, σε τι συνθήκες, σε τι ψυχολογική κατάσταση, τι πληροφορίες υπάρχουν, χρειάζεται πολύ δουλειά. Αυτός ο άνθρωπος που το έγραψε και παραμένει ανώνυμος πρέπει να σας πω, το δίπλωσε πάρα πολλές φορές, το έκανε μικρό πακετάκι και το έχωσε μέσα στις πέτρες του εξωτερικού τοίχου της Κατεντράλε. Η Κατεντράλε ήταν η Μητρόπολη των Καθολικών της Σμύρνης, κοντά στην Αγία Φωτεινή. Αυτό έχει μεγάλη σημασία. Έχει κι αυτό ένα συμβολισμό. Πάω στην εκκλησία μου και το τοποθετώ. Έχει μια άλλη ερμηνεία. Έγιναν επισκευές στην εκκλησία αμέσως μετά τη φωτιά, γιατί η Κατεντράλε έπαθε και αυτή ζημιές μετά τη φωτιά. Τότε το βρήκαν. Αυτός όμως ποτέ δεν αποκαλύφτηκε. Ήταν ανώνυμο, ήταν ανυπόγραφο και ποτέ δεν ήρθε κάποιος να πει ότι αυτό το ποίημα είναι δικό μου. Αυτό σήκωσε και μια άλλη ιστορία. Ένα άλλο ερευνητικό ενδιαφέρον. Έτσι λοιπόν ξεκίνησε μια ιστορία η οποία κράτησε γύρω στα 3 χρόνια με ταξίδια και απανωτές συνεντεύξεις με ανθρώπους εκεί, προσπαθώντας να συλλέξω ότι πληροφορία υπάρχει. Διαβάζοντας το γράμμα αυτό, που ήταν γράμμα στην ουσία, αυτό το επικό ποίημα, να δω ανάμεσα στις γραμμές και τι μπορώ να καταλάβω απ’ αυτόν τον άνθρωπο. Ξέρουμε απ’ ότι λέει ο ίδιος ότι έμενε στην Πούντα. Αυτό από μόνο του, έχει μια ερμηνεία. Στη Σμύρνη ακόμη και σήμερα οι Λεβαντίνοι μιλούν Ελληνικά. Το πρώτο μου ταξίδι ήταν ένα ξάφνιασμα τρομερό γιατί μου μιλούσαν Ελληνικά.
