«Και Οι Λίθοι Κεκράξονται …»: Παρέμβαση του Σεβ. Μητροπολίτη Φ.Ν.Θ. Στεφάνου προς την Υπουργό Πολιτισμού κ. Λίνα Μενδώνη

Απαντώντας στην δικαιολογημένη ανησυχία που δημιουργήθηκε στην τοπική μας κοινωνία από την δημοσίευση του γεγονότος ότι από τις σχεδιαζόμενες πολιτιστικές διαδρομές «Στα βήματα του Αποστόλου Παύλου» και «Η πολιτιστική Εγνατία Οδός» του Υπουργείου Πολιτισμού φαίνεται να έχει εξαιρεθεί η περιοχή της Περιφερειακής Ενότητος Καβάλας, που θα μπορούσε και θα έπρεπε να υπαχθεί σε αυτές, με την πόλη της Καβάλας-Νεαπόλεως και κυρίως την περιώνυμη πόλη των αρχαίων Φιλίππων, που αποτέλεσαν έναν από τους βασικούς σταθμούς της περιοδείας του Αποστόλου Παύλου στο ευρωπαϊκό έδαφος της Ελλάδος και μάλιστα της Μακεδονίας, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Στέφανος απέστειλε προς την Υπουργό Πολιτισμού κ. Λίνα Μενδώνη την παρακάτω επιστολή, ζητώντας να απαντηθούν και να αποσαφηνισθούν τυχόν ασάφειες και παραλείψεις σε όσα σχεδιάζεται να πραγματοποιηθούν στα πολιτιστικά δρώμενα της πατρίδος μας με σημείο αναφοράς τον Απόστολο των Εθνών Άγιο Παύλο.

Κυρία Υπουργέ, ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ !

Πληροφορηθέντες κατά την τελευταία περίοδο την μεγάλη προσ­πά­θεια που επι­τελεί το σημαντικώτατο Υπουργείο, του οποίου και προΐστασθε, για την ανάδειξη των Μνημείων της χώρας μας και την προβολή του Πολιτισμού μέσα σε δύσκολες παγκό­σμιες κοινωνικές και πανδημιακες συνθήκες σάς συγ­­­χαί­­ρο­με για την ουσιαστική αυτή παρέμβασή σας μέσα μάλιστα στο πλαί­σιο του Ταμείου Αναπτύ­ξεως για την χώρα μας.

Είναι επίσης διαπιστωμένο και επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι η ιστο­ρική αλήθεια όταν καταγράφεται μέσα από τα μνημεία ενός πολιτισμού ομι­λεί μέσω αυτών και μάς με­τα­φέρει στην ζωή των προγόνων μας και του πολι­τισμού ο οποίος διήλθε διάφορες και ποι­κιλόμορφες εξελίξεις βάσει των κα­τά περιόδους επικρατουσών θρη­σκευ­τικών, κοι­­νωνικών, πολιτιστικών συνθη­κών, οι οποίες άλλοτε συν­έβαλαν στην διατήρηση της μνημειακής ιστορίας ενός τόπου, και άλλοτε ένεκα των αναταραχών και των πολεμικών συγκρού­σε­ων, αλλά και των φυσικὠν καταστροφών συνέβαλαν εκ του αντιθέτου στην αλλοίωση της μορφής και της διατηρήσεως των μνημειακών συγκρο­τημάτων και δομὠν.

Η χώρα μας, και ο τόπος μας, από τους αρχαιοτάτους χρόνους μέχρι σή­μερα, λό­γω του σεβασμού και της θρησκευτικότητος των προγόνων μας προς τα ιερά και τα όσια είναι ένα συγκλονιστικό και αληθές παράδειγμα για την επιβεβαίωση των παραπάνω, αλλά και τα ό­σα μουσειακά κτίσματα, ιεροί ναοί και τόποι, παραμένουν μέχρι σήμερα είχαν αποτελέσει και αποτελούν την έκφραση της θρησκευτικής ευλαβείας και λατρείας. Πέραν τῶν λεγομένων αξίζει να καταδειχθή και το ό,τι πλείστα εκ των σωζομένων μνημείων ήσαν χώροι λατρεί­ας, και διετηρήθησαν έστω με την μορφή που υφίστανται σήμερα λό­γω του ότι το ιερατείο και η ευσέβεια των θρησκευομένων πολιτών τα προ­εφύλασσαν στο μέτρο του δυνατού από οποιαδήποτε παρεμβατική αλλοίωση που δεν θα ανταποκρινόταν στην δομή, στην λειτουργία και στην πολιτιστική παρουσία τους και ζωντάνια τους.

Αξίζει στο σημείο αυτό να ειπωθή και να καταγραφή και εκείνο το οποίο η αείμνηστη Υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη εδήλω­νε τον Φεβρουάριο του 1989 εγγράφως και δημοσίως ότι «τα Χριστια­νικά Βυζαντινά Μνημεία είναι πρώτον τόποι θείας λατρείας και κατά δεύτερον λόγον μουσειακά μνημεία».

Η Ιερά Μητρόπολις Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου, σε όλη την πνευματική αρμοδιότητά της καλύπτεται καὶ πλημμυρίζεται από την μοναδική και εμβληματική παρουσία του αγίου ενδόξου Αποστόλου των εθνών ΠΑΥΛΟΥ, τα ΒΗΜΑΤΑ του οποίου διέβησαν για πρώτη φορά στην ανθρωπίνη ιστορία το ευρωπαϊκό έδαφος της Ελλάδος και της Ελληνικής Μακεδονίας των Φιλίππων και του Μεγάλου Αλεξάν­δρου, με μοναδικό σκοπό την διάδοση του Ευαγγελίου του Χριστού. Βε­βαιωμένη, άλλωστε, από γραπτές μαρτυρίες και από τα αρχαιο­λογικά ευρήματα είναι η άφιξη του Αποστόλου ΠΑΥΛΟΥ από την Τρωά­δα στην Νεάπολη (σημερινή Καβάλα) και η διά της οδού «ΕΓΝΑΤΙΑ» (μεγάλης λιθόστρωτης στρατιωτικής και εμπορικής οδού πού έ­νωνε την Ανατολή με την Δύση) μετάβασή του στους ΦΙΛΙΠΠΟΥΣ την άνοιξη του 50 μ.Χ.. Ώστε οι ΦΙΛΙΠΠΟΙ και ύστερα η ΕΛΛΑΔΑ γίνονται η πύλη εισόδου του χριστιανισμού στην Ευρώπη. Αμέσως με τον ερχο­μό του Αποστόλου ΠΑΥΛΟΥ τελείται το Βάπτισμα της πορφυροπώλι­δος ΛΥΔΙΑΣ στον ΖΥΓΑΚΤΗ ποταμό και ιδρύεται η πρώτη χριστια­νική Εκκλησία.

Ακατάλυτοι, λοιπόν,οι δεσμοί του ΠΑΥΛΟΥ με τους ΦΙΛΙΠΠΟΥΣ και τους κατοίκους του τόπου, όπως προβάλλονται στην προς ΦΙΛΙΠΠΗ­ΣΙΟΥΣ Επιστολή του. Μετά την παύση των διωγμών, η ΕΚΚΛΗΣΙΑ των ΦΙΛΙΠΠΩΝ αποκτά αίγλη και φήμη και καθίσταται χριστιανικός χώρος τιμής του ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ και αναδεικνύεται γενικώτε­ρα ένα μοναδικό παγχριστιανικό Κέντρο της εποχής. Λαμπρή από­δει­ξη επί των λεγομένων είναι τα περίφημα  εκκλησιαστικά συγκροτή­μα­τα, οι ανασκαφείσες υπερμεγέθεις παλαιοχριστιανικές ΒΑΣΙΛΙΚΕΣ των αρχαίων Φιλίππων, πού είναι γνωστές από την πρώιμη βυζαντινή πε­ρίοδο μέχρι σήμερα. Όλος ο γνωστός κόσμος και η παγκόσμια επι­στημονική κοινότητα των πολιτισμών αναγνωρίζει και ομιλεί για τους ΦΙΛΙΠΠΟΥΣ και την χριστιανική τους ζωή.

Στα ΒΗΜΑΤΑ του Αποστόλου ΠΑΥΛΟΥ, από τότε έως και σήμερα, χιλιάδες πιστοί συρρέουν από την ΕΥΡΩΠΗ και όλο τον κόσμο, καθη­γητές και φοιτητές διεθνών πανεπιστημίων, καθώς επίσης και μαθητές Δημοτικών, Γυμνασίων, Λυκείων επισκέπτονται τον χώρο για περιβαλλοντικές μελέτες και προγράμματα. Επί δεκαετίες τελούνται εορτές και λατρευτικές εκδηλώσεις στους παλαιοχριστιανικούς χώ­ρους, ώστε να επιτυγχάνεται η σύνδεση του χριστιανικού χθές με το σήμερα.

Η αποστολική ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΦΙΛΙΠΠΩΝ, ΝΕΑΠΟΛΕΩΣ & ΘΑΣΟΥ καθίδρυσε και ωργάνωσε, για τον ίδιο σκοπό, πλάϊ στον ποτα­μό ΖΥΓΑΚΤΗ (νέο Ιορδάνη της Ευρώπης), εκεί όπου τελέσθηκε το Βά­πτισμα της αγίας ΛΥΔΙΑΣ, σύγχρονο Ναό Βαπτιστήριο-Μνημείο, βα­σι­σμένο στα αρχιτεκτονικά πρότυπα του οκταγώνου των πρωτοχρι­στια­νι­κών χρόνων, όπως επίσης καθιέρωσε δίπλα στην κοίτη του ΖΥΓΑΚΤΗ ποταμού, το υπαίθριο Βαπτιστήριο, όπου τελούνται βαπτίσμα­τα ενηλίκων και ιερές ακολουθίες από χριστιανούς από όλο τον κόσμο. Ανήγειρε επίσης σύγχρονο ΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ περίπου τετρακο­σί­ων (400) θέσεων, με ηλεκτρονική βιβλιοθήκη, αίθουσες συνεδριάσεων, εγκαταστάσεις αυτομάτου και συγχρόνου μεταφράσεως τεσσάρων γλωσσών κ.ά.. Τέλος, η τοπική μας ΕΚΚΛΗΣΙΑ ώρθωσε, μαρμαρίνη πε­ρίτεχνη κόγχη ΜΝΗΜΕΙΟ με χαρακτηριστική ψηφιδωτή παράσταση του ορά­ματος του Μακεδόνος ανδρός και της θείας προσκλήσεως του ΠΑΥ­ΛΟΥ «διαβάς εις Μακεδονίαν βοήθησον ημίν» (Πράξ. 16, 9), στο ση­μείο, που σύμφωνα με την παράδοση, ἐφθασε το πλοιάριο στο λιμάνι της ΝΕΑΠΟΛΕΩΣ (Καβάλας) ο Απόστολος ΠΑΥΛΟΣ ερχόμενος από την Τρωάδα. Τα αποκαλυπτήρια, μάλιστα, του μοναδικού αυτού καλ­λι­τε­χνικού έργου έγιναν το 2004 από τον τότε Υπουργό Τουριστικής Αναπτύξεως κ. Δημήτριο Αβραμόπουλο.

Αξίζει επ΄ αυτών να αναφερθή ότι μέσα στο πλαίσιο της παρουσίας του Αποστόλου ΠΑΥΛΟΥ στον τόπο μας, ανηγέρθη προς τιμή του και ο περικαλλής καθεδρικός ομώνυμος ιερός Ναός του, ο οποίος θεμελιώθηκε το 1905 από τον τότε Μητροπολίτη Ξάνθης ΙΩΑΚΕΙΜ ΣΓΟΥ­ΡΟ, μετέπειτα Μητροπολίτη ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Το 1926 έγιναν τα εγκαίνια του Ναού από τον Μητροπολίτη ΦΙΛΙΠΠΩΝ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ, μετέπειτα ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟ ΑΘΗΝΩΝ. Η μελέτη και η επίβλεψη του έρ­γου, ανετέθη στον Κωνσταντινουπολίτη Αρχιτέκτονα Περικλή Φωτιά­δη και την εκτέλεση του έργου ανέλαβε ο Τήνιος Μάρκος Σαμούχος.

Δεν θα πρέπῃ επιπλέον να διαφεύγει της προσοχής σας, όπως άλλωστε καλώς γνωρίζετε, το σημαντικώτατο για τον τόπο μας, αλλά και για την πατρίδα μας εν συνόλω, γεγονός της εντάξεως προσφάτως, των αρχαίων ΦΙΛΙΠΠΩΝ στον Κατάλογο των Μνημείων της Παγ­κό­σμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Αξιομνημόνευτο είναι και το ιστορικό γεγονός του κατά το έτος 1951 (15-30 Ιουνίου) εορτασμού στους αρχαίους ΦΙΛΙΠΠΟΥΣ, με πρωτο­βουλία της ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ της ΕΛΛΑΔΟΣ και των Θεολογικών μας Σχο­λών, της 1900ής επετείου από της αφίξεως του Αποστόλου ΠΑΥΛΟΥ στην ΕΛΛΑΔΑ. Ήταν τότε που τριακόσιοι (300) περίπου χριστιανοί προσκυ­νητές, ομόδοξοι και ετερόδοξοι, έφθασαν στην Καβάλα (Νεάπολη), και ύστερα στους ΦΙΛΙΠΠΟΥΣ και στα ερείπια της παλαιο­χριστιανικής ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ, με επικεφαλής τον μακαριστό Μητροπο­λίτη ΦΙΛΙΠΠΩΝ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ, τον μετέπειτα ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟ ΑΘΗ­ΝΩΝ και πάσης ΕΛΛΑΔΟΣ.

Αλλά και η συμβολή του αειμνήστου καθηγητού ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΠΕ­ΛΕΚΑΝΙΔΟΥ δεν θα πρέπη να λησμονήται. Ο εν λόγω άριστος αρχαιο­λόγος και μουσειολόγος, από το 1961, ως καθηγητής Βυζαντινής Αρ­χαιολογίας, εντάσσει την ανασκαφή των ΦΙΛΙΠΠΩΝ στις πανεπι­στη­μιακές ανασκαφές, και μέχρι τον θάνατό του το 1980 ανέσκαψε δώ­δεκα (12) περίπου στρέμματα από το FORUM της πόλεως, και έφερε στο φώς τον ΟΚΤΑΓΩΝΟ ΝΑΟ με όλα τα προσκτίσματα, την ΒΑΣΙΛΙ­ΚΗ του ΠΑΥΛΟΥ, τον ΞΕΝΩΝΑ και το ΕΠΙΣΚΟΠΕΙΟ κ.ά.. Πράγματι, ο καθηγητής Πελεκανίδης, κατά την παρουσία του στους ΦΙΛΙΠΠΟΥΣ συνέβαλε ουσιαστικά στην μελέτη της πολεοδομικής οργανώσεως των ΦΙΛΙΠΠΩΝ, ομφαλός των οποίων αποτελούσε η αγορά και τα γύ­ρω από αυτήν μεγάλα κτίσματα, υποταγμένα στο ιπποδάμειο σύστη­μα της περιωνύμου πόλεως των αρχαίων ΦΙΛΙΠΠΩΝ. Αδιάψευστος μάρ­τυ­ρας του έργου και της προσφοράς του οι τιμητικές διακρίσεις του από την Ελληνική Πολιτεία με τον Χρυσό Σταυρό του Φοίνικα, ό­πως και από το ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟ­ΛΕΩΣ με τον Χρυσό Σταυρό της χιλιετηρίδος του ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ. Αυτή ήταν μία τιμή και διάκριση εναποτεθείσα στα ερείπια της αρχαίας Πό­λεως των Φιλίππων και στα ίχνη των ΒΗΜΑΤΩΝ σε αυτή του Αποστόλου ΠΑΥΛΟΥ.

Επί τούτοις, κυρία Υπουργέ, σύμφωνα με τους λόγους του ΧΡΙΣΤΟΥ : «εάν ούτοι σιωπήσωσιν, οι λίθοι κεκράξονται» (Λκ. 19, 40), αυ­τοί οι ζωντανοί λίθοι μαρτυρούν διαχρονικά το γεγονός της ιδρύσεως από τον Απόστολο ΠΑΥΛΟ της πρώτης χριστιανικής ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ στην ΕΛΛΑΔΑ και στην ΕΥΡΩΠΗ, η οποία συγκροτήθηκε γύρω από την οικία της πορφυροπώλιδος αγίας ΛΥΔΙΑΣ, της πρώτης Ελληνίδος και ευρωπαίας χριστιανής. Αυτά τα «πρωτεία τιμής», που καθιστούν βε­βαία την ανάγκη περαιτέρω προβολής στην ευρωπαϊκή και παγκό­σμια Κοινότητα της πνευματικής ακτινοβολίας και του ιστορικού ση­μαντικού ρόλου των ΦΙΛΙΠΠΩΝ και της ΝΕΑΠΟΛΕΩΣ μετέπειτα ΧΡΙ­ΣΤΟΥΠΟΛΕΩΣ (Καβάλας) θα πρέπη να αποτελούν πολύτιμο βοήθημα και εργαλείο για όλους όσοι επιθυμούν να εμβαθύνουν στο πνεύμα που εκφράζουν οι Φίλιπποι, ως στοιχείο-σύμβολο της εκκλησιαστικής και πολιτισμικής μας παραδόσεως, το οποίο και ασφαλώς πρέπει να εί­ναι αναπόσπαστο τμήμα και αφετηρία κάθε εγχειρήματος-προγράμ­ματος που αφορά στα «ΒΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ» και στην «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟ».

Κατόπιν τούτων, και επειδή γνωρίζομε προσωπικώς ότι ήδη ευρίσκονται σε εξέλιξη προγράμματα της Περιφερείας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης για την ανάδειξη των μνημειακών συγκροτη­μάτων του τόπου μας και του Νομού μας, σας παρακαλούμε να μας ενη­μερώσετε εάν ισχύουν τα όσα εγράφησαν τελευταίως περί της μη συμπεριλήψεως της Καβάλας (Νεαπόλεως των χρόνων του Απ. Παύλου) και των αρχαίων Φιλίππων (πρώτη πόλη της μερίδος της Μακεδονίας) στα «ΒΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ» και στην «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟ» στο ΟΙ­ΚΟ­ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ του ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ της χώρας μας.

Εάν όντως συμβαινει κάτι τέτοιο, τότε κάθε νοήμων άνθρωπος κα­λείται να απαντήση στα ερωτήματα:

• «ΠΩΣ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΦΘΗΚΑΝ ΤΟΠΟΙ ΒΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥ­ΛΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΕΝΩ ΑΠΕΚΟΠΗΣΑΝ ΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΦΙΛ­ΙΠ­ΠΠΟΥΣ;»
• «ΠΩΣ ΕΦΘΑΣΕ ΣΤΙΣ ΑΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΧΩ­ΡΙΣ ΝΑ ΒΑΔΙΣΗ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΣ ΣΤΟΥΣ ΙΕΡΟΥΣ ΤΟΠΟΥΣ ΤΩΝ ΦΙΛΙΠΠΩΝ;»

Σάς παρακαλούμε να έχωμε τις απόψεις σας επί τούτου, διότι η τοπική μας Εκκλησία και η Κοινωνία μας αδυνατεί πλήρως να κατανοήση ένα τέτοιο κατά πάντα αντικειμενικό και αληθές γεγονός, εφ’ όσον συμβαίνει.

Σάς ευχαριστούμε εκ προτέρου για την κατανόηση και ευχόμεθα κάθε ευλογία και δύναμη παρά Θεού σε σάς και τους συνεργάτες σας για το σημαντικώτατο έργο που έχετε αναλάβει.

Με εγκάρδιες ευχές και ευλογίες

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ

V Ο ΦΙΛΙΠΠΩΝ, ΝΕΑΠΟΛΕΩΣ & ΘΑΣΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΣ

Σημείωση:

Η παραπάνω επιστολή κοινοποιήθηκε στον Περιφερειάρχη Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, στον Αντιπεριφερειάρχη Καβάλας, στον Δήμαρχο Καβάλας, και στην Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας.

Εκ του Γραφείου Τύπου και Δημοσίων Σχέσεων

Της Ιεράς Μητροπόλεως Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου

(ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ)