Ένα από τα πιο εμβληματικά και συνάμα εντυπωσιακά μνημεία στην ανατολική πλευρά της Καβάλας μαρτυράει για περισσότερο από τέσσερεις αιώνες, τις τιτάνιες προσπάθειες, που θα εξασφάλιζαν την υδροδότηση της παλιάς άνυδρης πόλης της Καβάλας, πάνω στη χερσόνησο της Παναγίας.
Το μεσαιωνικό Υδραγωγείο της Καβάλας, γνωστό και ως «Καμάρες», που αποτελεί σήμερα το επιφανέστερο και πιο χαρακτηριστικό σύμβολο της πόλης είναι έργο του Ιμπραήμ πασά, βεζίρη του σουλτάνου Σουλεϊμάν του Νομοθέτη και υπολογίζεται πως οικοδομήθηκε μεταξύ 1520 -1530.
Στο μυαλό όλων των Καβαλιωτών η υδροδότηση της πόλης είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τον αείμνηστο δήμαρχο Ευάγγελο Ευαγγελίου. Που αν και διορίστηκε δήμαρχος την περίοδο της δικτατορίας εντούτοις άνοιξε το δρόμο για το μεγαλύτερο και σπουδαιότερο έργο υποδομής στη νεότερη ιστορία της πόλης, αυτό της μεταφοράς νερού από τις πηγές της Βοϊράνης στο Καλαμπάκι Δράμας μέχρι την Καβάλα.
Μέχρι σήμερα η υδροδότηση της πόλης γίνεται χάρη στη μέριμνα αυτού του ανθρώπου που για λογαριασμό του δήμου αγόρασε μια υδροφόρα πηγή, δίνοντας οριστικό τέλος στο μείζον πρόβλημα της υδροδότησης της πόλης. Τα έργα που θα εκτελούνταν στην πόλη στις αρχές της δεκαετίας του 1970 θα την έσκαβαν απ’ άκρη σ’ άκρη. Ήταν έργα εντυπωσιακά και μοναδικά για την εποχή τους, που όμως θ’ άλλαζαν ριζικά την εικόνα της για τα επόμενα πενήντα χρόνια.
Από άνυδρη χερσόνησος, σημαντικός οικισμός
Κι αν το 1969 η μεταφορά του νερού ήταν μια δύσκολη υπόθεση, το 1525 ήταν σχεδόν αδύνατη. Κι αν πριν από σαράντα χρόνια έπρεπε απλώς να σκαφτεί η πόλη για να περάσουν οι σωλήνες, στις αρχές του 16ου αιώνα ήταν απαραίτητο να χτιστεί ένα εντυπωσιακό υδραγωγείο για να μεταφέρει το νερό, μεταμορφώνοντας κυριολεκτικά την άνυδρη χερσόνησο της Παναγίας από ένα μικρό και ασήμαντο οικισμό σε μια μεγάλη αναπτυσσόμενη πόλη.
Το πιο αναγνωρίσιμο μνημείο της Καβάλας, οι Καμάρες, έχει μήκος 270 μέτρα και μέγιστο ύψος 25 μέτρα. Είναι κτισμένο από ντόπιο γρανίτη και πλίνθους. «Πατάει» πάνω σε 18 ογκώδη μεσόβαθρα και φέρει διπλή και σε ορισμένα σημεία τριπλή σειρά επάλληλων τόξων. Κατασκευάστηκε για να γεφυρώσει το χαμηλό μέρος που χωρίζει τη χερσόνησο της Παναγίας από τα απέναντι υψώματα. Έτσι το νερό έφτανε στις δημόσιες κρήνες, στις δεξαμενές, στα λουτρά και στα ιδρύματα της παλιάς πόλης.
Ο ιστορικός και συγγραφέας Κυριάκος Λυκουρίνος μιλώντας στο ΑΠΕ – ΜΠΕ σημειώνει με έμφαση πως «το έργο ήταν μεγάλο, δυσανάλογο με το μέγεθος του τότε ασήμαντου οικισμού. Παρόμοιο υδραγωγείο της οθωμανικής περιόδου, τέτοιας κλίμακας και τόσο ισχυρής κατασκευής, δεν εντοπίζεται αλλού. Πιθανολογείται λοιπόν ότι στον ίδιο χώρο υπήρχε υδραγωγείο παλαιότερης περιόδου, πάνω στα απομεινάρια του οποίου κτίστηκαν οι Καμάρες.
Πιο πειστική είναι η άποψη ότι οι Καμάρες είναι το ρωμαϊκό υδραγωγείο της αρχαίας Νεάπολης. Κατασκευάστηκε κατά τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες, ανάμεσα στον 1ο και τον 6ο, δέχτηκε κατά καιρούς πολλές επισκευές και πρέπει να διατήρησε την αρχική λειτουργία του τουλάχιστον μέχρι και τη μεσοβυζαντινή περίοδο».
Στα χρόνια εγκατάστασης των προσφύγων η Καβάλα αντιμετώπισε τεράστιο πρόβλημα υδροδότησης. Ο πληθυσμός της αυξήθηκε υπερβολικά, από 25.000 σε 50.000 και εσωτερικό δίκτυο ύδρευσης, δεν υπήρχε. Το νερό έφτανε στην παλιά πόλη μέρα παρά μέρα και μόνο για λίγες ώρες και οι κοινόχρηστες βρύσες γίνονταν θέατρο ομηρικών καυγάδων για το σπάνιο αγαθό.
Στο διάστημα λοιπόν 1914 – 1928 η πόλη δοκιμαζόταν με τραγικό τρόπο από την έλλειψη νερού, γεγονός που οδήγησε σε συστηματικές προσπάθειες για αντιμετώπιση του προβλήματος. Το παλιό αυτό υδραγωγείο ύδρευε την πόλη της Καβάλας μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Διατηρήθηκε σε καλή κατάσταση για τέσσερις αιώνες, χάρη στη συνεχή και συστηματική συντήρησή του και τις κατά καιρούς επισκευές.
Καμάρες: Η κατάληξη ενός μονοπατιού
Οι Καμάρες ήταν η κατάληξη ενός μονοπατιού που εξασφάλιζε άλλοτε την επικοινωνία του χωριού της Παλαιάς Καβάλας με την πόλη της Καβάλας. Στην πραγματικότητα ήταν το μονοπάτι του νερού η αλλιώς «Ο Δρόμος του Νερού», που μέσω του χτιστού αγωγού μεταφέρονταν το νερό από το βουνό στην πόλη.
Συνολικού μήκους 10,5 χλμ., το ξεχωριστό αυτό μονοπάτι, εύκολο και βατό, ξεκινά από το χωριό της Παλαιάς Καβάλας, διέρχεται μέσα από ένα τυπικό μεσογειακό τοπίο, παρέχει θέα στα τενάγη των Φιλίππων, στο Θρακικό πέλαγος και τη Θάσο.
Στο μέσο περίπου της διαδρομής του, συναντά τη «Μάνα του Νερού», την κύρια πηγή που υδροδότησε επί αιώνες την πόλη της Καβάλας. Από εκεί και έως την απόληξή του στις παρυφές της Καβάλας, η διαδρομή κινείται πάνω στον κτιστό αγωγό του μεσαιωνικού υδραγωγείου. Περνά τις υδατογέφυρες που χρησιμοποιήθηκαν για τη διέλευσή του πάνω από τις ρεματιές. Συναντά ερείπια από τις κρήνες και τις ποτίστρες που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες πεζών και ζώων. Διασταυρώνεται με δεξαμενές που αναλάμβαναν τον καθαρισμό του νερού. Ανασυνθέτει μια διαδρομή αιώνων, γνωστή από την περίοδο της Τουρκοκρατίας ως «δρόμος του νερού».
Ο Δήμος Καβάλας, σε συνεργασία με την Εφορία Αρχαιοτήτων Καβάλας – Θάσου, υλοποίησε ένα σημαντικό έργο με στόχο την οργάνωση και την ανάδειξη του μονοπατιού «Ο Δρόμος του Νερού». Με το έργο αυτό συνέβαλε στη διατήρηση και προβολή μιας διαδρομής ιδιαίτερου ενδιαφέροντος και αξίας, να προβάλλει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής, προσφέροντας στον επισκέπτη ενδιαφέρουσες ευκαιρίες ενημέρωσης και αναψυχής.
«Ο Δρόμος του Νερού», τονίζει η δήμαρχος Καβάλας Δήμητρα Τσανάκα, μιλώντας στο ΑΠΕ – ΜΠΕ, «αναδεικνύει αφενός μια βασική πτυχή της πόλης μας που αποτελεί τον αρχαιότερο παράκτιο αστικό οικισμό της βόρειας Ελλάδας, μας θυμίζει την τεχνογνωσία και την προσπάθεια που κατέβαλλαν οι άνθρωποι για να φέρουν το νερό και αφετέρου μας επιτρέπει να επανασυνδεθούμε με την πρόσφατη τοπική ιστορία, καθώς το μονοπάτι αποτελούσε πριν τον πόλεμο τον πλέον δημοφιλή τρόπο πρόσβασης στην πόλη για τους κατοίκους των ορεινών κοινοτήτων του Δήμου Καβάλας».
Το έργο, συνολικού ύψους 561.150 ευρώ, συγχρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.
Περιλάμβανε κατασκευαστικές εργασίες διαμόρφωσης και οργάνωσης του μονοπατιού, καθαρισμούς, μικρής κλίμακας βοηθητικά έργα, οργανωμένες θέσεις θέας, υπαίθρια περίπτερα πληροφόρησης, τοποθέτηση πινακίδων σήμανσης και κατεύθυνσης, ενημέρωσης και ερμηνείας του περιβάλλοντος, εξασφαλίζοντας έτσι την άνετη περιήγησή του σ’ ένα από τα σπουδαιότερα μονοπάτια της περιοχής.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ, Β. Λωλίδης
