Οι πρώτες ηλιόλουστες μέρες του Μαΐου, λίγα εικοσιτετράωρα μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων λόγω της αντιμετώπισης της πανδημίας του κορονοϊού, αποτέλεσαν ευκαιρία για πολλούς να εξερευνήσουν μια από τις όμορφες γωνιές της ελληνικής γης, το Παγγαίο. Μια εκδρομή στο μυθικό βουνό του θεού Διόνυσου αποτελεί εμπειρία κάθε εποχή του χρόνου. Την Άνοιξη όμως, που το βουνό «ξυπνάει» από το χειμερινό του λήθαργο και η φύση αναγεννάται, το Παγγαίο χαρίζει στους επισκέπτες εικόνες μοναδικής ομορφιάς, που δεν αφήνουν κανέναν ασυγκίνητο μπροστά στο μεγαλείο που αντικρίζει. Καθώς λιώνουν και τα τελευταία χιόνια στις πλαγιές του βουνού αποκαλύπτονται, δειλά δειλά, μωβ και κίτρινα αγριολούλουδα.
Άνοιξη στο Παγγαίο είναι οι πανύψηλες οξιές που με τις πυκνές φυλλωσιές τους δημιουργούν εντυπωσιακά δάση που δύσκολα διαπερνούν ακόμα και οι αχτίδες του ηλίου. Είναι τα αγέρωχα πλατάνια στις άκρες του δρόμου και στις πλαγιές του βουνού. Είναι αυτό το βαθύ γυαλιστερό πράσινο χρώμα που φανερώνει τη ζωή της φύσης που όμως εναλλάσσεται με το κόκκινο χρώμα των πεσμένων φύλλων του χειμώνα σε όλο το μήκος του δρόμου και μέσα στα δάση, δημιουργώντας εκπληκτικές χρωματικές αντιθέσεις.
Η Άνοιξη στο Παγγαίο αποκαλύπτει ένα βουνό όντως μυθικό, ακόμα πιο μεγάλο και εντυπωσιακό απ’ ό,τι δείχνει τον χειμώνα, σχεδόν μυστηριακό, όπως θα φάνταζε στα μάτια ενός μικρού παιδιού. Με υψόμετρο 1.956 μέτρων προσφέρει πολλές επιλογές για δράσεις μέσα στη φύση και είναι ιδανικός τόπος για όσους αγαπούν την πεζοπορία στο δάσος.
Με αυτά τα εφόδια, ο επισκέπτης μπορεί να φτάσει σχετικά εύκολα σε μια τις κορυφές του, το περίφημο «Πιλάφ Τεπέ», τουρκική λέξη που σημαίνει η κορυφή του ρυζιού. Και μπορεί στο άκουσμα αυτής της λέξης να ξεσπάσει κάποιος στα γέλια, για τους ντόπιους όμως η κορυφή αυτή από μακριά μοιάζει πάντα με ένα αναποδογυρισμένο μπολ ρυζιού. Η σύγχρονη ελληνική ονομασία, ωστόσο, της κορυφής είναι «Αυγό». Οι άλλες δυο κορυφές του Παγγαίου είναι το «Μάτι» και το «Τρίκορφο». Το «Πιλάφ Τεπέ» ή «Αυγό» αποκαλύπτεται στο επισκέπτη περήφανο και αυστηρό συνάμα, χωρίς ιδιαίτερη βλάστηση. Στις τελευταίες στροφές του κεντρικού δρόμου, οι συστοιχίες από έλατα φαντάζουν μεγαλόπρεπα και με έκπληξη διαπιστώνει ο επισκέπτης ότι τα χιόνια εδώ επάνω ακόμα δεν έχουν λιώσει.
Φτάνοντας στην έδρα του ομώνυμου δήμου, την Ελευθερούπολη, 17 χλμ. δυτικά της Καβάλας, το αυτοκίνητο θα ακολουθήσει την παλιά εθνική που διέρχεται μέσα από τα ορεινά χωριά του Παγγαίου. Λίγο μετά το Ακροβούνι θα ακολουθήσει τον δρόμο για το Δασικό Χωριό (τα τελευταία χρόνια γίνονται κάποιες μικρές προσπάθειες επαναλειτουργίας του). Από εκεί, με αυτοκίνητο θα ξεκινήσει τη διαδρομή μέχρι να φτάσει στην περίφημη κοιλάδα του Ορφέα. Όσο πιο ψηλά ανεβαίνει, όσο πιο βαθειά μπαίνει στο βουνό, τόσο οι εικόνες που εναλλάσσονται μπροστά στα μάτια του επισκέπτη προκαλούν δέος. Η φύση σε όλο το μεγαλείο της.
Ο κάμπος των Φιλίππων απλώνεται κάτω από το βουνό. Η ηλιοφάνεια και η καθαρή ατμόσφαιρα προσφέρουν μοναδικής ομορφιάς εικόνες στην απεραντοσύνη του ορίζοντα.
Στην κοιλάδα του Ορφέα οι αισθήσεις μεταμορφώνονται
Το αυτοκίνητο θα φτάσει μέχρι την κοιλάδα του Ορφέα. Εδώ οι αισθήσεις μεταμορφώνονται. Ο επισκέπτης νιώθει ανάλαφρος, σχεδόν εξαϋλωμένος. Τα λιγοστά απομεινάρια του παλιού χιονοδρομικού κέντρου μαρτυρούν την ανάπτυξη που είχε κάποτε το βουνό.
Με ένα τζιπάκι 4Χ4 θα φτάσει εύκολα και γρήγορα πολύ κοντά στις δυο από τις τρεις κορυφές του Παγγαίου. Αν επιλέξει να πάει προς το «Μάτι», την ψηλότερη κορυφή, θα συναντήσει την παλιά κεραία εκπομπής της ΕΡΤ. Η λειτουργία της σταμάτησε τον Οκτώβριο του 2015 κι έκτοτε το τεχνολογικό αυτό κουφάρι -παρότι στέκει ακόμη επιβλητικό στην όψη- έχει λεηλατηθεί πολλές φορές. Κατά μήκος της διαδρομής αυτής αντικρίζει κανείς τα χωριά της Δράμας. Εξάλλου, το βουνό αποτελεί ένα φυσικό σύνορο ανάμεσα στους δυο νομούς της Ανατολικής Μακεδονίας, την Καβάλα και τη Δράμα.
Η επιλογή για τη δεύτερη κορυφή, του «Πιλαφ Τεπέ», είναι ακόμα πιο εντυπωσιακή. Η θέα προς τον πλευρά της Καβάλας αποζημιώνει τον επισκέπτη καθώς όταν έχει καθαρό ορίζονταν φαίνεται μέχρι και η κορυφή του Άθω. Ο επισκέπτης βλέπει να απλώνεται μπροστά του ολόκληρος ο θαλάσσιος κόλπος της Καβάλας, μέχρι τη Θάσο νότια και τον Στρυμωνικό κόλπο δυτικά. Ακόμα και με τα πόδια οι διαδρομές αυτές, προς τις δυο κορυφές, δεν είναι απαγορευτικές, καθώς τα μονοπάτια είναι ιδιαίτερα φαρδιά και βατά για χαλαρή πεζοπορία.
Η μοναδικότητα του μυθικού βουνού
Από την κοιλάδα του Ορφέα, ο επισκέπτης θα ταξιδέψει νοερά στη μακραίωνη ιστορία αυτού του πανέμορφου βουνού και σίγουρα θα αναρωτηθεί: Ποιος ήταν ο λόγος που για πολλούς αιώνες συνωστίζονταν στο Παγγαίο και την περιοχή του αναρίθμητοι λαοί και άνθρωποι; Την απάντηση δίνει ο δικηγόρος, ιστορικός και ερευνητής Θόδωρος Λυμπεράκης, ο οποίος αγάπησε, μελέτησε, περπάτησε και εξερεύνησε το βουνό.
«Δεν ήταν μόνο η εύφορη γη των γύρω απ’ αυτό περιοχών», σημειώνει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, «ούτε τα μεγάλα δάση του, που παρείχαν την περίφημη, ναυπηγική ξυλεία. Ήταν κυρίως οι θησαυροί των πλούσιων μεταλλείων χρυσού και αργύρου, που υπήρχαν πάνω του εκείνοι που το είχαν κάνει ονομαστό ήδη από την αρχαιότητα. Κι ήταν, επίσης, το φημισμένο ιερό του Βάκχου, του θεού Διόνυσου, που βρισκόταν σε μια από τις υψηλότερες κορυφές του και το οποίο είχαν υπό τον έλεγχό τους οι Σάτρες. Ο Βάκχος του Παγγαίου είχε μια γυναίκα ως «προμάντιδα», δηλαδή σαν Πυθία. Είχε έμπειρους ιερείς, τους «προφήτες», προερχόμενους από το πολεμικό φύλο των μαχαιροφόρων Βησσών της Ροδόπης, που έδιναν σχήμα και μετέφεραν στους πιστούς τους ακατανόητους χρησμούς που ο θεός ενέπνεε σ’ αυτή τη γυναίκα, όταν αυτή έπεφτε σ’ έκσταση, ενώ στις θυσίες τους πρόσφεραν στο μεγάλο Θράκα θεό άσπρα άλογα».
«Έχει, κατά συνέπεια», συνεχίζει ο κ. Λυμπεράκης, «τεράστιο, ιστορικό, αρχαιολογικό και μυθολογικό ενδιαφέρον το Παγγαίο, χωρίς σε αυτά να λογαριάσουμε ένα άλλο, σημαντικό κεφάλαιο της ιστορίας του, που είναι και τα «ακιδογραφήματα» ή τα «βραχογραφήματα», δηλαδή κάποια σχεδιάσματα πάνω στον σκληρό γρανίτη ή τον σκληρό ασβεστόλιθο, συνηθέστατα στο ύπαιθρο, αλλά σε ορισμένες σπάνιες περιπτώσεις και μέσα σε σπήλαια, που παριστάνουν ζώα, ανθρώπους, αγρίμια του δάσους και για τα οποία οι αρχαιολογικές γνώσεις μας είναι ελάχιστες».
Στα ορεινά χωριά για παραδοσιακές γεύσεις και ξεκούραση
Στον δρόμο της επιστροφής με το αυτοκίνητο, το ταξίδι στις ομορφιές του Παγγαίου αξίζει να συνεχιστεί στα μοναδικής φυσικής ομορφιάς και παραδοσιακής μακεδονικής αρχιτεκτονικής ορεινά χωριά του Παγγαίου.
Εκεί ο επισκέπτης θα περπατήσει σε παραδοσιακούς οικισμούς με πέτρινα αρχοντικά, με πλακόστρωτα σοκάκια, θα διαβεί τοξωτά γεφύρια, φτιαγμένα με πελεκητή πέτρα, θα καθίσει σε πλακόστρωτες πλατείες με πηγάδια και το καλοκαίρι θα απολαύσει τη δροσιά των πλατανιών. Μπορεί να περπατήσει στο μονοπάτι της Μεσορόπης, το οποίο επιτρέπει την πρόσβαση σε μέρη σπάνιας ομορφιάς με μικρούς καταρράκτες και λίμνες, διαθέτει παγκάκια και κιόσκια στα σημεία ξεκούρασης, προστατευτικούς φράκτες, ξύλινα γεφυράκια και πέτρινα σκαλοπάτια σε μέρη που ήταν κακοτράχαλα και γλιστερά. Η Μουσθένη, τα Δωμάτια, το Ποδοχώρι, το Μελισσοκομείο, ο Πλατανότοπος, τα Κηπιά και το Κοκκινοχώρι είναι ορισμένα από τα χωριά που αξίζει να επισκεφθείτε. Σε κάθε ένα από αυτά θα βρει ο επισκέπτης όμορφες γωνιές. Στο Κοκκινοχώρι, τη γενέτειρα του λαϊκού τραγουδιστή Βασίλη Καρά, μπορεί να επισκεφθεί ένα τα πιο σύγχρονα και καλύτερα οινοποιεία της βόρειας Ελλάδας όπου παράγεται και εμφιαλώνεται το φημισμένο κρασί του Παγγαίου. Επίσης, μπορεί να επισκεφθεί τον «Ποταμό», μια όαση δροσιάς και πράσινου στο κάτω μέρος του χωριού. Στα Κηπιά, επιβεβλημένη είναι μια επίσκεψη στο υπέροχο μουσείο κέρινων ομοιωμάτων του Θοδωρή Κοκκινίδη.
Παραδοσιακοί ξενώνες λειτουργούν όλη τη διάρκεια του χρόνου στα Δωμάτια, τη Μουσθένη και τη Μεσορόπη. Τα Καϊνάκια στον Πλατανότοπο, οι Καστανιές στη Μεσορόπη, το Μποστάνι στη Μουσθένη, ο Παλαιός Μύλος στην Αυλή, είναι χώροι που χαρίζουν ξεκούραση και προσφέρουν καλό φαγητό και ψυχαγωγία για τα μικρά παιδιά.
Η Παναγία της Εικοσιφοίνισσας
Στη βόρεια πλαγιά του όρους και σε υψόμετρο περίπου 600 μέτρων, βρίσκεται η Ιερά Μονή της Παναγίας Εικοσιφοίνισσας με την ομώνυμη θαυματουργή εικόνα.
Η Μονή, από τις παλαιότερες των Βαλκανίων, είναι κτισμένη στην πλαγιά ενός υψώματος, στην κορυφή του οποίου προϋπήρξε αρχαιοελληνικός ναός. Ευκολότερη πρόσβαση για τη μονή αποτελεί ο επαρχιακός δρόμος ο οποίος διέρχεται από τη Νικήσιανη. Μια στάση σε αυτόν τον μοναδικής ομορφιάς οικισμό αποζημιώνει… Μπορεί κανείς να περπατήσει στα εντυπωσιακά πλακόστρωτα σοκάκια του χωριού, να θαυμάσει τα μοναδικής αρχιτεκτονικής σπίτια και ν’ ανέβει μέχρι τις Καστανιές για φαγητό και ξεκούραση. Από εκεί, μπορεί να θαυμάσει, για μια ακόμη φορά, το μεγαλείο της μητέρας φύσης, στη σκιά του Παγγαίου.
Βασίλης Λωλίδης
