Kαβάλα: βουτιά στον χρόνο (Αφιέρωμα της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ)

Ψαροκάικα, πλοία της γραμμής, ιστιοπλοϊκά και κρουαζιερόπλοια δένουν, ανάλογα με την εποχή, στα λιμάνια –το παλιό και το νέο– της Καβάλας. Μιας παραθαλάσσιας πόλης χτισμένης αμφιθεατρικά με περίπου 50.000 κατοίκους, μοιρασμένους στην Παλιά και τη Νέα Πόλη, με την τελευταία να υπερτερεί αριθμητικά και την Παλιά, χτισμένη πάνω στη Χερσόνησο της Παναγίας, να διατηρεί ένα πλεόνασμα γοητείας· στοιχεία διαφορετικών εποχών και αρχιτεκτονικών ρυθμών συνυπάρχουν γύρω από τα στενά σοκάκια της και κάτω από το επιβλητικό Κάστρο.

Το αρχαίο θέατρο των Φιλίππων. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΜΑΣΤΟΡΑΣ)

Στην ευρύτερη περιοχή ο χρόνος έχει αφήσει σημαντικά μνημεία, όπως ο προστατευόμενος πλέον από την UNESCO Αρχαιολογικός Χώρος των Φιλίππων και το Βαπτιστήριο της Αγίας Λυδίας, όπου ο Απόστολος Παύλος ίδρυσε το 49/50 μ.Χ. την πρώτη χριστιανική εκκλησία επί ελληνικού εδάφους. Είναι επίσης το μοναδικό Ιμαρέτ, ένα εξαιρετικό δείγμα ισλαμικής αρχιτεκτονικής, που έχει τη διπλή ταυτότητα ξενοδοχείου-μνημείου, αλλά και οι Καμάρες των αρχών του 16ου αι., που καταφέρνουν να ξεχωρίζουν ανάμεσα στα κτίρια της Νέας Πόλης της Καβάλας. Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, οι Καμάρες χτίστηκαν μεταξύ 1520 και 1539 πάνω σε παλιότερο ρωμαϊκό υδραγωγείο για να καλύψουν τις ανάγκες υδροδότησης, συνδέοντας την Παναγία με τις πηγές της Παλιάς Καβάλας.

Χαρακτηριστικό μνημείο οι Καμάρες της Καβάλας. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΜΑΣΤΟΡΑΣ)

Την Καβάλα την αγαπήσαμε για όλα τα όμορφα μνημεία και κτίρια που διατηρεί, αλλά και γιατί, ως γνήσια ελληνική τσιμεντούπολη, μας πονάει και μας αφορά. Επιπλέον, μόλις ανοίξει ο καιρός, υπόσχεται δροσερές βουτιές στον Μπάτη, στην Τόσκα, στο Παλιό. Αλλά και σε κοντινές υπέροχες ακτές, όπως η Αμμόγλωσσα Κεραμωτής και οι Αμμόλοφοι με τα τιρκουάζ νερά και την ψιλή άμμο.

ΤΟ ΙΜΑΡΕΤ ΣΗΜΕΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ

Βελούδινος χυμός ρόδι σε ποτήρι του κρασιού, απαλή τζαζ μουσική και δίπλα μας μια παρέα Γάλλων να δίνουν μια σύγχρονη κοσμοπολίτικη νότα στο μπαρ του Ιμαρέτ. Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς ότι το ιστορικό ξενοδοχείο-μνημείο, με τα χαρακτηριστικά φύλλα μολύβδου στους κομψούς θόλους του, αναβαθμίζει την Καβάλα ως ταξιδιωτικό προορισμό. Απλώνεται σε μια έκταση 4.200 τ.μ. Λειτούργησε ως ιεροδιδασκαλείο επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αργότερα έμεινε για χρόνια κλειστό, χρησιμοποιήθηκε ως ξενώνας μεταναστών, μέχρι που το 2001 η οικογένεια Μισσιριάν το νοίκιασε για 50 χρόνια από τον Αιγυπτιακό Οργανισμό Βακουφίων και του έδωσε νέα ζωή. Τα 61 θολοσκέπαστα κελιά, που κάποτε φιλοξενούσαν μαθητές, σήμερα έχουν μετατραπεί σε 30 ατμοσφαιρικά δωμάτια. Τα πάντα στη Χερσόνησο της Παναγίας γίνονται αφορμή για συζητήσεις που ποτέ δεν τελειώνουν, όπως αυτή που είχαμε με την Άννα Μισσιριάν περί θεοκρατικών καθεστώτων και συστημάτων παιδείας, για τη συνύπαρξη πολιτισμών, για τον Παπαδιαμάντη που ανέφερε το Ιμαρέτ ως ένα «τεμπελχανείο», δηλαδή χάνι των τεμπέληδων, αλλά και για το αβέβαιο μέλλον του μετά τα 50 χρόνια μίσθωσης.

Οι μοναδικής αισθητικής εσωτερικές αυλές του Ιμαρέτ. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΜΑΣΤΟΡΑΣ)

Ακόμα κι αν το Ιμαρέτ ως ξενοδοχείο διατηρεί έναν ελιτίστικο χαρακτήρα, καθημερινά μπορεί όποιος θέλει να το γνωρίσει ως μνημείο, να ξεναγηθεί στο τζαμί και σε άλλους χώρους του έναντι μόλις 5 ευρώ. Φυσικά, προσφέρεται πάντα για ένα ποτό στο μπαρ ή για δείπνο στο εστιατόριό του.
Στο ίδιο καθεστώς ενοικίασης από τα Αιγυπτιακά Βακούφια ανήκει και το Σπίτι του Μοχάμεντ Άλι, όπως είναι γνωστό, απέναντι από την εκκλησία της Παναγίας. Η Οικία Μοχάμεντ Άλι λειτουργεί ως μουσείο και είναι η έδρα του Ερευνητικού Κέντρου MOHA (www.moha.center), το οποίο ιδρύθηκε το 2006 με στόχο τη γεφύρωση των πολιτιστικών διαφορών της Ανατολής και της Δύσης. Για την Άννα Μισσιριάν το MOHA, όπως και το Ιμαρέτ, αποτελούν «σημεία συνάντησης των πολιτισμών. Τη μία αυτoκρατορία διαδέχεται κάποια άλλη και ένα θεοκρατικό καθεστώς κάποιο άλλο σύστημα, αλλά αυτό που μένει ζωντανό είναι ο πολιτισμός σαν μια συνέχεια».

Λεπτομέρεια από το Τζαμί του Χαλίλ Μπέη. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΜΑΣΤΟΡΑΣ)

Τα πάντα εδώ μιλούν για τη συνύπαρξη και την πολυπολιτισμικότητα. Ο Μεχμέτ Αλί, όπως προφέρεται το όνομά του στα τουρκικά, γεννήθηκε στην Καβάλα, την οποία αγάπησε πολύ από μικρός. Τον πλούτο των οθωμανικών κτιρίων συμπληρώνει η Παλιά Μουσική, όπως έχει επικρατήσει να λέγεται το Τζαμί Χαλίλ Μπέη, που είναι χτισμένο, όπως φαίνεται από το γυάλινο δάπεδό του, πάνω από την παλαιοχριστιανική εκκλησία της Αγίας Παρασκευής.

ΤΟ ΑΚΡΩΤΗΡΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

Οι λιγοστές ταβέρνες και τα καφέ–μπαρ της Παλιάς Πόλης βρίσκονται απέναντι από το Ιμαρέτ, στην οδό Θεοδώρου Πουλίδου.

Τα καφέ και οι ταβέρνες της Παναγίας είναι συγκεντρωμένα στην οδό Θ. Πουλίδου. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΜΑΣΤΟΡΑΣ)

Στα στενά σοκάκια της Παναγίας κυριαρχεί η μακεδονίτικη αρχιτεκτονική με ανατολίτικες επιρροές που έφερναν οι μαστόροι από τα ταξίδια τους, όπως τα σαχνισιά (σ.σ. οι προεξοχές που στηρίζονται πάνω σε ξύλινα δοκάρια στις προσόψεις των κτιρίων) και η τεχνοτροπία του μπαγδατί στους τοίχους με ξύλο και άλλα φυσικά υλικά, που έρχεται από τη Βαγδάτη. Ανάμεσά τους ξεπροβάλλουν μονοκατοικίες από νεότερες οικοδομικές φάσεις, αλλά ο χαμηλός συντελεστής σώζει την κατάσταση και οι ανηφόρες για το Κάστρο είναι ένας όμορφος περίπατος.

Είσοδος για το Φρούριο, το οποίο, χτισμένο σε σημείο φυσικής οχύρωσης, προσφέρει πανοραμική θέα. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΜΑΣΤΟΡΑΣ)

Ειδικά όταν τις περπατάς με ανθρώπους που αγαπούν τον τόπο τους, όπως ο πολιτικός μηχανικός Θόδωρος Μουριάδης, που με τις περιγραφές και τις ιστορίες του μας έκανε να νιώσουμε μέρος της γειτονιάς. Έπονται και άλλες στάσεις με θέα στη θάλασσα, τον ήχο από το κύμα να σκάει δυνατά στα βράχια του Ακρωτηρίου και σμήνη από περιστέρια να δίνουν κίνηση στο τοπίο. Ανεβαίνοντας την εσωτερική κυκλική σκάλα του Κάστρου, αν δεν σφηνώσει κανείς –τόσο στενή είναι–, θα απολαύσει θέα 360 μοιρών και άποψη όλης της πόλης και του Θρακικού κόλπου.

Μέχρι το 1864 αυτή ήταν η πόλη της Καβάλας, περιοριζόταν στο τριγωνικό ακρωτήρι. Μάλιστα τα ίχνη της χάνονται στην αρχαιότητα όταν ονομαζόταν Νεάπολις, τείχη της οποίας υπάρχουν ακόμη περιμετρικά του βράχου. Κατά τα βυζαντινά χρόνια ονομάστηκε Χριστούπολις. Ταξιδιωτικά, η Παναγία έχει σαφώς μεγάλο ενδιαφέρον και όσο περισσότερο την περπατήσεις τόσο περισσότερο σε κερδίζει. Τα καλά νέα είναι ότι έχει δρομολογηθεί η τουριστική αξιοποίηση ενός ακόμα ιστορικού κτιρίου. Το ιστορικό Σπίτι του Στρατηγού, όπου μέχρι σήμερα κατοικεί ο επικεφαλής του στρατού της πόλης, θα μετατραπεί σε ξενοδοχείο, εμπλουτίζοντας τη δυναμική της σε χώρους φιλοξενίας.

ΝΕΑ ΠΟΛΗ, ΝΕΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ

Με την ανάπτυξη του καπνεμπορίου στα μισά του 19ου αιώνα και την αντίστοιχη οικονομική ευμάρεια, η Καβάλα άρχισε να επεκτείνεται έξω από τα όρια της Παναγίας. Χτίστηκε περιμετρικά γύρω της, υιοθετήθηκαν διάφορες οικιστικές τάσεις, όπως φαίνεται πολύ καθαρά στην οδό Κύπρου με το Δημαρχείον του 1879, τη Μονή Λαζαριστών και τη Λέσχη Αξιωματικών, ένα επιβλητικό τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά κτίριο με ψηλοτάβανες αρχοντικές αίθουσες που ξεπερνούν σε ύψος τα 10 μ. Αυτή την εποχή ολοκληρώνεται μάλιστα η αναπαλαίωσή της.

Νεοκλασικά και στοιχεία οθωμανικής αρχιτεκτονικής στα κτίρια της οδού Κύπρου. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΜΑΣΤΟΡΑΣ)

Στο σύνολό της η Καβάλα βέβαια απαρτίζεται κυρίως από πολυκατοικίες, και αυτός είναι ένας λόγος που μας άρεσε πολύ το εσπρέσο μπαρ Black Drop στην πλατεία Καπνεργάτη, που φτιάχτηκε με μια πολύ σύγχρονη αντίληψη, αναβαθμίζοντας τον διάλογο της πόλης με το τσιμέντο. Βρίσκεται σχεδόν δίπλα στο Μουσείο Καπνεργάτη, ένα από τα μεγάλα κτίρια που άφησε πίσω της η περίοδος ακμής του καπνεμπορίου. Στην πλατεία θα ξεκινήσουν σύντομα έργα ανάπλασης. Σε εμπορικό κέντρο έχει μετατραπεί μια άλλη παλιά καπναποθήκη εκεί κοντά, ενώ πολλά ακόμα από τα ιστορικά και διατηρητέα αυτά κτίρια αναμένουν τους επενδυτές τους.

ΒΛΕΜΜΑ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

Οι νέες πλωτές εξέδρες εδώ και έναν χρόνο έχουν βελτιώσει αισθητά την ποιότητα των παροχών και τον αριθμό των ελλιμενιζόμενων σκαφών, δίνοντας ώθηση στον θαλάσσιο τουρισμό.

Μικροεπισκευές και συντήρηση σκαριών στα παλιά καρνάγια της Καβάλας. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΜΑΣΤΟΡΑΣ)

Καΐκια φέρνουν καθημερινά φρέσκο ψάρι και οι Καβαλιώτες δεν χάνουν ευκαιρία για ένα μεσημεριανό τσιπουράκι μετά θαλασσινών μεζέδων, όπως το καπνιστό σκουμπρί και η τραγανή φρεσκοτηγανισμένη κουτσομούρα που σερβίρει το Ναυπηγείον, ένα μερακλίδικο καφενείο-ουζερί στα παλιά καρνάγια της πόλης. Η Καβάλα επιφυλάσσει κι άλλους μικρούς πειρασμούς, όπως ο ύπνος με ανοιχτό παράθυρο σε δωμάτιο του Lucy Hotel ακούγοντας το κύμα – ένα καλωσόρισμα στην άνοιξη, και ας μην έχει ζεστάνει ακόμα ο καιρός. Το ξενοδοχείο είναι χτισμένο πάνω στην παραλία της Καλαμίτσας και για δεύτερη χρονιά φέτος διοργανώνει art residencies, αφήνοντας μια αιχμή για το φλερτ της Καβάλας με τη σύγχρονη τέχνη.

Μύδια από την Κεραμωτή, άλλη μία αφορμή για τσίπουρο στην Καβάλα. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΜΑΣΤΟΡΑΣ)

Δύο-τρεις μέρες δεν είναι ποτέ αρκετές για να γνωρίσεις μια πόλη – μόλις πριν από τη δική μας αναχώρηση είδαμε τα πολύ όμορφα κεραμικά του Κώστα Καρακίτσου, ο οποίος διοργανώνει και σεμινάρια (www.ceramics-camp.com), αλλά δεν προλάβαμε να τον αναζητήσουμε. Εξερευνήστε την Καβάλα, γνωρίστε τους ανθρώπους της, προετοιμαστείτε για δυο-τρία τσιπουράκια παραπάνω και μη διστάσετε να «κακομάθετε» τον εαυτό σας με ένα χαμάμ στο Ιμαρέτ και ένα μασάζ από τον Γρηγόρη ή κάποιον άλλο θεραπευτή.
Ένας διαφορετικός χώρος ευεξίας είναι το Πηλοθεραπευτήριο (www.pilotherapeia.gr), που ανοίγει την 1η Ιουνίου και ελκύει περίπου 10.000 επισκέπτες τη σεζόν. Περπατήστε το μονοπάτι που συνδέει την Παλιά Καβάλα (ένα χωριό χωρίς σήμα στο κινητό) με τη Νέα Πόλη. Δεν είναι σίγουρο πως θα τρέχει νερό στους καταρράκτες, αλλά το μονοπάτι είναι ευκολοδιάβατο και το τοπίο γεμάτο απρόσμενες εκπλήξεις, όπως οι βραχογραφίες ή τα παλιά νταμάρια που δημιουργούν κάτι απόκοσμο στην περιοχή.
Συμβουλευτείτε τον Ορειβατικό Σύλλογο Καβάλας (www.eoskavalas.gr) για τις πεζοπορικές διαδρομές. Σταθείτε για λίγο σιωπηλοί και ίσως ακούσετε έναν μικρό δρυοκολάπτη και τον ρυθμικό του χτύπο στον κορμό του δέντρου. Επιστρέψτε κάθε εποχή του χρόνου και ανακαλύψτε μια άλλη Καβάλα.

ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΠΑΓΓΑΙΟ

Η Μεσορόπη, ένα από τα πιο τουριστικά χωριά του Παγγαίου όρους. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΜΑΣΤΟΡΑΣ)

• Η Μεσορόπη είναι ένα όμορφο γραφικό χωριό του Παγγαίου όρους που επιφυλάσσει ευχάριστες εκπλήξεις, όπως το επισκέψιμο Οινοποιείο Βιβλία Χώρα (τηλ. 25920-44974-6, www.bibliachora.gr), καλές ταβέρνες και ένα ενδιαφέρον εστιατόριο με μεσογειακές επιρροές, το Kladi Elias (τηλ. 25920-93293, 6973-306955, www.kladielias.gr) με τον ομώνυμο ξενώνα να λειτουργεί από πάνω (από 120 ευρώ).

Το οινοποιείο Βιβλία Χώρα είναι επισκέψιμο και πειραματίζεται συνεχώς με νέες ποικιλίες. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΜΑΣΤΟΡΑΣ)

• Εξαιρετικές, παραδοσιακές αυτή τη φορά, γαστρονομικές εμπειρίες σάς περιμένουν στη Νικήσιανη. Δοκιμάστε κατσικάκι στη γάστρα και τσιγεροσαρμάδες, ένα ιδιαίτερο είδος ντολμά με εντόσθια, στην Ταβέρνα Καστανιές (τηλ. 25920-61817, 6974-324938, www.taverna -kastanies.gr), που ξεχωρίζει παράλληλα για τη θέα και την αμεσότητα με το στο βουνό. Τέλος, το Παγγαίο έχει και πολύ όμορφα μονοπάτια για πεζοπορίες.

Πλατό με παραδοσιακές λιχουδιές στην ταβέρνα Καστανιές της Νικήσιανης. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΜΑΣΤΟΡΑΣ)