ν ποιητική του Valerio Evangelisti, τα τελειώματα έχουν ένα εντυπωσιακό αισθητικό αντίκτυπο, αλλά και ένα βαθύ πολιτικό νόημα: «Πολλά από τα μυθιστορήματά μου – λέει σε μια συνέντευξή του – dice in un’intervista – καταλήγουν σε μια χαμένη μάχη που όμως αξίζει να δοθεί, γιατί η μάχη είναι ήδη απελευθέρωση».
Αυτή δεν είναι η ρητορική της όμορφης χειρονομίας που σώζει την τιμή των δικαίων από τη λάσπη της ήττας, γιατί η αφήγηση των περιπετειών που αναλαμβάνονται είναι ικανή να αποτελέσει μια μυθολογία και ένα φαντασιακό που μπορούν να αναστηθούν σε μελλοντικούς αγώνες.
Γράφει ο Luca Cangianti πως Στην «Sepultura-Τύμβος», ένα από τα τέσσερα διηγήματα της συλλογής Metallourlante-Μέταλλο που ουρλιάζει (Einaudi, 1998), οι τελευταίοι εκπρόσωποι ενός γηγενούς βραζιλιάνικου πληθυσμού είναι μέχρι το γόνατο βυθισμένοι στο εκτόπλασμα, μια οργανική ουσία που αναμειγνύεται με τα πόδια τους, εμποδίζοντάς τους να κινηθούν. Αυτοί οι αιχμάλωτοι, ωστόσο, χρησιμοποιούν δημιουργικά μια άλλη ένωση που ονομάζεται φευγιό, η οποία χρησιμοποιείται συνήθως για τα βασανιστήρια. Χάρη σε αυτό το στρατήγημα μπαίνουν σε συμβίωση με το εκτόπλασμα και επικαλούνται ένα πνεύμα που ανήκε στη φυλή τους που αυτοκτόνησε διαμαρτυρόμενη για την καταστροφή του αμαζονικού τροπικού δάσους.
Ο Olavo είδε τον πίδακα κόλλας να εκτοξεύεται από την Sepultura, τον Τύμβο, σαν ένας πεινασμένος, γιγαντιαίος πύθωνας λαίμαργος για θήραμα. Κάτω από την πρόσκρουση, οι τοίχοι της φυλακής γκρεμίστηκαν, χαραγμένοι σε όλο τους το πλάτος από βαθιές ρωγμές
Οι υποδείξεις είναι πολλές. Το φευγιό, στη διπρόσωπη λογική του, μπορεί να συγκριθεί με το φαντασιακό που σε διαφορετικά χέρια είναι ένα όπλο κυριαρχίας ή απελευθέρωσης. Το εκτόπλασμα, με τη σειρά του, είναι η ταξική σύνθεση που μπορεί, σε διαφορετικές καταστάσεις, να είναι ακινητοποιητική ή κινητοποιητική. Τέλος, το προγονικό πνεύμα συμβολίζει τη μυθολογική μνήμη των περασμένων κύκλων αγώνα.
Ο Babalaò έχυσε μια νέα γουλιά πέμπα στο λαιμό του. – Ο Oshumare απόψε ξεσάλωσε, – μουρμούρισε με φωνή βραχνή από το αλκοόλ. – Κανείς δεν θα μπορεί να τον σταματήσει.
Ο Olavo ανασήκωσε τους ώμους του. – Ανοησίες. Στο ύπαιθρο η κόλλα θα στερεοποιηθεί ξανά. Βλέπεις; Έχει ήδη σταματήσει να ρέει.
Ο γέρος διερεύνησε το σκοτάδι, στενεύοντας τα μάτια του. – Λες να ήταν όλα μάταια; ρώτησε μετά από λίγο, βήχοντας απαλά.
– Μάταια; Όχι. Τουλάχιστον έχουμε μια φυλακή λιγότερη -. Ο Olavo κατευθύνθηκε στην πόρτα. Καθώς άνοιγε διάπλατα τη πύλη γύρισε πίσω προς τον Babalaò. – Σου φαίνεται λίγο;
Μια παρόμοια δομή υπάρχει στο Blackflag–Μαύρη σημαία (Einaudi, 2002). Ως προς αυτό, σημειώνει ο FabioCiabatti rileva «το όπλο που χρησιμοποίησε η Sheryl για να πυροβολήσει εναντίον των τερατωδών δυνάμεων του αμερικανικού στρατού είναι ένα πολύ παλιό περίστροφο κολτ με μια πολύ μακριά γυαλισμένη κάννη, περιέργως φορτωμένο με ασημένιες μπάλες, που μαζεύτηκε μια στιγμή νωρίτερα από τα χέρια ενός θανάσιμα τραυματισμένου νεαρού από τον Παναμά που φορούσε ένα ματωμένο μπλουζάκι το οποίο έγραφε Battallon de ladignidad-Τάγμα αξιοπρέπειας. Ο Evangelisti δεν μας το λέει ρητά αλλά είναι ξεκάθαρο ότι είναι το όπλο του Πάνθηρα, που πέρασε από χέρι σε χέρι για γενιές αντιστασιακών! Υπάρχει λοιπόν ένα κόκκινο νήμα που ενώνει τους αγώνες των καταπιεσμένων του παρελθόντος και του παρόντος. Ένα πιθανό μέλλον που ηττήθηκε στο παρελθόν μπορεί να αναστηθεί μεταμορφωμένο στο παρόν.» 1
Αν συμβαίνει αυτό, είναι χάρη στο φαντασιακό και την αφήγηση που το περνάει από γενιά σε γενιά σε ένα παιχνίδι διατήρησης και μεταμόρφωσης. Να γιατί η αντίσταση μπροστά στο πιο αποτρόπαιο τέρας δεν είναι ποτέ μάταιη: «Αν ο σκοπός είναι σωστός, οι χαμένες μάχες είναι οι πιο όμορφες», λέει στον Πάνθηρα ένας ιρλανδός έφηβος πριν ορμήσουν αμφότεροι στις τάξεις του εχθρού για να καθυστερήσουν την επίθεση και να επιτρέψουν στους εξεγερμένους να αποχωρήσουν με ασφάλεια. Είναι το φινάλε του γουέστερν φαντασίας Antracite (Mondadori, 2003) και βρισκόμαστε στην εποχή της Κομμούνας του SaintLouis του 1877.
Το άλογο επιτάχυνε τον ρυθμό του, όλο σκυμμένο μπροστά. Οι στρατιώτες παρακολουθούσαν έκπληκτοι καθώς οι ανόητοι ρίχνονταν εναντίον τους. Έδειχναν να μην ξέρουν τι να κάνουν.
Εκείνη τη στιγμή η Κέιτ φώναξε με την καθαρή φωνή της: «Ζήτω οι Mollies! Ζήτω η Ιρλανδία!».
Το χαμόγελο του Πάνθηρα απλώθηκε. Σήκωσε το όπλο και πυροβόλησε προς τα πολυβόλα. Μετά ξανά. Ύστερα άδειασε όλο τον γεμιστήρα.
Το 1849. I guerrieridellalibertà Οι πολεμιστές της ελευθερίας (Mondadori, 2019) κλείνει με λιγότερο δραματικό τρόπο, αλλά το νόημα είναι ίδιο. Η Ρωμαϊκή Δημοκρατία συνετρίβη από τον γαλλικό στρατό. Ο Folco, ο πρωταγωνιστής, αφού απέκτησε συνείδηση και συμμετείχε στην επανάσταση, επιζεί, αλλά δεν ακολουθεί τον Garibaldi. Επιστρέφει πιο ταπεινά στη Ραβέννα με την επαναστάτρια Αντέλ. Μαζί θα είναι οι ιδρυτές της οικογένειας Verardi γύρω από την οποία θα διαρθρωθεί η τριλογία του Ήλιου του Μέλλοντος-Soledell’Avvenire (Mondadori, 2013, 2014 και 2016), δηλαδή η ιστορία ενός αιώνα εξεγέρσεων που δεν μπορέσουν να τιθασευτούν ούτε από τις πολεμικές σφαγές ούτε από τον φασισμό.
Δεν είναι τυχαίο ότι στο πρώτο μέρος της ζωής του, όταν ο Evangelisti ήταν ακόμα ένας κοινωνικός ερευνητής, το ενδιαφέρον του επικεντρώθηκε στην «αιρετική αριστερά» (το Σοσιαλιστικό Επαναστατικό Κόμμα της Romagna, οι αναρχικοί, το Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων, ο αρχικός σαντινισμός, των καταβολών ), δηλαδή εκείνες οι άκρως συγκρουσιακές εμπειρίες που γεννήθηκαν για να αντιμετωπίσουν την κρατική και γραφειοκρατική οστεοποίηση των επαναστατικών διαδικασιών. 2 Η επανάληψη των καταλήξεων που εξετάστηκαν, στην πραγματικότητα, δεν είναι άλλο από τη μεταφορά σε ένα αφηγηματικό κλειδί αυτής της πολιτικής προδιάθεσης: η επανάσταση δεν είναι ένα ενιαίο εξεγερτικό γεγονός στο οποίο οι δυνάμεις της αντίδρασης νικούνται από εκείνες της εξέγερσης, δημιουργώντας μια απλή υποκατάσταση μιας κρατικής δομής με μια άλλη. Η αντίδραση και η εξέγερση προορίζονται να αντιμετωπίζουν η μια την άλλη επ’ αόριστον. Όπως στον Τόλκιν, η αιωνιότητα του Κακού, l’eternitàdelMale πρέπει να αντιπαραβληθεί με τη συνέχιση του ταξιδιού του ήρωα: «Είναι δυνατόν οι περιπέτειες να μην έχουν ένα τέλος; – στοχάζεται ο Bilbo στο Rivendell – Αλλά ίσως όχι. Πάντα υπάρχει κάποιος άλλος που συνεχίζει την ιστορία».
Στην πραγματικότητα, δεν είναι ακριβώς έτσι. Μερικές περιπέτειες φαίνεται να συνεχίζονται επ’ αόριστον, ενώ άλλες αγωνίζονται να δουν μια αναγέννηση Τα ρωσικά γεγονότα του 1917 αποτελούν ένα παράδειγμα επιτυχημένης επανάστασης.
Ωστόσο, οι μπολσεβίκοι, στα θυελλώδη χρόνια που ακολούθησαν, θεώρησαν τις απαιτήσεις για αυτοκυβέρνηση των ναυτικών της Κρονστάνδης πολύ προχωρημένες, φοβήθηκαν ότι θα μπορούσαν να θέσουν ανεπανόρθωτα σε κίνδυνο τη μοίρα στο νέο κράτος, επέλεξαν την καταστολή. Το σοβιετικό κοινωνικο-οικονομικό μόρφωμα, αδειασμένο από τη συμβουλευτική-συνελευσιακή του φύση, επέζησε για πάνω από εβδομήντα χρόνια, δημιούργησε την κυρίαρχη κάστα του, τις φυλακές του, τα γκουλάγκ του και μετά κατέρρευσε μίζερα, μεταφέροντας όλα του τα σύμβολα στη λάσπη.
Στο μέλλον, ποιο νέο ισχυρό απελευθερωτικό κίνημα θα μπορέσει ποτέ να εμπνευστεί από αυτή την ιστορία, εκείνο το φαντασιακό; Κανένα, πιστεύω. Αν θα γίνει μια ανάσταση-αναβίωση, το πιθανότερο είναι να γίνει από την πλευρά του εχθρού, την αυταρχική, εθνικιστική και πατριαρχική.
Η Παρισινή Κομμούνα αντιθέτως ηττήθηκε. Οι τελευταίοι κομμουνάρδοι συμπεριφέρθηκαν στα οδοφράγματα της Μπελβίλ και της Μονμάρτρης όπως η Σέριλ, ο Πάνθηρας και η Κέιτ. Η αδάμαστη επαναστάτρια Λουίζ Μισέλ πάλεψε μέχρι τέλους, δικάστηκε και, όπως πολλοί άλλοι, απελάθηκε. Όταν επέστρεψε στη Γαλλία μετά από εννέα χρόνια, στην GareSaint-Lazare υπήρχαν δέκα χιλιάδες άνθρωποι που την επευφημούσαν φωνάζοντας: «Ζήτω η Κομμούνα! Κάτω οι δολοφόνοι!»
- καιAlberto Sebastiani, Nicolas Eymerich. Il lettore e l’immaginario in Valerio Evangelisti, οαναγνώστηςκαιτοφαντασιακόστον Valerio Evangelisti, Odoya, 2018, σ. 20.
- Valerio Evangelisti, Sinistre eretiche. Dalla banda Bonnot al Sandinismo, SugarCO, 1985; Storia del partito socialista rivoluzionario 1881-1893– Αριστερέςαιρετικές. Από την μπάντα Bonnot στον Σαντινισμό, SugarCO, 1985. Ιστορία του Σοσιαλιστικού Επαναστατικού Κόμματος 1881-1893 (με την EmanuelaZucchini), Odoya, 2013. Il gallo rosso. Precariato e conflitto di classe in Emilia-Romagna, 1880-1890 – Οκόκκινοςκόκορας. Πρεκαριάτο και ταξική σύγκρουση στην Εμίλια-Ρομάνια, 1880-1890 (με τον SalvatoreSechi), Odoya, 2015.
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος carmillaonline
