28/10/2024
Η ζαπατιστική αντίσταση, η πολιτική αντίσταση και αυτή της επισκοπής του San Cristóbal de Las Casas προσπαθούν να αντιταχθούν στην καθημερινή βία των παραστρατιωτικών, των εγκληματικών οργανώσεων και του κράτους, μεταξύ στρατιωτικοποίησης, εμπορίου ναρκωτικών και εξορυκτικών πολιτικών.
Η Τσιάπας, όπως φάνηκε από τη δολοφονία του ιθαγενή ιερέα Marcelo Pérez, βρίσκεται πλέον στα πρόθυρα ενός εμφυλίου πολέμου, γράφει ο Aldo Zanchetta
Foto από Desinformémonos
Η Τσιάπας επιστρέφει στο επικοινωνιακό επίκεντρο, δυστυχώς λόγω τραγικών ειδήσεων. Οι πόλεμοι στη Γάζα και την Ουκρανία επισκιάζουν τις πολλές άλλες συγκρούσεις που υπάρχουν στον κόσμο, αλλά και σε αυτήν υπάρχει η κλιμάκωση της βίας που δείχνουν οι δύο μόλις αναφερθέντες. Μοιάζει να είναι ένα σημάδι των καιρών που ζούμε.
Στις 18 οκτωβρίου 2024, ένα άρθρο του Luis Navarro, έγκυρου δημοσιογράφου από τη La Jornada, την κύρια μεξικανική εφημερίδα, είχε για τίτλο «Chiapas, la guerra civile è alle porte», »Τσιάπας, ο εμφύλιος πόλεμος είναι προ των πυλών». Τι συμβαίνει;
Η κατάσταση είναι πολύπλοκη και δεν είναι εύκολο να συνοψιστεί, γιατί έχει μακρά ιστορικά προηγούμενα που χρονολογούνται από την εποχή του Cristóbal Colón και την άφιξή του σε αυτές τις γαίες το 1492.
Αλλά ας προσπαθήσουμε να εξετάσουμε μόνο τα πιο πρόσφατα γεγονότα, αυτά των τελευταίων είκοσι ημερών. Ωστόσο, όχι χωρίς να υπενθυμίσουμε σε μια πολύ συνοπτική περίληψη τα προηγούμενά τους τα τελευταία τριάντα χρόνια, τα οποία ίσως οι πολύ νέοι δεν γνωρίζουν: η εξέγερση το 1994, ακριβώς στην Τσιάπας, των αυτόχθονων πληθυσμών επτά διαφορετικών εθνοτήτων, πέντε εκ των οποίων με ρίζες μάγια.
Η ημερομηνία επιλέχθηκε συμβολικά επειδή εκείνη ακριβώς εκείνη την ημέρα τίθεται σε ισχύ η Βορειοαμερικανική Συνθήκη Ελεύθερου Εμπορίου. Το ενοποιητικό σύμβολο αυτών των εθνοτικών ποικιλιών ήταν η μνήμη της επανάστασης των Villa και Zapata το 1910 με την κραυγή «Γη και Ελευθερία».
Εδώ, στον αγροτικό νότο της χώρας, η κυρίαρχη ανάμνηση ήταν στην πραγματικότητα αυτή του Emiliano Zapata (αν και η εξέγερσή του μόλις είχε αγγίξει τις νοτιοανατολικές πολιτείες) και όχι αυτή του Villa, ήρωα του βορρά της εργατικής τάξης αντιθέτως.
Για το λόγο αυτό η εξέγερση ορίστηκε ως ζαπατιστική. Η ημέρα που επιλέχθηκε ήταν εκείνη της έναρξης ισχύος της συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, του Καναδά και του Μεξικού, η οποία θα προκαλούσε το θάνατο του τεράστιου μεξικανικού αγροτικού κόσμου.
Ένα από τα «πιστεύω» του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού είναι ότι οι αγρότες που χρειάζονται σε μια χώρα είναι ένα μικρό ποσοστό του συνολικού πληθυσμού. Το πλεονάζον εργατικό δυναμικό πρέπει να καταστεί η εργατική μάζα που δραστηριοποιείται στη βιομηχανία.
Η ελπίδα των ξεσηκωμένων ήταν ότι η εξέγερσή τους θα εξαπλωθεί στην υπόλοιπη χώρα, κάτι που δεν συνέβη. Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού διαδήλωσε μαζικά για την επίτευξη μιας ειρηνευτικής συμφωνίας, αναγκάζοντας την ολιγαρχία στην κυβέρνηση να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για την ειρήνη και να αναστείλει την άγρια καταστολή που είχε διαταχθεί αμέσως.
Οι ειρηνευτικές συμφωνίες, που συνήφθησαν κατά τη διάρκεια μακρών και εξαντλητικών διαπραγματεύσεων, δεν επικυρώθηκαν ποτέ από την κυβέρνηση, και ακόμη και σήμερα η κατάσταση βασίζεται σε μια εύθραυστη συμφωνία εκεχειρίας στις μάχες, η οποία έκτοτε ανανεώνεται.
Στους εξεγερμένους δόθηκε κάποια αναγνώριση στα εδάφη που κατείχαν τις πρώτες μέρες του πολέμου, κυρίως ακαλλιέργητα μεγάλα κτήματα, πολύτιμα για ανθρώπους που πεινούσαν για γη να καλλιεργήσουν.
Οι διάφορες κυβερνήσεις, έκτοτε, ανέθεσαν τη συνέχιση του πολέμου, με άλλη μορφή, σε αυτόχθονες και αγροτικές ομάδες που παρέμειναν «πιστές», στους λεγόμενους «παραστρατιωτικούς», που συνέχισαν να ασκούν βία στις ζαπατιστικές κοινότητες οι οποίες
είχαν αναγνωρίσει μονομερώς τις μη επικυρωμένες συμφωνίες ως έγκυρες, οι οποίες όμως είχαν επιτευχθεί και έγιναν αποδεκτές από την τότε κυβερνητική αντιπροσωπεία, αλλά όχι από την κυβέρνηση που την είχε ορίσει έτσι κι αλλιώς.
Η κατάσταση, από μόνη της δύσκολη, έχει γίνει, ει δυνατόν, ακόμη χειρότερη τα τελευταία χρόνια λόγω της προσθήκης νέων παραγόντων βίας, των «καρτέλ» ναρκωτικών, που μάχονται μεταξύ τους για να εξασφαλίσουν τον πλήρη έλεγχο της λωρίδας εδάφους που συνορεύει με τη Γουατεμάλα, χώρα προέλευσης των περισσότερων από τα ναρκωτικά που προορίζονται για τις Ηνωμένες Πολιτείες, τα οποία πρέπει να περάσουν από εκεί.
Αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο διαδραματίζονται τα γεγονότα αυτών των ημερών, που βλέπουν τη μεταβίβαση της εξουσίας της κεντρικής κυβέρνησης (το Μεξικό είναι μια ομοσπονδιακή προεδρική Δημοκρατία Repubblica federale presidenziale αποτελούμενη από 32 ομοσπονδιακές οντότητες 32 entità federative) από τον Πρόεδρο Andrés Manuel López Obrador (AMLO) στην πρόεδρο Claudia Sheinbaum, η οποία έλαβε χώρα την περασμένη 1η οκτωβρίου.
Η ζαπατιστική αντίσταση, η πολιτική αντίσταση και αυτή της επισκοπής
Η πίεση και οι βιαιότητες στις ζαπατιστικές κοινότητες από τη νέα πραγματικότητα που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ως παρα-ναρκο-στρατιωτική ήταν ισχυρές, με απαγωγές και δολοφονίες ανθρώπων, σεξουαλικές βιαιοπραγίες, αναγκαστικές εκτοπίσεις ολόκληρων χωριών, καταστροφή καλλιεργειών.
Παρόλα αυτά, οι ζαπατίστας, έχοντας αναδιαρθρώσει την οργάνωσή τους για να αντιμετωπίσουν τη νέα κατάσταση, σε μια ανακοίνωση με ημερομηνία 8 οκτωβρίου, comunicato dell’8 ottobre, υπογεγραμμένη από τον υποδιοικητή Moisés, ανακοίνωσαν την επανέναρξη των διεθνών συναντήσεων από τα τέλη του τρέχοντος έτους και για όλη τη διάρκεια του 2025.
Ένα πυκνό πρόγραμμα, όπως πάντα δημιουργικό στο στυλ τους και απολύτως ενδιαφέρον. Η πρώτη από τις έξι περιόδους συναντήσεων ανακοινώθηκε για το δεύτερο εξάμηνο του ερχόμενου δεκεμβρίου, ενδεικτικά στην κοινότητα «6 de Octubre», σε μια ζώνη που εξακολουθεί να είναι σχετικά ήσυχη επειδή βρίσκεται στο κέντρο μιας περιοχής που περιβάλλεται από κοινότητες ζαπατίστας.
Λίγες μέρες αργότερα, ωστόσο, οι ναρκέμποροι έφτασαν στην περιοχή για να απειλήσουν την κοινότητα, χρησιμοποιώντας και ένα drone για να εκφοβίσουν τον κόσμο, και απείλησαν με θάνατο ορισμένες βάσεις υποστήριξης των ζαπατίστας.1
Αντιμέτωπος με την επιδείνωση της κατάστασης ακόμη και σε αυτήν την περιοχή που θεωρείται σχετικά ειρηνική, ο EZLN ανέστειλε υπεύθυνα το πρόγραμμα που ανακοινώθηκε πρόσφατα, το οποίο σύμφωνα με την παράδοση δεν θα αποκηρύξει, αλλά θα πρέπει να επανεξεταστεί.
Η κατάσταση, στην Τσιάπας και όχι μόνο, είναι ανυπόφορη εδώ και καιρό. Έτσι τους περασμένους μήνες, αντιμέτωπες με την αδράνεια, αν όχι καθαρή συνενοχή των κεντρικών και πολιτειακών κυβερνήσεων, αυτόχθονες και αγροτικές οργανώσεις από είκοσι πολιτείες της χώρας έχουν διατυπώσει μια τεκμηριωμένη καταγγελία που διοχέτευσαν ζητώντας από πολίτες άλλων χωρών να προσθέσουν τις υπογραφές τους, με τον στόχο να ασκήσουν μια πίεση στη μεξικανική κυβέρνηση να βγει από την ακινησία της απέναντι στην κατάσταση.
Το ντοκουμέντο με τις υπογραφές documento con le firme παρουσιάστηκε δημόσια μαζί με ένα γραπτό του ιθαγενούς διανοούμενου Francisco López Bárcenas scritto dell’intellettuale indigeno Francisco López Bárcenas.
Παράλληλα με αυτό, το CNI (Εθνικό Αυτόχθονο Συμβούλιο που συγκεντρώνει εκπροσώπους περισσότερων από σαράντα ιθαγενείς εθνότητες στη χώρα) και το Frayba (Centro de Derechos Humanos Fray Bartolomé de Las Casas, Κέντρο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Fray Bartolomé de Las Casas, πολιτική οργάνωση που δημιουργήθηκε το 1989 από τον επίσκοπο Samuel Ruiz)2, προώθησαν μια αντιπροσωπεία που αυτή τη στιγμή επισκέπτεται διάφορες ευρωπαϊκές χώρες για να ενημερώσει σχετικά με την πραγματική κατάσταση στη χώρα, προκειμένου να αυξηθεί η πίεση στη μεξικανική κυβέρνηση.
Η επιτροπή, που αποτελείται από πέντε ιθαγενείς του CNI εθνοτικών ομάδων από διάφορες Πολιτείες και έναν αυτόχθονα από τη Frayba, βρέθηκε και στην Ιταλία πραγματοποιώντας συναντήσεις σε πέντε πόλεις.
Από την πλευρά της, η επισκοπή San Cristóbal de Las Casas, στην πρώτη γραμμή υπεράσπισης των πολιτικών ελευθεριών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την εποχή που διοικούνταν από τον επίσκοπο Tatic Samuel Ruiz, διοργάνωσε τις τελευταίες ημέρες μια συνάντηση οκτακοσίων ιθαγενών κατηχητών της επισκοπής με την παρουσία τετρακοσίων γηγενών.
Έτσι την περιέγραψε ο Raúl Zibechi σε ένα από τα ρεπορτάζ του: «Οι συμμετέχοντες προέρχονται από τις επτά περιοχές που ανήκουν σε ισάριθμους γηγενείς πολιτισμούς. Κατά τη διάρκεια αυτής της χρονιάς, κάθε περιοχή πραγματοποίησε το προσυνέδριό της για να μοιραστεί πόνους και βάσανα, χαρές και ελπίδες. (…)
Όλες οι παρεμβάσεις κατήγγειλαν τη γενικευμένη βία, τις εξαναγκαστικές εξώσεις και τις δολοφονίες, την αδράνεια του Κράτους και την ανάγκη οικοδόμησης της ειρήνης ακόμη και εν μέσω της βίας». (Zibechi, «Arare la pace in mezzo alla guerra».
Οργώνοντας την ειρήνη εν μέσω πολέμου).Τα καρτέλ ναρκωτικών, στα οποία οι κατηχητές των διαφόρων καθολικών κοινοτήτων αντιστέκονται οργανώνοντας αντίσταση στις κοινότητες, αντέδρασαν λίγες μέρες αργότερα δολοφονώντας έναν από τους πιο δραστήριους ιερείς αυτής της αντίστασης, τον πατέρα Marcelo Pérez. (δείτε την ανακοίνωση του Frayba comunicato del Frayba και το άρθρο της Comune-info: «Marcelo vive» ο Μαρτσέλο ζει).
Η γενική κατάσταση
Αυτό δεν είναι ένα δοκίμιο, και θέλουμε να είναι ευανάγνωστο από έναν απλό αναγνώστη που θέλει να ενημερώνεται για την κατάσταση δύο από τις πιο σημαντικές και καινοτόμες εμπειρίες, η καθεμία στον τομέα της, που αυτό το πέρασμα ενός αιώνα αυξανόμενης βίας μας έχει προσφέρει.
Δύο ουσιαστικές αναλαμπές επάνω σε νέες δυνατότητες πορείας προς έναν νέο κόσμο. Δυστυχώς, αυτό που αναμένεται σύντομα είναι ένας εμφύλιος πόλεμος, στην Τσιάπας και όχι μόνο.
Η υπόθεση που ήρθε στο προσκήνιο αυτές τις τρομερές μέρες, διατυπώθηκε στο προαναφερθέν άρθρο («Chiapas, ο εμφύλιος πόλεμος προ των πυλών»)του Luis Navarro, ο οποίος ευθύς εξ αρχής είχε ακολουθήσει με οξεία ανάλυση τα γεγονότα της ζαπατιστικής εξέγερσης.
Αλλά για να είμαστε ακριβείς και να δώσουμε τα εύσημα εκεί που πρέπει, οι πρώτοι που διατύπωσαν την υπόθεση, πριν από τρία χρόνια, ήταν οι ίδιοι οι ζαπατίστας, με ένα ανακοινωθέν της 19ης σεπτεμβρίου 2021 από την «Ιθαγενή Επαναστατική Παράνομη Επιτροπή – Γενική Διοίκηση του Ζαπατιστικού Στρατού Εθνικής Απελευθέρωσης», υπογεγραμμένο από τον τότε υποδιοικητή Γκαλεάνο (πρώην Μάρκος), με τίτλο «Η Τσιάπας στο χείλος του εμφυλίου πολέμου», «Chiapas sull’orlo della guerra civile».
Για να ολοκληρώσουμε
Μια τελική θεώρηση για την προαναφερθείσα διεθνή πρωτοβουλία συλλογής υπογραφών η οποία παρουσιάστηκε επίσημα στο Μεξικό και στην περιοδεία στην Ευρώπη, που βρίσκεται σε εξέλιξη, της Επιτροπής CNI και Frayba.
Και οι δύο πρωτοβουλίες χρειάστηκε να αντιμετωπίσουν κάποιο σκεπτικισμό σχετικά με τις πιθανές θετικές επιπτώσεις μετά τα πανηγύρια συλλογής υπογραφών για τους πιο ποικίλους λόγους τα τελευταία χρόνια.
Πρώτα απ’ όλα, μιλάμε για αιτήματα που έγιναν από ανθρώπους σε απελπιστικές καταστάσεις, και η μη ανταπόκριση αυξάνει την αίσθηση της μοναξιάς τους. Δεύτερον, μπροστά σε περιπτώσεις που έχουν μείνει χωρίς αποτέλεσμα, ευτυχώς υπάρχουν και άλλες που κάποιο αποτέλεσμα έχουν παράγει.
Λοιπόν, ας μην τα βάζουμε όλα στο ίδιο καλάθι. Πολλά εξαρτώνται από την έξυπνη χρήση τους σε μια σειρά πιο διαρθρωμένων πρωτοβουλιών. Να σκεφτούμε την Τσιάπας, τη Ροζάβα και άλλες καταστάσεις.
1 Οι βάσεις υποστήριξης είναι άτομα που δεν ανήκουν στο EZLN αλλά δηλώνουν υπέρ.
2 Samuel Ruiz García, επίσκοπος του San Cristóbal de las Casas από το 1960 έως το 2000, χαρακτηρίζονταν jTatic από τους ιθαγενείς: «πατέρας και προστάτης», και ορίστηκε ως el caminante (ο περιπατητής) όχι μόνο επειδή πήγαινε από χωριό σε χωριό σε μια επισκοπή 22.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, κινούμενος έφιππος, με τζιπ, στη ράχη ενός μουλαριού ή με τα πόδια, αλλά και για το πώς μπόρεσε να συνοδεύσει το μονοπάτι των ιθαγενών.
Μιχάλης ‘Μίκε’ Μαυρόπουλος Comune-info
