Ανασκόπηση στα γραπτά από τη φυλακή. Ποιήματα και πεζογραφία του Bobby Sands-Scritti dal carcere. Poesie e prose di Bobby Sands, σε επιμέλεια των Riccardo Michelucci και Enrico Terrinoni, για τον Eκδοτικό οίκο Paginauno. Χάρη στα κείμενα που βγήκαν με έξυπνο τρόπο από τη φυλακή, ο κόσμος έμαθε για τα βασανιστήρια των ιρλανδών πολιτικών κρατουμένων από την Μεγάλη Βρετανία.
Το Scritti dal carcere. Poesie e prose αφηγείται την κόλαση στην «πολιτισμένη» γηραιά ήπειρο. Τα κρυφά κέντρα κράτησης του Videla στην Αργεντινή ή το στάδιο του Σαντιάγο της Χιλής είναι λίγο διαφορετικά από τα μπλοκ H της αγγλικής φυλακής The Maze, στο Μπέλφαστ, όπου ο Bobby Sands τέθηκε υπό κράτηση μέχρι το θάνατό του, που ήρθε στις 5 Μαΐου 1981, στο τέλος μιας δραματικής απεργίας πείνας.
Προτεινόμενα ξανά χάρη στις Edizioni Paginauno, τα κείμενα του Bobby Sands εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν ένα πολύ σκληρό κατηγορητήριο προς την βρετανική κυβέρνηση. Για τους θανάτους του Sands και των πολλών άλλων κρατουμένων στα H Blocks, η Μεγάλη Βρετανία δεν ζήτησε ποτέ συγνώμη.
Διαβάζοντας τα ποιήματα και τα γραπτά του νεαρού μαχητή του Ira, η εικόνα που παραμένει στο μυαλό είναι αυτή που περιγράφει ο Riccardo Michelucci στην εισαγωγή του στο βιβλίο: «Ένας νεαρός άνδρας τυλιγμένος σε μια κουβέρτα περπατά αργά, με γυμνά πόδια, στα λίγα τετραγωνικά μέτρα του κελιού του, προσπαθώντας να αποφύγει τα σκουλήκια και τα περιττώματα που συσσωρεύονται στις γωνίες του δαπέδου που έχει γίνει γλιστερό από τα ούρα.
Έτσι ονομάστηκαν επειδή κάθε βραχίονας είχε σχήμα ενός Η, τα μπλοκ H χρησιμοποιήθηκαν για την αποπροσωποποίηση των πολιτικών κρατουμένων και την απονομιμοποίηση της διαμαρτυρίας τους. Εκεί, σε απάνθρωπες συνθήκες, γράφοντας σε κομμάτια χαρτιού τουαλέτας και τσιγάρων πολύ μικρά που μπόρεσαν, χάρη σε πολύ έξυπνες μεθόδους, να βγάλουν από την φυλακή-στρατόπεδο συγκέντρωσης, ο Bobby Sands και οι σύντροφοί του γνωστοποίησαν στον κόσμο την κατάστασή τους ως έγκλειστοι. Επισημασμένοι με έναν αριθμό, για τον Sands το 1066, όπως στα lager των ναζί, οι πολιτικοί κρατούμενοι υφίστανται καθημερινή παρενόχληση των φρουρών και συχνά οι οιωνοί του θανάτου εμφανίζονται στις σκέψεις του διασημότερου πολιτικού κρατουμένου του ιρλανδικού ζητήματος. Αναρωτιέται κανείς: τι θα λένε οι ανθρωποφύλακες στις οικογένειες ή στα παιδιά τους, όταν θα επιστρέφουν στο σπίτι;
Παρά την πολύ δύσκολη ψυχολογική κατάσταση, μεταξύ των γραπτών του Bobby Sands εμφανίζονται κάποιες πολύ διαυγείς πολιτικές αναλύσεις σχετικά με τα δικαιώματα των ιρλανδών πολιτικών κρατουμένων, για την αντίσταση των καταπιεσμένων λαών, για την καταγγελία των βρετανικών νεοφασιστικών οργανώσεων, αλλά και για την εξέγερση του Δουβλίνου του 1916. Την ίδια στιγμή, πρέπει να τονιστεί ότι τα κείμενα του Sands δεν είναι μόνο πολιτικά, καθώς, όπως έγραψε ο ίδιος στο The Window of my mind-La finestra della mia mente-Το Παράθυρο του μυαλού μου, «Όταν περνάς την ημέρα γυμνός και κουλουριασμένος στη γωνία ενός κελιού που μοιάζει με χοιροστάσιο… είναι για τη σωτηρία της ψυχικής σου ισορροπίας που πρέπει να σηκωθείς και να παρατηρήσεις τον κόσμο έξω από το παράθυρο». Γι’ αυτό τον λόγο, ο Bobby Sands είναι πεπεισμένος ότι οι βασανιστές του δεν μπορούν ούτως η άλλως να κλείσουν το παράθυρο του μυαλού του, έτσι αυτός και οι σύντροφοί του προσπαθούν να μην αποθαρρυνθούν στη διάρκεια του χτισίματος μιας ιρλανδικής σοσιαλιστικής δημοκρατίας.
Ωστόσο, ακόμη και λίγες ώρες μετά το θάνατό του, η βρετανική κυβέρνηση προσπάθησε να απονομιμοποιήσει τη διαμαρτυρία του Μπόμπι Σαντς, ανακοινώνοντας στη δήλωσή της ότι «είχε δώσει τέλος στη ζωή του», προσποιούμενη ως πολιτική νίκη την κατάληξη της απεργίας πείνας, η οποία, αντίθετα, τους επόμενους μήνες, θα δει να πεθαίνουν άλλους πολιτικούς κρατούμενους που ακολούθησαν αυτή τη μορφή ακραίας διαμαρτυρίας του Bobby Sands. Το τέρας εναντίον του οποίου είχε πολεμήσει ο Σαντς, αυτό που του έλεγε καθημερινά «παραδώσου!», σε μια προσπάθεια να κάνει τον πολιτικό κρατούμενο να παραδεχτεί την ήττα του, δεν είχε πετύχει στο σκοπό του. Ήταν η γραφή ο αχώριστος σύντροφος του, που τον έκανε να προχωρά μέρα με τη μέρα.
Τον έκαναν να φαίνεται σαν ένας εγκληματίας μπροστά στην κοινή γνώμη της Βρετανίας, στην πραγματικότητα ο Bobby Sands, όπως και οι σύντροφοί του, δεν είναι ένας άνθρωπος που επιθυμεί τον πόλεμο και φοβάται ότι μια μέρα οι Βρετανοί θα αποκομίσουν τους καρπούς που έχουν σπείρει, εκείνο το μίσος το οποίο θα περνά και θα μεταδίδεται από πατέρα σε γιο λόγω της προσπάθειας να κυριαρχήσουν και να συντρίψουν την ιρλανδική αντίσταση.
Στον επίλογο του ο Enrico Terrinoni παραθέτει τον Joe McDonnel, σύντροφο εγκλεισμού του Bobby Sands, που λίγους μήνες αργότερα θα καταλήξει σαν αυτόν: «Τολμάτε να μας αποκαλείτε τρομοκράτες. Και το κάνετε στρέφοντας επάνω μας το ντουφέκι. Και σκέφτομαι όλα αυτά που έχετε κάνει εσείς: λεηλατήσατε πολλά έθνη, χωρίσατε πολλά εδάφη, τρομοκρατήσατε τον κόσμο μας, κυβερνήσατε με σιδερένια γροθιά. Και τώρα είστε εσείς εδώ για να φέρετε τον τρόμο στη γη μου».
Ακόμα και σήμερα, οι λόγοι της διαμαρτυρίας του Μπόμπι Σάντς και των συντρόφων του συνεχίζουν να ζουν σε όλους εκείνους που πιστεύουν στην ελευθερία, όπως συνέβη και σε εκείνη την 9η απριλίου 1981, λιγότερο από ένα μήνα πριν από το θάνατό του, όταν εξελέγη, ως φυλακισμένος, στο Κοινοβούλιο του Westminster: ένα επί πλέον χαστούκι στη βρετανική καταπίεση.
Scritti dal carcere. Poesie e prose – Γραπτά από τη φυλακή. Ποιήματα και πεζογραφία
του Bobby Sands
σε επιμέλεια των Riccardo Michelucci και Enrico Terrinoni
Edizioni Paginauno – 2020
Σελ. 258, € 18
Mιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος labottegadelbarbieri
