Κανείς δεν υπάρχει μόνος του, τίποτα δεν υπάρχει μόνο του. Ο καθένας, το καθετί αποτελεί κομμάτι ενός συνόλου, ενός συστήματος. Και ο ερημίτης ακόμα κάπου ζει, σε ένα περιβάλλον, φυσικό ή τεχνητό, που τον επηρεάζει και αυτός αποτελεί μέρος ενός όλου που αν μεταβληθεί, πιθανότατα θα φέρει κάποια αλλαγή και στον ίδιο και το αντίστροφο: μια μεταβολή του ίδιου πιθανόν θα προκαλέσει κάποια μεταβολή στο περιβάλλον του.
Οι περισσότεροι από εμάς δεν είμαστε ερημίτες. Αυτό έχει τα πλεονεκτήματά του αλλά και τα μειονεκτήματά του επίσης. Τα πρώτα τα καταλαβαίνουμε καλύτερα όταν οι σχέσεις με το περιβάλλον μας είναι τέτοιες, ώστε να αντλούμε ικανοποίηση και ηρεμία (τότε τις λέμε «αρμονικές», «υγιείς» κ.α.) και τα δεύτερα όταν η παρουσία των άλλων μας κάνει να λέμε μέσα μας « Η κόλαση είναι οι άλλοι άνθρωποι». Κάποιος το έκλεψε κάποια στιγμή αυτό και το καθιέρωσε ως απόφθεγμά του, Σαρτρ τον έλεγαν.
Μέσα στην «κόλαση» των σχέσεων μοιάζουν να γεννιούνται οι λεγόμενες «ψυχικές ασθένειες». Ναι. Δε γεννιούνται ποτέ στο κενό. Πρωτοεμφανίζονται και αναπτύσσονται σε άτομα- μέλη συστημάτων (οικογενειών, κοινωνιών κ.τ.λ.), προκειμένου να ανταποκριθεί το άτομο σε κάποιες ιδιάζουσες συνθήκες ή σχέσεις (εξωτερικές και εσωτερικές) της ζωής του.
Τι είπα μόλις τώρα; Ότι η κατά την κοινή θεώρηση ανεπιθύμητη, θλιβερή, τρομερή, ντροπιαστική, καταστροφική «ψυχική ασθένεια» (η δική μας ή ενός αγαπημένου μας προσώπου) από μια άλλη οπτική μπορεί να θεωρηθεί ως μια παράδοξη μεν, αλλά τελικά σε μεγάλο βαθμό χρησιμότατη λύση που χωρίς επίγνωση επινοήσαμε για να εξυπηρετήσουμε τις ανάγκες μας μέσα στο συγκεκριμένο σύστημα που κινούμαστε.
«Και γιατί να υιοθετήσουμε αυτήν την οπτική;», θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί. Γιατί από αυτήν γεννιούνται επιλογές και λύσεις.
Αφού η «ψυχική ασθένεια» δεν είναι εκ γενετής «κουσούρι», δεν είναι τιμωρία από το Θεό, δεν είναι ανεξήγητο υπερφυσικό φαινόμενο, αλλά μια προσωπική απάντηση σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο , προφανώς έχουμε μερίδιο και δυνατότητα στην «ίασή» της, εφόσον αυτό είναι επιθυμητό. Η «σχιζοφρένειά» μας θεραπεύεται, η «κατάθλιψή» μας θεραπεύεται, η «εξάρτησή» μας θεραπεύεται, η «ψύχωσή» μας θεραπεύεται. Όταν ο χορός που χορεύαμε μέχρι τώρα δε μας εξυπηρετεί πια στο περιβάλλον που ζούμε, έχουμε τη δυνατότητα να μάθουμε και να πρακτικάρουμε έναν άλλον.
Προσοχή, δεν έχουμε τη δυνατότητα να αλλάξουμε το σύστημα που προσκάλεσε στον τελικά ανεπιθύμητο χορό αλλά τη δική μας θέση και απόκριση μέσα σε αυτό το σύστημα.
Και προσοχή, κάθε «ασθένεια» είναι μέχρις ενός σημείου ένα χρήσιμο εργαλείο μας, που δε θα έπρεπε βιαστικά και απερίσκεπτα να προσπαθήσουμε, εμείς ή ο ενθουσιασμένος ψυχολόγος μας, να πετάξουμε στο καλάθι των αχρήστων.
Ας βρούμε έναν επιδέξιο και ευαίσθητο συν-χορευτή…
Σοφία Κατερινάκη
Ψυχολόγος
Συστημική ψυχοθεραπεία και συμβουλευτική
