Δύο χρόνια μετά την κυκλοφορία του στις Ηνωμένες Πολιτείες, το «Racconto Palestina», »Αφήγημα Παλαιστίνη» του Mohammad Sabaaneh εκδόθηκε και στην Ιταλία. Είναι ένα πρωτότυπο graphic novel όπου συναντώνται η αγάπη για τη γη και τον λαό του, τα βάσανα στη φυλακή και κάτω από μια ατελείωτη κατοχή, η επιθυμία να πει τι συμβαίνει στον κόσμο, ο πολιτισμός ως μέσο αντίστασης. Η Alessandra Mecozzi πραγματοποίησε μια όμορφη συνέντευξη με τον Mohammad στις 2 οκτωβρίου, την επομένη της πολυπληθούς παρουσίασης του βιβλίου του στη Ρώμη, λίγο πριν μια νέα πολύ βίαιη πυρκαγιά σηματοδοτήσει μια καταστροφική κλιμάκωση για τη χώρα του. Η λύση «δύο λαοί για δύο κράτη», λέει ο Sabaaneh, δεν ήταν ποτέ δυνατή, είναι μια ψευδαίσθηση. Στην πραγματικότητα υπάρχουν ήδη δύο κράτη: αυτό του Ισραήλ και αυτό των εποίκων, γράφει η Alessandra Mecozzi.
Συναντώ τον Μοχάμεντ την 1η οκτωβρίου, κατά τη διάρκεια της πολυπληθούς παρουσίασης του βιβλίου του στη Ρώμη, με τον ακτιβιστή Carmelo Chitè και τη σκιτσογράφο Laura Scarpa, στο μπαρ Kif Kif, όπου η Luce Lacquaniti μεταφράζει άριστα από τα αραβικά. Είναι ένας από τους σταθμούς της μεγάλης περιοδείας του από βορρά προς νότο που προωθείται από τον εκδοτικό οίκο Mesogea και την AssopacePalestina. Συμφωνούμε μια συνέντευξη για την επόμενη μέρα.
Ο Μοχάμεντ ζει στη Ραμάλα. Γεννήθηκε στο Κουβέιτ το 1979, στην αρχή του πρώτου πολέμου του Κόλπου, η οικογένεια μετακόμισε στην Ιορδανία και μετά στην Παλαιστίνη.
Έχει εργαστεί για 20 χρόνια ως πολιτικός σκιτσογράφος σε εφημερίδες όπως η Al Hayat Al Jadida, εφημερίδα της ANP και η Al Quds al Arabi, Λονδίνο. Διδάσκει στο αραβοαμερικανικό Πανεπιστήμιο μεταξύ Ραμάλα και Τζενίν, σε ένα κοινό πρόγραμμα με το Πανεπιστήμιο της Βερόνα. Ως εκ τούτου, ταξιδεύει μεταξύ των δύο πόλεων, και επειδή η οικογένειά του ζει στη Τζενίν. Απέκτησε μεταπτυχιακό στο Λονδίνο το 2020. Έχει μεταφέρει τα έργα του σε πολλές διεθνείς εκθέσεις, συμπεριλαμβανομένης της Νέας Υόρκης στο κτίριο του ΟΗΕ, και στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.
Μαύρο και άσπρο είναι τα χρώματα του «Racconto Palestina», που κυκλοφορεί τώρα και στην Ιταλία (πρωτότυπος τίτλος: Power born of dreams – My story is Palestine, Δύναμη που γεννιέται από όνειρα – Η ιστορία μου είναι η Παλαιστίνη) από τις εκδόσεις Mesogea, σε μετάφραση Enrica Battista, με την υποστήριξη του Palestine Museum US.
Ο τίτλος του πρώτου του βιβλίου είναι επίσης Μαύρο και Άσπρο-Black and White (εκδόθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες). Γιατί; «Για να δείξουμε την αντίθεση, την αντίφαση, και επίσης πως πρέπει να επιλέξουμε πού θα σταθούμε, στη μία ή στην άλλη πλευρά. Δεν εννοώ ότι το μαύρο είναι το κακό, το λευκό είναι το καλό, ακολουθώντας ένα ρατσιστικό στερεότυπο. Με ενδιαφέρει να εκφράσω την αίσθηση της δραματικότητας».
Παλαιστινιακές ιστορίες
Σκέφτηκα αυτό το βιβλίο κατά τη διάρκεια του εξάμηνου ταξιδιού μου στη φυλακή. Κατάφερα να κλέψω ένα μολύβι και ένα χαρτί κατά τη διάρκεια μιας ανάκρισης, για να αποθανατίσω τις ιδέες μου! Έχω πάρει συνεντεύξεις από κρατούμενους μέσα και έξω από τη φυλακή και διηγήθηκα στον κόσμο μερικές από τις ιστορίες τους: κάθε παλαιστίνιος έχει μια. Η ζωή των κρατουμένων είναι πολύ σκληρή, από τις ανακρίσεις στο κελί, από τα βάσανα μέχρι τις απεργίες πείνας.
Ξεκίνησα να σχεδιάζω το 2001 κατά τη διάρκεια της δεύτερης Ιντιφάντα, όταν μου ζητήθηκε, όπως και σε άλλους καλλιτέχνες, από οικογένειες να ζωγραφίσω πορτρέτα των σκοτωμένων, των μαρτύρων, για να τα σηκώσουν στις κηδείες τους. Ήμουν φοιτητής τότε και αυτό το έκανα ως δουλειά, για να βγάλω κάποια χρήματα.
Μια φορά ζωγράφισα το πορτρέτο ενός αγοριού που σκοτώθηκε, κοντά στη Ναμπλούς και όταν το παρέδωσα στην οικογένειά του, ο αδερφός, ένα αγόρι 13 ετών, με ρώτησε: «Αν πεθάνω ως μάρτυρας, θα ζωγραφίσεις και για εμένα ένα πορτρέτο;«. Η ερώτηση με συγκλόνισε, του είπα πως όχι, ότι η ζωή του θα ήταν μεγάλη, διαφορετική…Λίγο μετά έμαθα ότι και αυτός είχε σκοτωθεί, ενώ προσπαθούσε να εκδικηθεί τον αδελφό. Ζωγράφισα και το πορτρέτο του με πολύ πόνο, χρησιμοποιώντας τα ίδια πινέλα και τα ίδια χρώματα, αλλά ήταν το τελευταίο που έκανα!
Θυμάμαι ότι κατά την ανάκρισή μου οι ισραηλινοί προσπάθησαν να με εκφοβίσουν λέγοντάς μου ότι θα είμαι σε κελί με εγκληματίες, όχι με ρομαντικούς ήρωες… Δεν ήξεραν ότι πολλοί από τους κρατούμενους ήταν ήδη φίλοι μου από τα πριν!
Στην πραγματικότητα, οι Παλαιστίνιοι είναι όλοι κρατούμενοι, ακόμα κι αν δεν βρίσκονται πίσω από τα κάγκελα. Περικλείονται και φράσσονται από ένα τοίχο, χωρίς τη δυνατότητα να κινούνται ελεύθερα. Ακόμη και οι Παλαιστίνιοι στη διασπορά αισθάνονται αποκλεισμένοι, οι περισσότεροι θα ήθελαν να επιστρέψουν στην Παλαιστίνη, στα σπίτια τους, αλλά δεν μπορούν…
Στο βιβλίο μου υπάρχει και ένα πουλάκι ανάμεσα στους χαρακτήρες, εκφράζει την επιθυμία για ελευθερία και τη φροντίδα των κρατουμένων προς αυτό το πλάσμα. Είχα δει ότι οι κρατούμενοι τάιζαν τα πουλιά, τους δίδασκαν πώς να πετούν, πώς να αποκτήσουν την ελευθερία, και μάλιστα έβαζαν στοιχήματα για το ποιος θα μπορούσε να καταφέρει να κάνει ένα πουλί να πετάξει πρώτο.
Τα χρώματα των σχεδίων μου είναι άσπρα και μαύρα, αλλά το χρώμα του περιβάλλοντος της φυλακής είναι εντελώς γκρι, εγώ για να δω ένα διαφορετικό χρώμα προσπαθούσα να κρυφοκοιτάξω από το μικρό παράθυρο από το οποίο μου περνούσαν το φαγητό. Γκρι είναι ο τραχύς τοίχος, στον οποίο πολλοί χαράζουν τα ονόματά τους. Δεν τα κατάφερα ποτέ εγώ, γι’ αυτό αποφάσισα να χαράξω τις ιστορίες τους, με την τεχνική του λινογραφίας.
Μια άλλη ιστορία είναι αυτή του αγοριού που, καθοδόν προς το σχολείο, τον σταμάτησαν σε ένα ισραηλινό σημείο ελέγχου και, όπως κάνουν πάντα τα παιδιά, άρχισε να πετάει πέτρες. Σκοτώθηκε εκεί, και το σώμα του κατασχέθηκε, όπως και άλλα 300, τα αρνήθηκαν στις οικογένειές τους. Κατάλαβα την τραγωδία αυτών των παρακρατήσεων όταν η μητέρα είπε: «Όλες οι μάνες στον κόσμο ανησυχούν να παρέχουν ένα ζεστό κρεβάτι στα παιδιά τους, αλλά εγώ αντιθέτως πρέπει να ελπίζω ότι θα του δώσω έναν ζεστό τάφο!».
Μίλησες για παλαιστινιακή αντίσταση. Πιστεύεις ότι η κουλτούρα είναι μια μορφή αντίστασης;
Η κουλτούρα είναι ένα από τα θεμελιώδη εργαλεία, αλλά νομίζω ότι όλες οι μορφές αντίστασης είναι απαραίτητες. Αυτή στους δρόμους, οι διαδηλώσεις, και αυτών που παίρνουν τα όπλα είναι πολύ σημαντικές. ξέρουν ότι μπορούν να σκοτωθούν, ότι θα πληρώσουν το μέγιστο τίμημα. Είναι πολύ σκληρά τα πράγματα για όλους μας, αλλά είναι φυσιολογικό. Δεν υπάρχει επιλογή, ως παλαιστίνιοι. Μπορεί να σκοτωθείς περπατώντας ή ακόμα κι αν είσαι στο σπίτι, κάνουν επιδρομές κάθε βράδυ… Για εμάς είναι επίσης δύσκολο να μιλάμε για κατοχή, γιατί θα έπρεπε να είναι για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, αλλά εδώ είναι ατελείωτη. Στη συνέχεια ακούω συχνά να μιλούν για σύγκρουση ισραηλινο/παλαιστινιακή ή αραβο/ισραηλινή. Είναι λάθος: σύγκρουση συμβαίνει μόνο μεταξύ δύο ισότιμων μερών, δεν υπάρχουν εδώ τέτοια, υπάρχει ένας λαός καταπιεσμένος, απαλλοτριωμένος, διωγμένος από τη γη του, και ένα Κράτος που ενεργεί με τη βία των όπλων.
Όπως σε άλλα μέρη του κόσμου, σαν τις Ηνωμένες Πολιτείες, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, εδώ υπάρχει μια αποικιοκρατία εποίκων, δηλαδή η κατοχή χρησιμεύει για την εξάλειψη των ριζών των λαών, στη δική τους γη, εξαλείφοντας ή εκδιώκοντας τους ανθρώπους.
Για να πετύχουν αυτόν τον στόχο απανθρωποποιούν τα άτομα: αρνούνται την ιστορία τους, τη σύνδεσή τους με τη γη. Για παράδειγμα, λένε ότι οι Παλαιστίνιοι δεν είναι αγρότες, δεν ξέρουν να καλλιεργούν τη γη… Με λίγα λόγια, θέλουν να παρουσιάζουν έναν λαό χωρίς πολιτισμό, κουλτούρα, δίχως ιστορία, χωρίς δική του κληρονομιά. Οικειοποιούνται ακόμη και αρχαιολογικούς χώρους, όπως τη Σεβάστια-Sebastia.
Οι ισραηλινοί πιστεύουν ότι έχουν ένα θεϊκό δικαίωμα επάνω στη γη, παντού, ιστορικά, μιλούν για Ιουδαία και Σαμάρεια ως ιδιοκτησία τους. Και προσπαθούν να αλλάξουν όλα τα ονόματα από αραβικά σε εβραϊκά, ακριβώς για να εξαφανίσουν την προέλευση, όπως έκαναν στην Ιρλανδία.
Γι’ αυτό στην καλλιτεχνική μου παραγωγή προσπαθώ πάντα να χρησιμοποιώ σύμβολα όπως η ελιά, η khefia, το χούμους, το φαλάφελ… Γράφοντας και σχεδιάζοντάς τα, δηλώνεις τη σύνδεση με τη γη, με την κουλτούρα της. Η τέχνη είναι αντίσταση, επειδή χρησιμεύει και για την εξάρθρωση της ισραηλινής προπαγάνδας.
Τι πιστεύεις για την πολιτική της ANP; Και αυτή της Ευρώπης;
Νομίζω ότι η ANP δεν έχει στρατηγική. Η λύση «δύο λαοί, δύο κράτη» δεν κατέστη ποτέ δυνατή, είναι μια ψευδαίσθηση. Όπως είπε ο Νόαμ Τσόμσκι: «Δεν υπάρχει ειρηνευτική διαδικασία, αλλά μόνο μια διαδικασία, κατά την οποία αποικίζουν, καταστρέφουν, απαλλοτριώνουν». Αν κοιτάξετε βόρεια, οι οικισμοί πλησιάζουν όλο και περισσότερο στα σπίτια μας. Και οι έποικοι ευεργετούνται από πολλές διευκολύνσεις, όπως αυτοκινητόδρομους, απαγορευμένους στους Παλαιστίνιους, στους οποίους μπορούν εύκολα να κινούνται και να επικοινωνούν μεταξύ τους. Στην πραγματικότητα υπάρχουν ήδη δύο κράτη: αυτό του Ισραήλ και εκείνο των εποίκων.
Όσον αφορά την Ευρώπη, δεν έχω μεγάλη εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Ωστόσο, πιστεύω ότι θα έπρεπε τουλάχιστον να αναγνωρίσουν το παλαιστινιακό Κράτος με πλήρη δικαιώματα στα Ηνωμένα Έθνη. Πιστεύω περισσότερο στην κοινωνία των πολιτών παρά στους θεσμούς. Η κοινωνία των πολιτών μπορεί να κάνει τη διαφορά δεσμευόμενη να μιλήσει και να πει τι συμβαίνει στην Παλαιστίνη, υποστηρίζοντάς την με διαδηλώσεις, εκστρατείες, τηρώντας ενεργά το BDS, το μποϊκοτάζ, την αποεπένδυση και τις κυρώσεις, που ξεκίνησε από πολλές παλαιστινιακές ενώσεις και υποστηρίζεται σε διεθνές επίπεδο. Και είναι απαραίτητο να πάμε στην Παλαιστίνη, να δούμε τι συμβαίνει και, έστω και για λίγο, να ακούσουμε τις ιστορίες τους.
Οι εικόνες είναι παρμένες από το βιβλίο “Racconto Palestina”
Mohammad Sabaaneh – Palestine Museum US
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος comune.info
