Βγαίνει το «Rabbiaproteggimi», ‘Θυμέ προστάτεψε με’, της Maria Edgarda Marcucci (λεγόμενη Eddi), από τον αγώνα κατά του Daesh μέχρι το παράλογο μέτρο ειδικής επιτήρησης που υφίσταται στην Ιταλία («Φαίνεται, αρκεί να κοιτάξετε πώς κινούμαι για να καταλάβετε ότι είμαι επικίνδυνη») και που θα πρέπει να τελειώσει σε λίγες μέρες. Μεταξύ προσωπικού και πολιτικού, μια μαχητική ιστορία, στράτευσης
της IleniaRossini
1 Μαρτίου 2022
- Πριν από δύο χρόνια, αυτές τις μέρες, η MariaEdgardaMarcucci και εγώ αναρωτιόμασταν αν διατηρήσουμε μια εκδήλωση που θα έπρεπε να πραγματοποιηθεί στις 5 μαρτίου στη Νάπολη: έπρεπε να είχαμε παρουσιάσει το τεύχος του περιοδικού «Zapruder» για τη βία που διαπράττεται από γυναίκες, του οποίου ήμουν επιμελήτρια. Ο Covid ήταν ήδη εκεί, αλλά φαινόταν να επηρεάζει μόνο μερικές περιοχές της Ιταλίας. Ωστόσο, αποφασίσαμε να αναβάλουμε εκείνη την παρουσίαση: δεν φαινόταν σωστό να διασχίσουμε την Ιταλία, παρά -και ίσως ακριβώς επειδή- η θεσμική πολιτική μας κάλεσε να μην «σταματήσουμε». Την ανακτήσαμε, τον απρίλιο, διαδικτυακάLarecuperammo, ad aprile, online, εκμεταλλευόμενες την προσοχή που επιφυλάσσονταν ακόμα στα εικονικά γεγονότα κατά το πρώτο lockdown.
Έκτοτε, η Έντι κι εγώ –όπως όλοι, ή σχεδόν όλοι, αποκαλούν τη Μαρία Εντγκάρντα Μαρκούτσι– από γνωστές, οι δρόμοι των οποίων μερικές φορές είχαν διασταυρωθεί, περάσαμε να γίνουμε φίλες. Ειδωθήκαμε -και χάρη στο ότι στο μεταξύ έχει, όπως λέει, «μεταναστεύσει» στη Ρώμη από το Τορίνο- δεκάδες φορές. Αλλά δεν μπορέσαμε ποτέ να βρεθούμε, μετά τις 21 το βράδυ, έξω από το σπίτι της: γιατί στις 17 μαρτίου 2020, μεταξύ της παρουσίασης που έπρεπε να γίνει και εκείνης που έγινε στη συνέχεια, επιβλήθηκε στην Έντι – για δύο χρόνια, εκτός αν ανανεωθεί – το ειδικό μέτρο επιτήρησης, κατόπιν αιτήματος του Δικαστηρίου του Τορίνο.
«Ειδική επιτήρηση», «κοινωνικά επικίνδυνη» (ακόμα και αν έχει καθαρό ιστορικό), «ένοχη» διότι εντάχθηκε στην κουρδική αντίσταση ενάντια στην προέλαση του Ισλαμικού Κράτους στη βόρεια Συρία το 2017, πολεμώντας ειδικότερα στις τάξεις των Ypj, των Μονάδων Προστασίας Γυναικών στη Ροζάβα.
Επομένως, από τις 17 μαρτίου 2020, η EddiMarcucci πρέπει να ειδοποιεί το αστυνομικό τμήμα για τις μετακινήσεις της εκτός του δήμου κατοικίας, δεν μπορεί να λείπει από το σπίτι μεταξύ 21 το βράδυ και 7 το πρωί, ούτε να παρευρίσκεται σε δημόσιους χώρους μετά τις 18 ή να συμμετέχει σε δημόσιες συγκεντρώσεις, συναντήσεις. Δεν μπορεί να οδηγήσει ή να πάει στο εξωτερικό ή να συναναστραφεί με καταδικασμένα άτομα. Πρέπει να έχει μαζί της ένα «μικρό κόκκινο βιβλίο», στο οποίο οι αστυνομικοί καταγράφουν τις κινήσεις του. Της ζητείται, με μια τουλάχιστον vintage έκφραση, να «ζει τίμια».
Μπορεί να φαίνεται σαν αστείο: το Ισλαμικό Κράτος εναντίον του οποίου επέλεξε να πολεμήσει η Έντι είναι και εχθρός του ιταλικού κράτους, το οποίο αντ’ αυτού επέλεξε να την τιμωρήσει περιορίζοντας την ελευθερία της. Το θέμα, όμως, είναι πολύ πιο σύνθετο. Η ειδική επιτήρηση που της έχει επιβληθεί -προληπτικό και μη ποινικό μέτρο (γιατί δεν ακολουθεί κάποια καταδίκη) που αναπτύχθηκε στα πρώτα χρόνια του φιλελεύθερου ενιαίου κράτους και αναπτύχθηκε στη συνέχεια επί φασιστικού καθεστώτος- αντιπροσωπεύει, στην πραγματικότητα, μια μορφή ποινικοποίησης της διαφωνίας.
Σε ένα είδος επιστροφής σε μια εφαρμογή της προ-διαφωτιστικής δικαιοσύνης, στην πραγματικότητα, στην Έντι δεν επιβλήθηκαν κυρώσεις για κάτι που έκανε, αλλά για αυτό που είναι, δηλαδή μια ενεργή πολιτική ακτιβίστρια – όπως οι άλλοι τέσσερις για τους οποίους ζητήθηκε η ίδια ποινή – στις κύριες κοινωνικές συγκρούσεις που λαμβάνουν χώρα στην Ιταλία, από τον αγώνα NoTav έως τις Non unadimeno, από τα αντιφασιστικά ραντεβού μέχρι την οργάνωση των εργαζομένων ενάντια στην ολοένα και πιο κραυγαλέα εκμετάλλευση, για παράδειγμα στον τομέα της εστίασης. Εξάλλου, αν ήταν πραγματικά πρόβλημα ότι ξέρει να χρησιμοποιεί τα όπλα, θα ήταν επίσης πρόβλημα για όλα τα εκατομμύρια των ανδρών που, στην Ιταλία, έκαναν την υποχρεωτική στρατιωτική τους θητεία, μέχρι την αναστολή της το 2005.
η Marcucci επέλεξε να πει την ιστορία της – τόσο την επιλογή να συμμετάσχει σε ένα πείραμα κοινωνικής επανάστασης που αντιμετώπισε την ανάγκη να υπερασπιστεί τον εαυτό του ενάντια στο ISIS, όσο και την απίστευτη (ανεξήγητη λέει σωστά στον υπότιτλο του βιβλίου) δικαστική υπόθεση που την ενέπλεξε – στο βιβλίο Angerprotectme, Rabbiaproteggimi, που θα κυκλοφορήσει την 1 μαρτίου, [έχει κυκλοφορήσει λοιπόν, μιλήσαμε ξανά γι’ αυτό], από την RizzoliLizard.
Ο δείκτης ακολουθεί ακριβώς αυτή την εναλλαγή: μια ζωή ξεχωριστή, σημαδεμένη τα τελευταία χρόνια, από τον ρυθμό των ακροάσεων και από τα αποτελέσματα των δικών. Σημαδεμένη, φυσικά, που όμως δεν τη λύγισε γιατί, όπως γράφει η Έντι, στη διάρκεια αυτών των δύο χρόνων που έχουν σχεδόν φτάσει στο τέλος τους, έκανα πάντα τις «απαραίτητες» επικοινωνίες μετακινήσεων και επέστρεφα σπίτι στις 21.00.
Πιστεύω πως έζησα τίμια, αλλά δεν σεβάστηκα τους νέους νόμους που επιβλήθηκαν στη ζωή μου, γιατί πήρα μέρος σε πολλές «δημόσιες συναντήσεις». Συνέχισα να εκτελώ δραστηριότητες διάδοσης για το Κουρδιστάν και το Aanes, για το επαναστατικό κίνημα, δεν στερήθηκα καμία ευκαιρία για συζήτηση και στοχασμό.
Βγήκα στους δρόμους την ημέρα της απεργίας της 8ης μαρτίου, 25 απριλίου, με αφορμή τις πορείες NoTav, σε ένδειξη αλληλεγγύης στις γυναίκες και τους ανθρώπους που αντιστέκονται στο Αφγανιστάν. Πήγα να τιμήσω τη γενοκτονία της Shingal με την κουρδική κοινότητα, στις παρουσιάσεις του βιβλίου του Orso, να επευφημήσω στους αγώνες του λαϊκού Γυμναστηρίου του Quarticciolo… με λίγα λόγια, νομίζω ότι το νόημα είναι ξεκάθαρο. Φυσικά δεν κατάφερα να κάνω όλα όσα ήθελα.
Κάθε φορά που αποφάσιζα να συμμετάσχω σε μια δημόσια εκδήλωση έπρεπε να αναρωτιέμαι: τι θα γινόταν αν η παραβίαση του διατάγματος είχε συνέπειες; Για παράδειγμα, μια δίκη με ποινές που κυμαίνονται από τρεις έως δώδεκα μήνες; Θα πιστεύω ότι θα αξίζει τον κόπο; Αν πήγα εκεί, είναι επειδή απάντησα ναι. Ναι, επειδή αυτός είναι ένας αγώνας που τον θεωρώ σημαντικό, οπότε θα πάω στην πλατεία, αλλά και απλά ναι, επειδή αυτό το πράγμα μου δίνει τροφή, θα μπορούσε να με κάνει να μεγαλώσω. (σελ. 243)
Τα λόγια που κροταλίζει η Έντι στον τόμο είναι, σελίδα στη σελίδα, αποτελεσματικά και πολύ δυνατά, και ταυτόχρονα ταπεινά και καλά ριζωμένα στις αντιφάσεις του σύγχρονου κόσμου:
Η δική μου δεν ήταν μια επική αντίσταση, δεν χρειάστηκε να αντιμετωπίσω κάποια απίστευτη μάχη: απλώς συνέχισα να γεμίζω τον χρόνο μου με όλα όσα θεωρώ σημαντικά, πράγματα δίχως τα οποία δεν βλέπω ένα πιθανό μέλλον για αυτόν τον κόσμο: berxwedanjiyane, η αντίσταση είναι ζωή..
Γιατί, ακόμα κι αν πολλοί κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να το αγνοήσουν, μια τεράστια συλλογική προσπάθεια βρίσκεται σε εξέλιξη, μια ανοιχτή σύγκρουση, που διασχίζει ολόκληρο τον κόσμο. Στη Συρία πολεμάμε ενάντια στο Daesh όχι μόνο για ένα εδαφικό ζήτημα, αλλά για να προστατεύσουμε όλη την ανθρωπότητα. (σελ. 244)
η Eddi εξηγεί, απεικονίζει την καθημερινή ζωή ως συντρόφισσα, φίλη, hevalShilan (όπως την αποκαλούν οι άνθρωποι με τους οποίους πολέμησε) και τη ζωή στις Ypj, από την κατασκευή των μονοπατιών της διεθνούς ακαδημίας Ypj («Όταν μπήκα στις Ypj, τα πρώτα μου καθήκοντα δεν είχαν να κάνουν με καλάσνικοφ αλλά με τσιμέντο και φτυάρια», σελ. 19) στην προετοιμασία μιας «όμορφης ιταλικής μακαρονάδας» για να γιορτάσουμε την επιστροφή των άλλων μαχητριών από το μέτωπο.
Μα η Eddi έχει επίσης την απίστευτη ικανότητα να παρέχει στον αναγνώστη τα εργαλεία για να κατανοήσει την ιστορική σημασία αυτού που διαβάζει: ένα ολόκληρο κεφάλαιο είναι, για παράδειγμα, αφιερωμένο στην ανασύνθεση της βιογραφίας και της κράτησης του ΑμπντουλάχΟτσαλάν, του προέδρου του Pkk . Η προσωπική ιστορία της Marcucci – από τον πόλεμο στη Συρία μέχρι την καταδίκη στην Ιταλία – δεν θα ήταν κατανοητή, πράγματι, αν όχι με την εισαγωγή της σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, αν όχι μέσα από τους φακούς με τους οποίους θα πρέπει να διαβάζουμε αυτό που υπάρχει γύρω μας καθημερινά.
Η ίδια η καταδίκη της Έντι – της μόνης που καταδικάστηκε σε ειδική επιτήρηση μεταξύ εκείνων για τους οποίους είχε ζητηθεί από το Δικαστήριο του Τορίνο: δεν αποτελεί έκπληξη, η μόνη γυναίκα – δεν ξεφεύγει από ένα από τα καθολικά-παγκόσμια κλειδιά για την κατανόηση του κόσμου, αυτό της πατριαρχίας.
η Marcucci θυμίζει τα λόγια που είπε γι’ αυτήν η εισαγγελέας EmanuelaPedrotta:
«… και μετά είδατε την Marcucci, με το πολεμικό της βήμα, εκείνο το επιθετικό βάδισμα…». Αυτή η πρόταση μου έκανε φοβερή εντύπωση. Ο τόνος με τον οποίο το είπε, η στάση της, η επιλογή των λέξεων… Όχι, δεν ξεχνάω αυτή τη φράση και δεν θέλω να την ξεχάσω ποτέ, γιατί για μένα ήταν η στιγμή που η εισαγγελία με κατηγόρησε για παραβίαση ενός κανόνα που υπερβαίνει τον ποινικό κώδικα. Αυτού που κάποιες ζωές σπάνε ακόμα και αναπνέοντας, με την απλή ύπαρξή τους. ο κανόνας των ειδών, ο κανόνας του φύλου, η εγγύηση ότι θα υπάρχει πάντα κάποιος που στέκεται κάτω και κάποιος που στέκεται πάνω: ο πατριαρχικός νόμος.
Αυτό που μου έκανε εντύπωση σε αυτή τη φράση δεν είναι ο χαμηλού επιπέδου ψυχολογισμός που έχει στιγματίσει την όλη διαδικασία ως ένα βαθμό, αλλά το γεγονός ότι είναι η μόνη στιγμή που αναφέρθηκε το σώμα ενός ανθρώπου, το σώμα μου. […] Το μόνο σώμα που μπήκε σε αυτή τη διαδικασία, σε αυτή τη δίκη, είναι το δικό μου.
Το μόνο πρόσωπο που έχει προταθεί για την ειδική επιτήρηση όχι μόνο για το τι σκέφτεται, αλλά και για τον τρόπο που περπατά, είμαι εγώ. Προφανώς, χρειάζεται μόνο να δεις πώς κινούμαι για να καταλάβεις ότι είμαι επικίνδυνη: πού θέλεις να πάω με αυτόν τον επιθετικό βηματισμό, αν όχι για να θέσω σε κίνδυνο την κοινωνία; Διότι καλά ο πόλεμος ενάντια στο Isis και όλα αυτά που θέλετε, αφήστε τον αντικαπιταλισμό και τις ιδέες της επανάστασης στη μπάντα… αλλά μια γυναίκα που κινείται έτσι, πραγματικά, όχι παρακαλώ. Είναι κοινωνικά επικίνδυνη, έλα, φαίνεται.
Ακούγοντας αυτή τη φράση, μου φάνηκε να βλέπω σε φιλιγκράν την πατριαρχική επιταγή που ισχύει, εφαρμόζεται καθημερινά και σε αίθουσες σαν κι αυτήν, πολύ πριν γεννηθούμε εγώ και όλοι οι άλλοι παρόντες σε αυτό το τεράστιο κτίριο. Μάθε ποια είσαι, γυναίκα, και μάθε τον φόβο μαζί με το όνομά σου. Και αν σταματήσεις να φοβάσαι, θα σου τον φέρουμε πίσω μέχρι να μάθεις πώς να συμπεριφέρεσαι. Μέχρι το μάθημα να μπει για τα καλά στο κεφάλι σου, το πολύ πολύ να το ανοίξουμε χτυπώντας με το σφυρί (σελ. 230-231).
Τα πάντα στο βιβλίο περιστρέφονται γύρω από αυτήν την ανταλλαγή και αυτή τη συνεχή ανάκαμψη μεταξύ του προσωπικού και του πολιτικού, μεταξύ του «δικαστικού αυτοχρονικού» που η Έντι απορρίπτει ρητά και της περιγραφής μιας κοινωνικής επανάστασης που υψώνεται και υπερασπίζεται όλη την ανθρωπότητα. Γιατί αν ισχύει ότι το προσωπικό είναι πολιτικό, δεν είναι λιγότερο αλήθεια ότι το πολιτικό είναι προσωπικό. Δεν ξέρω πόσο συνειδητά, η Έντι εκθέτει –με μια στιλιστική ικανότητα που σε συνεπαίρνει και συγκινεί– μια σειρά από όρια, δυσκολίες, φόβους που είναι οι δικοί της αλλά και όλων μας: το να βλέπει κανείς το δικό του πεπερασμένο και να προσπαθεί να το ξεπεράσει είναι μια πολιτική πράξη.
Όπως όταν αποτυγχάνει να γράψει την ομιλία για την κηδεία, στο Rifredi, του LorenzoOrsetti και δεν καταφέρνει ούτε καν να ομολογήσει τη δυσκολία της στους άλλους συντρόφους:
Αθέτησα τον λόγο μου στους συντρόφους, δεν μπόρεσα να ανταποκριθώ στην ευθύνη ούτε μπόρεσα να ζητήσω βοήθεια για να το κάνω. Αυτό το τελευταίο είναι ίσως το πράγμα για το οποίο ντρέπομαι περισσότερο. Μισώ επίσης τον εαυτό μου που δεν μπορώ να συνθέσω προτάσεις με νόημα, αλλά το γεγονός ότι δεν μπορώ να ζητήσω ένα χέρι με αηδιάζει πραγματικά. Έχω δημιουργήσει ένα τεράστιο πρόβλημα και με αυτό τον τρόπο έχω επίσης προδώσει όλα όσα πιστεύω.
Στον καθένα τυχαίνει να σκοντάψει και όλοι φοβούνται ακόμα και την ιδέα ότι συμβαίνει, δεν είμαι μια εξαίρεση, πράγματι. Ακριβώς για αυτόν τον λόγο πιστεύω ότι δεν υπάρχει ελευθερία χωρίς κοινότητα. Γιατί σε μια κοινωνία όπου οι άνθρωποι φροντίζουν ο ένας τον άλλον αυτό το πράγμα είναι λιγότερο τρομακτικό, φοβίζει λιγότερο, ή τουλάχιστον το αντιμετωπίζουμε μαζί και ζούμε καλύτερα. «Αν πέσω εγώ, εκεί είσαι, υπάρχεις εσύ»
Αυτός που μπορούμε να διασχίσουμε μαζί, με όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους, είναι ο μόνος δρόμος που βλέπω μπροστά μου, για να μάθω να είμαι πιο ελεύθερη. Επειδή δεν θέλω να σκέφτομαι όλη την ώρα να μην πέσω, θέλω να ζήσω, να ειρηνεύσω με το σφάλμα μου. Πέφτουμε, συμβαίνει. Αλλά αυτό μπορεί να συμβεί μόνο με τη δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης, στις οποίες υποστηρίζουμε ο ένας τον άλλο χωρίς να νιώθουμε το βάρος του κόσμου πάνω μας (σ. 174-175).
Και σε αυτή την περίπτωση, η εμπιστοσύνη των συντρόφων είναι που την βγάζει από το αδιέξοδο: είμαστε δυνατοί και πετυχαίνουμε όταν είμαστε μέρος μιας κοινότητας στην οποία όλοι υποστηρίζουν η μια και ο ένας τον άλλον.
Αλλά το να είσαι μέλος μιας κοινότητας – και ιδιαίτερα μιας επαναστατικής κοινότητας που αμύνεται ενάντια στο Daesh – σημαίνει και να λογαριάζεσαι με τον θάνατο: με τον κίνδυνο του δικού σου και, κυρίως, των συντρόφων σου.
Αν η «πρώτη ζωή» της Έντι τελείωσε ήδη το 2010, όταν πέθανε η GiuliaGomez – αυτή που δεν ήταν τίποτα λιγότερο από μια αδερφή (έστω και όχι βιολογική) γι’ αυτήν, και που, στα μέρη του τόμου που εικονογραφούνται από τα σχέδια της SaraPavan, αντιπροσωπεύει την αναφορά του διαλόγου μέσα από τον οποίο η Έντι προσπαθεί να αναδιατάξει τις σκέψεις της – η σχέση με το πένθος και ο τρόπος αντιμετώπισής του αναδύονται σε πολλά μέρη.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο τόμος ανοίγει με την εικόνα της Hêlîn, της αγγλίδας μαχήτριας AnnaCampbell, που σκοτώθηκε τον μάρτιο του 2018 στην Αφρίν.
η Hêlîn και η Eddi ήταν φίλες, τόσο δεμένες που, παρά το γεγονός ότι ήταν στο ίδιο τάγμα, τις έβαλαν σε δύο διαφορετικές ομάδες, δεν ζητούν να είναι μαζί γιατί «έτσι υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να επιβιώσει τουλάχιστον μια από τις δύο» ( σελ. 7). Έντεκα λέξεις που λένε περισσότερα για τον πόλεμο από χίλια άρθρα σε εφημερίδες.
Και μετά, φυσικά, ακολουθεί ο θάνατος του LorenzoOrsetti, του Orso, του παρτιζάνου του Rifredi, τον οποίο η Eddi χαρακτηρίζει ως «περίεργο και κοροϊδευτικό, αλλά χωρίς να είναι αλαζονικός» (σελ. 76): μια εντύπωση που το βλέμμα του μεταφέρει σε κάθε φωτογραφία και χτυπά την καρδιά και το μυαλό ακόμη και εκείνων που δεν τον γνώρισαν ποτέ.
Πριν από χρόνια, άκουσα ένα άτομο που έκανε την επιλογή των όπλων σε μια εντελώς διαφορετική ιστορική περίοδο και γεωγραφικό πλαίσιο να λέει, σχετικά με τη σχέση με τον θάνατο, ότι «η καρδιά των επαναστατών είναι πιο πλούσια σε σταυρούς παρά σε ανθισμένα δέντρα». Η καρδιά της Έντι, ίσως, δεν φαίνεται να αποτελεί εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα, αλλά διαβάζοντας τα λόγια της έρχεται η αμφιβολία αν ισχύει και το αντίθετο -και ίσως πάνω απ’ όλα-:
Δεν ξέρω πώς θα συνεχιστεί αυτή η ιστορία. Ξέρω μόνο ότι αν η κατάσταση της «ειδικής επιτήρησής μου» τελειώσει στις 17 μαρτίου 2022, το απόγευμα της 18ης, θα είμαι στη Ρώμη, στο μετά το σχολείο, στο Quarticciolo, να διηγούμαι την ιστορία του ShehîdTekosherPiling, Orso, επαναστάτη παρτιζάνου του Ριφρέντι, που έπεσε στη μάχη της Baghouz.
Κι αν δεν τελειώσει; Νομίζω ότι θα είμαι έτσι κι αλλιώς στο Quarticciolo να μιλήσω για τον Orso. Αν δεν το κάνουμε αυτό θα ήταν μια ακόμη παραίτηση λόγω παράλογης επιβολής, θα ήταν απαράδεκτο. Χρησιμοποιώ αυτή τη λέξη, απαράδεκτο, με τη δέουσα προσοχή, γιατί για μένα συνεπάγεται ευθύνη: δεν αρκεί να τη λέμε, πρέπει να πράττουμε ανάλογα. Και αυτό σκοπεύω να συνεχίσω να κάνω (σελ. 249).
Όσο ξέρουμε πώς να βρίσκουμε, στη ζωή μας και στον κόσμο γύρω μας, κάτι «απαράδεκτο» στο οποίο να αντιταχθούμε, τα δέντρα θα ανθίζουν: είτε αυτά τα λουλούδια είναι η αντίσταση ενάντια στο Daesh είτε το μετά σχολείο σε μια λαϊκή γειτονιά στα περίχωρα της Ρώμης.
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος
