Μπορεί ένα δομικό υλικό, να αποτελέσει καταφύγιο για τις μοναχικές μέλισσες ακόμα και στην καρδιά του αστικού ιστού μιας μεγαλούπολης; Την απάντηση σε αυτό το περιβαλλοντικό ερώτημα, με πολλές προεκτάσεις στη σύγχρονη ζωή, επιχείρησαν να δώσουν οι επιστήμονες – ερευνητές της Πολυτεχνικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (ΔΠΘ), δημιουργώντας ένα καινοτόμο δομικό προϊόν, δηλαδή ένα τούβλο, ικανό να αποτελέσει ένα φυσικό οικοσύστημα για την ανάπτυξη και εκκόλαψη των μοναχικών μελισσών ή μελισσών επικονιαστών και ταυτόχρονα ένα σύγχρονο δομικό υλικό για «πράσινες» τοιχοποιίες.
Το καινοτόμο αυτό τούβλο δοκιμάστηκε με επιτυχία στο σύγχρονο εργαστήριο «Ωπλισμένου Σκυροδέματος και Αντισεισμικών Κατασκευών» του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΔΠΘ και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη διάρκεια ειδικής εκδήλωσης που διοργάνωσε το ερευνητικό κέντρο MOHA στο ιστορικό ξενοδοχείο Ιμαρέτ, στην παλιά πόλη της Καβάλας, την οποία παρακολούθησαν εκπρόσωποι τοπικών φορέων και αρκετοί μελισσοκόμοι.
Ένα καταφύγιο για τις μοναχικές μέλισσες
«Απώτερος στόχος της ερευνητικής προσπάθειας και του καινοτόμου τούβλου που κατασκευάσαμε και δοκιμάσαμε πειραματικά είναι αυτό αφενός να είναι ένα ασφαλές δομικό υλικό για φέρουσες τοιχοποιίες και αφετέρου να λειτουργήσει ως καταφύγιο για τις μέλισσες, όπου θα μπορούν μέσα σε αυτό να προφυλαχθούν και να αφήσουν τα αβγά τους» τονίζει ο αντιπρύτανης Οικονομικών, Προγραμματισμού και Ανάπτυξης του ΔΠΘ Κωνσταντίνος Χαλιορής, καθηγητής του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών.
Σήμερα υπάρχουν παγκοσμίως περισσότερα από 20.000 είδη επικονιαστών μελισσών και μόνο επτά από αυτά παράγουν μέλι. Στην Ελλάδα διαβιούν 1.150 διαφορετικά είδη μελισσών. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια δραματική μείωση του συνολικού πληθυσμού των μελισσών. Αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, όπως η μεγαλύτερη χρήση τοξικών χημικών φυτοφαρμάκων, η κλιματική αλλαγή, οι πυρκαγιές αλλά και η αστικοποίηση, που αποτελεί σημαντικό μοχλό αρνητικών επιπτώσεων της βιοποικιλότητας.
Η συνεισφορά της μέλισσας στη διατήρηση της ζωής
Στις μέλισσες οφείλεται σήμερα η συνεχής παραγωγή της εξέλιξης της ζωής πάνω στον πλανήτη. Αξίζει να τονιστεί πως το 75% των σημαντικότερων καλλιεργειών στον κόσμο βασίζονται στην επικονίαση. Χωρίς τις μέλισσες θα υπήρχε τεράστια μείωση στην ανάπτυξη των φυτών και κατ’ επέκταση των αποθεμάτων τροφής.
Στοχεύοντας λοιπόν στη διάσωση αυτών των πληθυσμών μελισσών, οι επιστήμονες – ερευνητές από τα τμήματα Πολιτικών Μηχανικών και Αρχιτεκτόνων Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΔΠΘ στην Ξάνθη καθώς και από το τμήμα Φυσικής της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΔΠΘ στην Καβάλα, κατασκεύασαν ένα καινοτόμο τούβλο ως βιότοπο για τις μέλισσες επικονιαστές, που ταυτόχρονα μπορεί να αποτελέσει και δομικό υλικό κατάλληλο για τη δημιουργία φέρουσας τοιχοποιίας.
Ένα καινοτόμο προϊόν φιλικό στις μέλισσες
Το συγκεκριμένο είδος τούβλου διαθέτει οπές διαφόρων διαμετρημάτων, μέσα στις οποίες μπορούν να βρίσκουν καταφύγιο οι μέλισσες. Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο κ. Χαλιορής επισημαίνει πως το καινοτόμο αυτό προϊόν βρίσκεται στο επόμενο πειραματικό στάδιο, τονίζοντας ότι «στόχος είναι να μελετήσουμε, αν αυτά τα είδη των μοναχικών μελισσών θα προσεγγίζουν το τούβλο ώστε να λειτουργεί ως καταφύγιο. Από τη μέχρι σήμερα έρευνα που κάναμε για τη μορφή του πιστεύουμε ότι αυτό είναι εφικτό και επιτεύξιμο. Ωστόσο, μένει να αποδειχθεί μέσα από επιπλέον έρευνα σε συνεργασία με εντομολόγους ερευνητές της σχολής Επιστημών Γεωπονίας και Δασολογίας του ΔΠΘ. Γιατί μπορεί να ξέρουμε αρκετά για τις οργανωμένες κοινωνίες των μελισσών μέσα στις κυψέλες, γνωρίζουμε όμως ελάχιστα για τις μοναχικές μέλισσες που λειτουργούν ως επικονιαστές».
«Το τούβλο», συνεχίζει ο κ. Χαλιορής, «είναι κατασκευασμένο από φυσικά υλικά, απόλυτα φιλικά όχι μόνο προς το περιβάλλον αλλά και τη μέλισσα. Δεν περιέχει καθόλου χημικά στοιχεία ούτε τσιμέντο. Χρησιμοποιήθηκε ασβέστης και γεωοκονίαμα, υλικά που προσομοιώνονται στο φυσικό περιβάλλον της μέλισσας».
Το φυσικό αυτό τούβλο είναι αυτοκαθαριζόμενο για αποφυγή ασθενειών των μελισσών, έχει μικρό αποτύπωμα άνθρακα, οπότε δεν επιβαρύνει το περιβάλλον, ενώ η διαδικασία κατασκευής και ωρίμανσης πραγματοποιείται εξ ολοκλήρου χωρίς καμία θερμική επεξεργασία. Το σημαντικότερο όμως όλων, που καθιστά το συγκεκριμένο προϊόν πραγματικά καινοτόμο καθώς αλλάζει όσα γνωρίζαμε για τις συμβατικές μεθόδους δόμησης, είναι ότι μπορεί χρησιμοποιηθεί ως φέρον τούβλο σε οργανωμένη δόμηση, στο πλαίσιο μιας δημιουργικής αρχιτεκτονικής.
Μετατρέποντας έναν κήπο σε αστικό καταφύγιο για μέλισσες
Απώτερος στόχος είναι κατασκευές από τέτοια τούβλα να αποτελέσουν έναν καινοτόμο φυσικό οικοδομικό βιότοπο για μέλισσες επικονιαστές. Η προσπάθεια ξεκίνησε από την ανησυχία ορισμένων πανεπιστημιακών και την ευαισθητοποίηση κάποιων ιδιωτών για την προστασία του περιβάλλοντος και ιδιαίτερα τη διάσωση της μοναχικής μέλισσας που απειλείται από την οικολογική κρίση με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη διατήρηση της λεπτής ισορροπίας των οικοσυστημάτων. Στο πλαίσιο αυτό, το ερευνητικό κέντρο MOHA υλοποιεί το έργο MiEL, κάνοντας ένα βήμα προς τη δημιουργία ενός φιλικού προς τις μέλισσες περιβάλλοντος.
Όπως υπογράμμισε στη διάρκεια της εκδήλωσης η πρόεδρος του MOHA Άννα Μισσιριάν, «σε συνέχεια της μετατροπής των κήπων του Ιμαρέτ και του μουσείου Μοχάμετ Άλι σε αστικά καταφύγια για μέλισσες, με καλλιέργειες και πρακτικές φιλικές προς αυτές, το ερευνητικό κέντρο MOHA στοχεύει να προσελκύσει περισσότερους δημόσιους κήπους, ιδρύματα και άτομα ώστε να υιοθετήσουν δημιουργικές προτάσεις για να κατανοήσουν, να εκτιμήσουν και να προστατεύσουν ένα από τα πιο πολύτιμα πλάσματα στον πλανήτη μας. Η κατασκευή αυτού του καινοτόμου τούβλου από το ΔΠΘ είναι γεγονός πως στοχεύει προς αυτή την κατεύθυνση και στηρίζει σημαντικά την προσπάθεια που γίνεται».
Την ευθύνη για την παρουσίαση της εκδήλωσης είχε η δημοσιογράφος της «Καθημερινής» Μαργαρίτα Πουρνάρα.
Β.Λωλίδης
