Η Καβάλα σφύζει από πολιτισμό, με ανθρώπους που δημιουργούν, καινοτομούν και μεταμορφώνουν την πόλη σε κέντρο τέχνης, μουσικής και έκφρασης
Γράφει στην «Καθημερινή» ο Παντελής Τσομπάνης
Φεστιβάλ Cosmopolis: Η μουσική ενώνει
Η πρόβα στο Μουσικό Σχολείο της Καβάλας ξεκινάει. 114 καλλιτέχνες από την Ελλάδα και τον κόσμο συντονίζονται στους ρόλους τους υπό τις οδηγίες της Αλεξίας Βουλγαρίδου, η οποία έχει την καλλιτεχνική οργάνωση της παράστασης της όπερας La Bohème του Τζιάκομο Πουτσίνι, που παρουσιάζεται στο πλαίσιο της ενότητας CosmoClassical του Φεστιβάλ Cosmopolis.
Στην 24χρονη πορεία του, το πολιτιστικό στίγμα του τοπικού φεστιβάλ συνδεόταν με την προβολή χορευτικών συγκροτημάτων παραδοσιακής μουσικής για μόλις τέσσερις ημέρες τον χρόνο, κάθε καλοκαίρι.
Το 2019, όμως, χρονιά που ο μουσικός Άλκης Ζοπόγλου ανέλαβε την καλλιτεχνική του διεύθυνση, το Cosmopolis άλλαξε ρότα. Απέκτησε αποκλειστικά μουσικό χαρακτήρα, επιμηκύνθηκε μέχρι τις αρχές Δεκεμβρίου και ενέταξε στον πυρήνα του νέες καλλιτεχνικές ενότητες, με στόχο να ωθήσει τη νέα γενιά «να αισθανθεί πως είναι κομμάτι της δημιουργικής εκτόνωσης που λείπει από την Καβάλα», όπως αναφέρει.
Η πανδημία ευνόησε τη νέα κατεύθυνση του φεστιβάλ, καθώς, μεταξύ άλλων, δοκιμάστηκε η ενότητα CosmoHome με συναυλίες στα σοκάκια της Παλιάς Πόλης. Μέχρι στιγμής, η πρόταση του Cosmopolis φαίνεται να αποδίδει καρπούς, καθώς συζητιέται η επέκταση των δράσεών του και την περίοδο της άνοιξης.
Μουσικό Σχολείο Καβάλας: Πόρτες ανοιχτές στην πόλη
Περνώντας έξω από το προαύλιο, τα μουσικά όργανα που ακούγονται από κάποια αίθουσα επισκιάζουν το κρώξιμο των γλάρων που λόγω της γειτνίασης με την παραλία της Ραψάνης πετούν από πάνω. Στο Μουσικό Σχολείο Καβάλας φοιτούν 298 μαθητές και μαθήτριες, προερχόμενοι από διάφορες περιοχές εντός και εκτός πόλης.
Στόχος τους είναι να εξασκηθούν στο μουσικό όργανο της επιλογής τους, να εξερευνήσουν την ελληνική μουσική και να λάβουν μέρος στα μουσικά σύνολα που προσφέρονται εντός σχολικού προγράμματος.
Οι πόρτες προς την κοινωνία και την πολιτιστική ζωή της Καβάλας παραμένουν ανοιχτές, τόσο με συμμετοχές σε εκδηλώσεις, όσο και με τη διοργάνωση του φεστιβάλ «Άδοντες και Ψάλλοντες εν τη καρδία», το οποίο φιλοξενείται ετησίως στον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων. Εκεί ενώνουν τις φωνές και το ταλέντο τους με μαθητές και μαθήτριες αντίστοιχων σχολείων της Ελλάδας και του εξωτερικού.
Κώστας Καρακίτσος: Από την Καβάλα σε όλο τον κόσμο
Λεπτεπίλεπτες γυναικείες φιγούρες που κρατούν ένα συμβολικό δώρο και «φορούν» ενδύματα με πολύχρωμα μοτίβα, μας καλοδέχονται στο εργαστήριο του Κώστα Καρακίτσου στην Αβραμυλιά Καβάλας, ένα χωριό δεκαοκτώ κατοίκων, προσβάσιμο από την παλιά Εθνική Οδό Καβάλας-Ξάνθης.
Το όνομα του Καβαλιώτη κεραμίστα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την τέχνη της κεραμικής στην ευρύτερη περιοχή από το 1986, χρονιά που άνοιξε το εργαστήριό του στην πόλη, με τον κόσμο της Καβάλας να ανακαλύπτει τις δυνατότητες του πηλού ως μέσου καλλιτεχνικής έκφρασης και διακόσμησης.
Στη διάρκεια της μέχρι τώρα 38χρονης πορείας του, ο Καρακίτσος πειραματίζεται με πληθώρα υλικών, αναζητά διαρκώς θεματικές, όπως η δύναμη της γυναικείας φύσης, τα ταξίδια, η έννοια της ιερότητας και η πνευματική επαφή, διοργανώνει εργαστήρια και ταξιδεύει με τα έργα του σε εκθέσεις και συμπόσια κεραμικής, τα οποία κινητοποιούν διαρκώς τον νου και τη διάθεσή του να δημιουργήσει.
Άλλωστε, για τον ίδιο, η επαρχία δεν αποτελεί περιοριστικό παράγοντα. «Ο τόπος δεν παίζει σημαντικό ρόλο στην εποχή μας. Όποια και αν είναι η βάση, η τέχνη μπορεί να ταξιδέψει και να επικοινωνηθεί σε όλο τον κόσμο», σημειώνει.
Κουίντα: Θέατρο τσέπης, τόσο δα
Το θεατράκι βρίσκεται σε ένα κάθετο στενό της εμπορικής οδού Ομονοίας. Δεν χωράει πολλά άτομα, ενώ η απόσταση των θεατών από τη σκηνή είναι σχεδόν μηδενική. Παρόλο που η Κουίντα υπήρχε από το 2011 ως θεατρικό εργαστήρι για παιδιά και εφήβους, η ηθοποιός Ναταλία-Άννα Βασιλέκα ένιωσε την ανάγκη να ανεξαρτητοποιηθεί μερικώς από την ομάδα του ΔΗΠΕΘΕ, στο οποίο εργαζόταν ως ηθοποιός, και να στήσει τον δικό της θεατρικό χώρο, στον οποίο θα σύστηνε νέα έργα στο κοινό της Καβάλας και όχι μόνο.
«Δρω τοπικά και βλέπω παγκόσμια», είναι μια φράση που αναφέρει για τη δουλειά της. Τον Φεβρουάριο του 2023, το θέατρο τσέπης άνοιξε τις πύλες του για το θεατρόφιλο κοινό της πόλης, συστήνοντας για πρώτη φορά στην Ελλάδα το βραβευμένο με Τόνι έργο του Αμερικανού κωμικού Κρίστοφερ Ντουράνγκ Βάνια, Σόνια, Μάσα και Σπάικ, το οποίο παιζόταν για επτά εβδομάδες στην Καβάλα, προτού ταξιδέψει στην Αθήνα.
«Ο πολιτισμός δεν έχει τόπο διαμονής. Σε οποιοδήποτε μέρος μπορεί να γεννηθεί κάτι αξιόλογο. Είναι καιρός να ξεφύγουμε από την ιδέα ότι όλος ο πολιτισμός πρέπει να είναι συγκεντρωμένος στην Αθήνα», σχολιάζει η Βασιλέκα.
Σκακιστικός Όμιλος Καβάλας: Ρουά ματ
Κυριακή πρωί και στη Μεγάλη Λέσχη, όπου φιλοξενείται ο Σκακιστικός Όμιλος Καβάλας, καταφθάνουν άτομα όλων των ηλικιών για προπόνηση. Στήνουν τις σκακιέρες τους, ανταλλάσσουν δυο κουβέντες και μόλις αρχίσει ο αγώνας, επικρατεί εκκωφαντική σιωπή.
Το σκάκι έχει ισχυρό αποτύπωμα στην πόλη και αυτό συμβαίνει λόγω της 41χρονης δράσης του Σκακιστικού Ομίλου, ο οποίος εδραιώθηκε στα ελληνικά δρώμενα χάρη στις ενέργειες του ιδρυτή του, Βασίλη Θεοδωρίδη.
Σήμερα θεωρείται ένας από τους πιο επιτυχημένους συλλόγους στην ελληνική επικράτεια, καθώς μετράει επτά πρωταθλήματα και οκτώ κύπελλα σε ομαδικό επίπεδο. Σε ατομικό επίπεδο, τα ονόματα της Σταυρούλας Τσολακίδου (παγκόσμια πρωταθλήτρια κάτω των 14, 16 και 18 ετών, και σήμερα πρώτη σκακίστρια στην Εθνική Ομάδα) και των πολυνικών γκραν μετρ Άννας-Μαρίας Μπότσαρη και Αντώνη Παυλίδη έχουν γράψει χρυσή ιστορία στο ελληνικό σκάκι.
Μεγάλο ρόλο στη διάδοση του αθλήματος παίζει και το Open Σκακιστικών Συλλόγων, το οποίο εδώ και 33 χρόνια προσελκύει στην Καβάλα εκατοντάδες σκακιστές απ’ όλο τον κόσμο, δίνοντάς της δικαιολογημένα τον τίτλο της «πρωτεύουσας του ελληνικού σκακιού».
Ελευθερία Καραδήμου: O μύθος του Kavalawood
Ο συνειρμός που προκαλεί το όνομα της Ελευθερίας Καραδήμου στη Γενιά Ζ οδηγεί αμέσως στα δώδεκα καβαλιώτικα σίριαλ που δημιούργησε την περίοδο 2012-2022. Πριν από μία δεκαετία, οι σατιρικές τηλεοπτικές εκπομπές ανακάλυψαν μέσω YouTube τις DIY παραγωγές της, όπως Το σύμπλεγμα της αράχνης, Κραυγή και Λύκαινα, οι οποίες έλαβαν σύντομα τον χαρακτηρισμό καλτ.
Χωρίς εξωτερική χρηματοδότηση και ούσα τεχνικά αυτοδίδακτη, η Καραδήμου προσπάθησε να βάλει την Καβάλα στον χάρτη με ανορθόδοξο τρόπο, αξιοποιώντας το μεράκι εκατοντάδων συμπολιτών της, οι οποίοι πρωταγωνίστησαν στις μυστηριώδεις και στις ερωτικές ιστορίες της, έχοντας ως φόντο το αστικό τοπίο.
«Η Δράμα είχε το Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους, η Ξάνθη είχε το καρναβάλι. Δεν υπήρχε τίποτα που να έστρεφε το βλέμμα στην Καβάλα», λέει. Το φαινόμενο των καβαλιώτικων σίριαλ έχει αναλυθεί σε άρθρα, εργασίες και σύντομα ντοκιμαντέρ, ενώ, παρά την παύση των γυρισμάτων, διαθέτει ένα φανατικό κοινό που ακόμα ανακαλύπτει την Καβάλα χάρη σ’ αυτά, όπως αναφέρει.
Γιάννης Κανίογλου: Πινέλο και χρώμα
«Βάζουμε χρώμα στη ζωή των παιδιών». Αυτό είναι το μότο του ζωγράφου Γιάννη Κανίογλου, καθώς οι καλλιτεχνικές του παρεμβάσεις σε σχολεία και δημόσιους χώρους έχουν μεταμορφώσει την εικόνα της Καβάλας, όπως στο παρκάκι των οδών Περδίκα και Πτολεμαίου, όπου αναπαρέστησε μια ασπρόμαυρη φωτογραφία του προηγούμενου αιώνα.
Όλα ξεκίνησαν το 2008, όταν ο πρώην ηλεκτρολόγος παρακινήθηκε από την κόρη του να ζωγραφίσει τον τοίχο του σχολείου της. Έκτοτε, δημόσιοι φορείς και σύλλογοι, εντός και εκτός περιφέρειας, τον προσκαλούν να αναλάβει δράση, σε μια προσπάθεια αναβάθμισης του δημόσιου χώρου.
«Σε κάθε μέρος όπου πηγαίνω, το θέμα της παρέμβασης είναι αποτέλεσμα συζήτησης. Σχεδιάζω τα σκίτσα στον τοίχο και ύστερα ο καθένας βάζει την πινελιά του. Με αυτόν τον τρόπο οι πολίτες ωθούνται στο να προστατεύουν τα έργα από τυχόν φθορές», σημειώνει.
Mantility: Επαρχία και επάρκεια μέσω του ντιζάιν
Η Βασιλική-Ζαφειρία Υψηλάντη μάς υποδέχεται στο EPÀRCHÎA, ένα νέο στέκι που άνοιξε στο τέλος του καλοκαιριού, σε απόσταση αναπνοής από τις Καμάρες. Επισκέπτες φωτογραφίζουν τα έργα της, που κυριαρχούν στον χώρο.
Πίσω στο 2019, η Υψηλάντη είχε όραμα να βάλει την Καβάλα στον τουριστικό χάρτη μέσω του ελληνικού ντιζάιν. Αξιοποίησε την παράδοση της μεταξουργίας και τη συνδύασε με την έμπνευση νέων χειροτεχνών, αρχιτεκτόνων, σχεδιαστών και καλλιτεχνών της πόλης, οι οποίοι χρησιμοποίησαν τα μεταξωτά μαντίλια ως καμβά για την τέχνη τους.
Με τη βοήθεια του crowdfunding γεννήθηκε η Mantility, στρέφοντας τα βλέμματα στην πόλη. «Μέχρι πριν από δεκαπέντε χρόνια ο κόσμος ρωτούσε πού είναι η Καβάλα. Τώρα ρωτάει πώς είναι να υλοποιείς εκεί αυτή την προσπάθεια, αλλά νομίζω ότι είναι πιο εύκολο να γεννηθούν και να αναδειχθούν τέτοιες πρωτοβουλίες στην επαρχία», μοιράζεται, τονίζοντας ωστόσο τη δυσκολία του επιχειρείν. Μέσω της Mantility αλλά και του νεοσύστατου EPÀRCHÎA κατορθώνει με γενναία βήματα να αποφορτίσει τον όρο «επαρχία» από το αρνητικό του πρόσημο.
Φωτογραφικός Όμιλος Καβάλας: Με βλέμμα πέρα απ’ τον φακό
Απόγευμα στη χερσόνησο της Παναγίας και τα μέλη του Φωτογραφικού Ομίλου Καβάλας δίνουν ραντεβού στους χώρους του πρώην 1ου Δημοτικού Σχολείου. Ο ΦΟΚ είναι ένας από τους παλαιότερους και πιο ενεργούς ομίλους φωτογραφίας στην Ελλάδα, καθώς λειτουργεί αδιάλειπτα από το 1982 και αποτελεί εφαλτήριο για επίδοξους φωτογράφους.
Όπως αναφέρει η πρόεδρος του ΦΟΚ, Χριστίνα Μπέζα, ο όμιλος απαρτίζεται από «μια ομάδα ανθρώπων που αγαπούν την καλλιτεχνική φωτογραφία και στον ελεύθερο χρόνο τους πειραματίζονται με τα προσωπικά τους πρότζεκτ».
Με μεθοδικό τρόπο και μπόλικη δόση εξωστρέφειας, τα μέλη του ΦΟΚ προσπαθούν να μεταδώσουν στους Καβαλιώτες την αγάπη τους για την τέχνη μέσα από ανοιχτά για το κοινό σεμινάρια, μαθήματα φωτογραφίας, ομιλίες διακεκριμένων φωτογράφων και εκθέσεις. Τα αποτελέσματα αυτής της τακτικής αποτυπώνονται τόσο στη δημοφιλία των δράσεών τους, όσο και στην εμφάνιση ομάδων με παρεμφερή δραστηριότητα σε γειτονιές της πόλης.
Nekubi: Φωλιά για ανήσυχα πνεύματα
Εκτός από κάποια σύντομα διαστήματα την περίοδο της ακαδημαϊκής του φοίτησης, η βάση του Νίκου Σωτηρέλη ήταν ανέκαθεν η Καβάλα, όπου δραστηριοποιούνταν στη γραφιστική και την αρχιτεκτονική.
Το 2014 ίδρυσε τη Nekubi tapes, η οποία κυκλοφόρησε εκατό παραγωγές πειραματικής μουσικής δωματίου αποκλειστικά σε κασέτες. Ωστόσο, στην πόλη δεν υπήρχε μια δημιουργική φωλιά για τις καλλιτεχνικές ανησυχίες των ανθρώπων της γενιάς του.
Γι’ αυτό αποφάσισε να τη «χτίσει» ο ίδιος στην αρχή της οδού Βενιζέλου, στήνοντας τον χώρο πειραματικών τεχνών Nekubi. Τα πρωινά λειτουργεί ως γραφείο, αλλά τα Σαββατοκύριακα φιλοξενεί εκθέσεις, μουσικές περφόρμανς, εργαστήρια και προγράμματα καλλιτεχνικής φιλοξενίας, στηρίζοντας μεταξύ άλλων εκδόσεις φωτογραφικών λευκωμάτων και φανζίν.
«Στην αρχή ο κόσμος απορούσε πώς λειτουργούμε και χρειαζόταν χρόνος για να αφουγκραστεί, κάτι που δεν υπήρχε προηγουμένως στην Καβάλα. Ωστόσο, ένα κομμάτι της που ένιωθε καλλιτεχνικά άστεγο ανακάλυψε έναν χώρο όπου μπορούσε να επικοινωνήσει και να προχωρήσει σε νέες συνέργειες», λέει. Για την ιστορία, το ρεύμα του Nekubi «ταρακούνησε» την πόλη, ωθώντας στο άνοιγμα ανάλογων χώρων (π.χ. ατελιέ ζωγραφικής, κόνσεπτ μπαρ, κ.ά.), όπου κυριαρχεί η ελεύθερη έκφραση.
Ιωάννης Τσίγκας: Κατά τύχη γραφίστας
Ο Ιωάννης Τσίγκας δεν δηλώνει γραφίστας. Άλλωστε, ούτε σπούδασε ούτε διδάχτηκε από κάποιον τη συγκεκριμένη τέχνη. Γεννημένος στην Καβάλα το 1978, ακολούθησε σπουδές πάνω στον κινηματογράφο και στην κοινωνιολογία στη Γλασκώβη.
Το 1997 ξεκίνησε να εκδίδει το ΠεριΩδικό της πόλης, μια πολιτιστική επιθεώρηση που φιλοξενούσε απόψεις και κείμενα από όλη την Ελλάδα και σύντομα απέκτησε μηνιαία κυκλοφορία. Μέσα στη 15ετή πορεία του ΠεριΩδικού, που άφησε το δικό του αποτύπωμα στον ελληνικό περιφερειακό Τύπο, η έκτακτη συγκυρία της αποχώρησης μιας στενής του συνεργάτιδας ώθησε τον Τσίγκα στον σχεδιασμό εντύπων και στη γραφιστική.
Σήμερα η δουλειά του περιλαμβάνει τις ταυτότητες του Φεστιβάλ Φιλίππων και του Cosmopolis, αλλά και την καλλιτεχνική επιμέλεια των θεατρικών εκδόσεων «Κάπα Εκδοτική» στην Αθήνα, οι οποίες έχουν διακριθεί για την ιδιαίτερη αισθητική τους. Καθόλου άσχημα για έναν μη-γραφίστα που δρα μακριά από την Αθήνα.
Caps n’ Cans: Η τέχνη του δρόμου
Καβάλα, 1995. Ο νεαρός τότε Ars2 άφηνε το σημάδι της ταυτότητάς του στους τοίχους της πόλης, όπως έκαναν και άλλοι γκραφιτάδες, παίζοντας «κυνηγητό» με την αστυνομία.
Τρία χρόνια αργότερα, το 1998, το ρεύμα της τέχνης του δρόμου στην Καβάλα είχε μεγαλώσει σε βαθμό που ο Bone, μέλος της τοπικής συλλογικότητας STB crew, στην οποία ανήκε και ο Ars2, εμπνεύστηκε το Ασήμι 925, ένα φανζίν αφιερωμένο στο γκράφιτι (1999-2001, επετειακό τεύχος το 2020).
Με το γκράφιτι να θεωρείται τέχνη, το 2014 ο Ars2 διοργάνωσε το πρώτο Caps n’ Cans Graffiti Jam, προσκαλώντας street art καλλιτέχνες απ’ όλη την Ελλάδα να γεμίσουν με χρώμα τους τοίχους του θερινού κινηματογράφου Ζέφυρος.
«Η κριτική είναι μέρος της προκατάληψης των ανθρώπων για το γκράφιτι, αλλά όταν οι ντόπιοι αντικρίζουν μια οργανωμένη προσπάθεια, όπως η δική μας, την αγκαλιάζουν αμέσως», αναφέρει ο Ars2.
Με τη βοήθεια του εικονιζόμενου Defo διοργάνωσαν πέρυσι το επετειακό jam για τα δέκα χρόνια του Caps n’ Cans, με Έλληνες καλλιτέχνες και οικογένειες μαθητών να μεταμορφώνουν την πρόσοψη του 1ου ΓΕΛ Καβάλας, βάζοντας την πόλη στον χάρτη της ελληνικής street art κουλτούρας.
πηγή: kathimerini.gr – Φωτογραφίες: Περικλής Μεράκος
