Το 1933 ο δημοκρατικός Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής συνειδητοποίησε ότι είχε γείτονες.
Τη Λατινική Αμερική θεωρούσαν πάντα μια μεγάλη αυλή του σπιτιού τους, αλλά τώρα, μετά την κρίση του ’29 και τις συνέπειές της νότια του Θείου Σαμ, με την τάξη των γαιοκτημόνων έτοιμων να υποστηρίξουν πολιτικές και δικτάτορες δεξιούς, η ευκαιρία πρέπει να του άνοιξε την όρεξη, σε αυτόν και σε όλες τις Εταιρείες του βορειοαμερικανικού καπιταλισμού..
Η «καλή γειτονία» της λεγόμενης διπλωματίας του δολαρίου υπήρξε, πράγματι, η πολιτική και οικονομική υποστήριξη που προσέφεραν οι Ηνωμένες Πολιτείες στις δικτατορίες στη Βραζιλία, τη Χιλή, την Κούβα και τη Νικαράγουα, σε αντάλλαγμα για τη συστηματική και αποκλειστική εκμετάλλευση των γεωργικών και ορυκτών πόρων αυτών των χωρών.
Επιπλέον, οι σχέσεις εξάρτησης της Κούβας από τις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ιδιαίτερα έντονες από την εποχή ακόμη του ισπανικού-αμερικανικού πολέμου του 1898. ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης, το νησί απέκτησε, ναι, την ανεξαρτησία, αλλά έγινε – στην πραγματικότητα – ένα προτεκτοράτο των ΗΠΑ.
Έτσι, όταν ο Fulgenzio Batista ανέλαβε την εξουσία στην Κούβα το 1933, θέλησε αμέσως να γίνει ένας από τους πιο αγαπημένους γείτονες του δημοκρατικού Προέδρου Ρούσβελτ και του παραχώρησε ολόκληρο τον έλεγχο των μεταλλείων νικελίου και των μεταφορών, μετατρέποντας, επιπλέον, την Αβάνα σε μια από τις πρωτεύουσες του κόσμου του πολυτελούς τουρισμού, του τζόγου και της πορνείας.
Λοιπόν, τι τα θέλουμε, στον Καπιταλιστικό Τρόπο Παραγωγής, κάθε πράγμα έχει την τιμή του και η «δημοκρατία» – στην Κούβα – δημιουργούσε τη δική της.
Γράφει ο Massimiliano Piccolo πως σε μια επιστολή προς έναν φίλο που του ζητούσε να τοποθετηθεί, κατά τη διάρκεια του Πρώτου παγκοσμίου πολέμου, εναντίον των Κεντρικών Αυτοκρατοριών για να ευνοήσει έτσι τη γέννηση της δημοκρατίας, ο ούγγρος Γκέοργκ Λούκατς φαίνεται να απάντησε: «αλλά τότε ποιος μας ελευθερώνει από τη δημοκρατία;»
Δεν πρόκειται για νέο ερώτημα. Στην πολύ δημοκρατική Αθήνα του πέμπτου αιώνα π.Χ., τετρακόσιες χιλιάδες σκλάβοι υποστήριζαν το επιστύλιο μιας εξουσίας που απέκλειε και τις γυναίκες και τους «βαρβάρους».
Ο Πλάτων το κατάλαβε αυτό πολύ καλά και όταν, το 399 π.Χ., μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, πραγματοποιήθηκαν οι κύριες δίκες που προέκυψαν από τον εμφύλιο πόλεμο και η καταδίκη του Σωκράτη, κατέφυγε αρχικά στα Μέγαρα, και μετά αλλού.
Εκεί, ο Πλάτων κατανοεί ότι το πολιτικό μοντέλο – κατ’ εξοχήν – της πόλης του δεν μεταρρυθμίζεται και επομένως αναζητά νέους δρόμους, και διότι, ο ίδιος ο Πλάτων, θα έχει την πιο ακραία εμπειρία για τους Έλληνες της εποχής του, ακριβώς αυτή της δουλείας.
Και μετά υπάρχει η γαλλική Επανάσταση. Στην ταινία του Gillo Pontecorvo, The Battle of Algiers, Η μάχη του Αλγερίου (1966), ο Alì Ben Mihdi, ένας σημαντικός διοικητής του FLN, εξηγεί στους νεαρούς συντρόφους τις δυσκολίες στην πραγματοποίηση μιας επανάστασης και, πάνω από όλα, στη διατήρησή της. στη συνέχεια, στους ευρωπαίους δημοσιογράφους που τον κατηγορούσαν για τρομοκρατία, απαντά χτύπημα στο χτύπημα, επιμένοντας στην ανάγκη ο αλγερινός λαός να διαθέτει τη δική του κυριαρχία.
Από την άλλη πλευρά, με την επιχείρηση Champagne, ο συνταγματάρχης Mathieu είχε πολιορκήσει την κάσμπα, καθιστώντας ορατό, σχεδόν φυσικά απτό, το ταξικό ζήτημα της αποικιοκρατίας.
Περιττό να πούμε ότι η μάχη του Αλγερίου, ήδη στα χρόνια της Ελιάς, [η Ελιά ήταν μια εκλογική συμμαχία της ιταλικής κεντροαριστεράς], επισημάνθηκε ως αρνητικό παράδειγμα – από τον επανεμφανιζόμενο Bertinotti – για να ρευστοποιήσει μπροστά στις νέες γενιές την κληρονομιά των αγώνων της αντιιμπεριαλιστικής εποχής. Όμως ούτως ή άλλως, από το 1991 και μετά, από το Τσιάπας στο «κίνημα των κινημάτων», [το no global κίνημα] – τώρα είναι σωστό να το αναφέρουμε – αυτά είναι πράγματα από έναν άλλο κόσμο!
Σήμερα λοιπόν, ο Μπερτινότι θα πρέπει να ερωτηθεί εάν η επίκληση μιας επανάστασης ενάντια στην Επανάσταση δεν μοιάζει να επικαλείται μια Αντεπανάσταση! Όπως ορισμένοι ιστορικοί που, για να μαλακώσουν την αποκατάσταση της καθολικής Αντι-Μεταρρύθμισης, επιμένουν σε μια καθολική μεταρρύθμιση κατά της λουθηρανικής Μεταρρύθμισης.
Πραγματικά όλα αυτά είναι πολλά για τον άνθρωπο μας, ο οποίος, όταν ήταν γραμματέας της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης και διάφορες ψυχές μετακινούνταν μέσα στο κόμμα του, επανέλαβε ότι δεν ήθελε να γίνει ένας γραμματέας της σύνθεσης («σταλινική» θέση!) αλλά κυβερνούσε το κόμμα με τη δικτατορία της πλειοψηφίας επί των μειονοτήτων.
Μιλούσαμε για τη γαλλική Επανάσταση. Στον Ροβεσπιέρο και, στην Επιτροπή Δημόσιας Υγείας γενικότερα, η ταινία του Ποντεκόρβο αντιθέτως θα άρεσε πολύ. Και επειδή μετά τη λαϊκή ήττα του pratile, [είναι ο ένατος μήνας του γαλλικού επαναστατικού ημερολογίου, τρίτος της άνοιξης (20 Μαΐου έως 18 Ιουνίου)] του έτους III (μάιος 1795), ο λευκός Τρόμος ανέλαβε τα καθήκοντά του και δεν έκανε παραχωρήσεις. Συνοδεύτηκε από την αφύπνιση του μοναρχικού κόμματος και ανησύχησε πολύ τους Θερμιδοριανούς που παρέμειναν ρεπουμπλικάνοι.
Ας επιστρέψουμε στην Κούβα. οι ΗΠΑ διοικούσαν τη στρατιωτική βάση του Γκουαντάναμο, ήλεγχαν τις καλλιέργειες ζαχαροκάλαμου και οι αμερικανικές εταιρείες ενέργειας μονοπωλούσαν τη διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου. απορροφούσαν, επίσης, σχεδόν εξ ολοκλήρου τις κουβανικές εξαγωγές.
Με τον Μπατίστα, τα πράγματα χειροτέρευσαν. Ο ανταρτοπόλεμος, με επικεφαλής τον Κάστρο εναντίον του Μπατίστα, ξεκίνησε το 1956 και τελείωσε νικηφόρος το 1959. Μέσα σε λίγους μήνες, οι οικονομικές δομές του νησιού άλλαξαν βαθιά από την Επανάσταση: απαγορεύθηκαν οι ιδιοκτησίες της γης άνω των 40 εκταρίων, τα χωράφια δόθηκαν στους αγρότες, εθνικοποιήθηκαν τα επεξεργαστήρια ζάχαρης και τα διυλιστήρια πετρελαίου, τα βορειοαμερικανικά περιουσιακά στοιχεία κατασχέθηκαν.
Αυτά τα μέτρα χρησιμοποιήθηκαν για να επιτευχθούν κοινωνικές πρόοδοι αδιανόητες για μια Χώρα του Τρίτου Κόσμου (και όχι μόνο, τότε όπως σήμερα) στον τομέα της υγείας και της εκπαίδευσης. Από τον Μπολιβάρ στον Μαρτί μέχρι την αντιιμπεριαλιστική και επαναστατική αριστερά, ολοκληρώνεται έτσι μια διαδρομή πολιτικού διδακτισμού.
Σε αντίποινα, ήδη από τον ιανουάριο του 1961, οι ΗΠΑ διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις με την Κούβα και κήρυξαν εμπορικό εμπάργκο. Και, την άνοιξη του ίδιου έτους, με την προεδρία του δημοκρατικού Κένεντι, προσπάθησαν να ανατρέψουν την κουβανική κυβέρνηση με την αποβίβαση στον «Κόλπο των Χοίρων». Αλλά απέτυχαν και υπέστησαν μια βαρύτατη ήττα. Και η Κούβα εξακολουθεί να αντιστέκεται σήμερα και gli yankee, οι γιάνκης εξακολουθούν να προσπαθούν ακόμη.
Αυτό που είχε συναρπάσει κλασικά σχετικά με τον σπαρτιατικό μύθο – ακόμη και εκείνους που ήταν με την Αθήνα – υπήρξε το θέμα της πολύ μεγάλης διάρκειας ζωής των ρυθμίσεων της Σπάρτης. Ή, όπως επεσήμανε ο Πλάτων, η απόλυτη εξουσία των νόμων επί των ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων των ηγετών.
Ο Κάστρο πεθαίνει, αλλά παραμένουν οι κανονισμοί, οι ρυθμίσεις της σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Κούβας. ναι, γιατί υπάρχει επίσης σοσιαλιστική νομιμότητα, όχι μόνο εκείνη η αστική και φιλελεύθερη.
Εκτός αυτού, για τον ευρωπαίο που έχει ξεχάσει τη χρήση των επιθέτων, υπάρχει μόνο η φιλελεύθερη, κοινοβουλευτική και αστική δημοκρατία και, επομένως, το να σπας αυτή τη νομιμότητα είναι να πηγαίνεις ενάντια στη «δημοκρατία», το να σπας τη σοσιαλιστική είναι να πηγαίνεις προς τη δημοκρατία. Πόσοι ακόμα σήμερα – ακόμα και στα αριστερά – επαναλαμβάνουν από μνήμης αυτό το ποίημα που έμαθαν στο δισκάκι που τους χάρισε ο θείος Σαμ!
Ας παραβλέψουμε επίσης το Ιράκ και τις «μαγειρεμένες αποδείξεις» αυτού του άλλου πρωταθλητή της δημοκρατίας που είναι η Μεγάλη Βρετανία και ας αναρωτηθούμε, επομένως, για ένα ζήτημα: είναι η λέξη δημοκρατία τόσο κενή; Ή θα πρέπει να την γεμίσουμε με περιεχόμενα;
Κυριολεκτικά δύναμη στον λαό, εξουσία στο λαό, αυτό είναι το νόημα της δημοκρατίας. Στη συνέχεια, το παιχνίδι μετατοπίζεται στο επίπεδο των μορφών με τις οποίες ασκείται η λαϊκή δύναμη-εξουσία και θα μπορούσαμε, επίσης, να προωθήσουμε μια υπόθεση: πως μια και δεν είναι ένα απόλυτο επίθετο αλλά κλιμακωτό, μπορούμε επομένως να ορίσουμε τι είναι περισσότερο ή λιγότερο δημοκρατικό.
Φαίνεται λογικό να φανταζόμαστε πιο δημοκρατική μια πραγματικότητα στην οποία ο λαός βρίσκεται στις καλύτερες προϋποθέσεις, συνθήκες συμμετοχής και αποτελεσματικής, πραγματικής άσκησης της εξουσίας.
Την εποχή των σοφιστών, για παράδειγμα, το να είσαι στο πλευρό του demos, του δήμου, των εμπόρων, σήμαινε να πολεμάς την αριστοκρατία. Αλλά ήδη αμέσως υπήρξε η ανάγκη για πιο ολοκληρωμένες και χωρίς αποκλεισμούς μορφές εξουσίας στον λαό. Και για περισσότερα από δύο χιλιάδες χρόνια.
Τον ιανουάριο του 1918, η Συντακτική Συνέλευση συνήλθε στη Ρωσία. Οι μπολσεβίκοι γνώριζαν ότι η Συνέλευση θα μπορούσε να ανακαλέσει τα μέτρα που ελήφθησαν αμέσως μετά την Επανάσταση, από τα διατάγματα για την ειρήνη και τη γη μέχρι τον εργατικό έλεγχο των εργοστασίων και την εθνικοποίηση των τραπεζών και για αυτό τον λόγο την διέλυσαν: γιατί όπως υποστήριξε ο Λένιν στην Πράβντα, μια δημοκρατία βασισμένη στα σοβιέτ αντιπροσώπευε μια μορφή δημοκρατικής αρχής πιο προηγμένης από αυτήν της συνηθισμένης αστικής δημοκρατίας.
Με τον ίδιο τρόπο όπως, πάντοτε σύμφωνα με το μοντέλο των ρωσικών σοβιέτ, τον επόμενο χρόνο η Ένωση του Σπάρτακου, στη Γερμανία, θεωρούσε τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης «όχι πολύ» δημοκρατική, ενώ οι νοσταλγικοί γουλιελμίνιοι, «πολύ» δημοκρατική.
Έτσι, μεταξύ 5 και 13 ιανουαρίου 1919, η επαναστατική απόπειρα που πραγματοποιήθηκε καταστέλλεται αιματηρά από τη δημοκρατική (sic!) Ρεπούμπλικα που ιδρύθηκε από τους Σοσιαλδημοκράτες, το Zentrum και τους διάφορους σχηματισμούς της φιλελεύθερης μπουρζουαζίας.
Προφανώς, ωστόσο, όταν είναι απαραίτητο να κάνουμε συμμαχίες για να νικήσουμε αυτό που μπορεί να θεωρηθεί ως η κύρια αντίφαση εκείνη τη στιγμή, όπως έλεγε κάποιος, συμμαχούμε ακόμη και με τον διάβολο!
Στη σοσιαλιστική Κούβα, χάρη επίσης στο έργο του Τσε, τα θέματα του οικονομικού σχεδιασμού δεν διαχωρίστηκαν ποτέ από τα πολιτικά: η κατεύθυνση μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας δεν είναι το αποκλειστικό έργο των θεωρητικών, ή μιας συγκεκριμένης τεχνικής. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η επεξεργασία του σχεδίου και η εφαρμογή του, καθώς και οι έλεγχοι στα αποτελέσματα, δεν αποτελούν αποκλειστική ιδιοκτησία ενός μικρού κύκλου διευθυντών ή τεχνικών, αλλά ένα παράδειγμα δημόσιας διαχείρισης στη διαδικασία του σοσιαλιστικού χτισίματος.
Η σοσιαλιστική μετάβαση της Κούβας ήταν, είναι (και πρέπει να παραμείνει) μια λαϊκή συμμετοχική διαδικασία των εργαζόμενων τάξεων.
Ένα από τα ιδεολογικά πιο ταραγμένα ζητήματα στην προπαγάνδα κατά της Κούβας είναι εκείνο των εκλογών που – ça va sans dire, είναι αυτονόητο – στις δημοκρατίες στα γεωγραφικά πλάτη μας φαίνεται να είναι το μοναδικό θερμόμετρο δημοκρατίας. Λοιπόν: σε μια κοινωνία χωρισμένη σε τάξεις, τα κόμματα εκπροσωπούν τις πολιτικές οργανώσεις γύρω από τις οποίες περιστρέφεται – ή θα έπρεπε να περιστρέφεται – η υπεράσπιση των διαφόρων ταξικών συμφερόντων.
Συνθήκη περισσότερο σχολική παρά ντε φάκτο, από την στιγμή που η διαφορά σε τάξεις προϋποθέτει ήδη εκ των προτέρων τις διαφορετικές και άνισες δυνατότητες πρόσβασης στην εκπαίδευση και την πολιτική κατάρτιση, με την επακόλουθη ακύρωση ολόκληρης της λεγόμενης «δημοκρατικής» διαδικασίας.
Η εκλογική διαδικασία στην Κούβα, από την άλλη πλευρά, περιλαμβάνει όλους τους κατοίκους του νησιού ξεκινώντας από τις γειτονιές σε περιφερειακό, δημοτικό, επαρχιακό και εθνικό επίπεδο. Σε αυτό το επίπεδο προστίθεται το μερίδιο που προέρχεται από τους μαζικούς θεσμούς, όπως οι Επιτροπές Άμυνας της Επανάστασης.
Στην Κούβα – θα πρέπει να προστεθεί – πως στο πλαίσιο της σοσιαλιστικής μετάβασης πρέπει αναγκαστικά να λογαριαστούν, όπως και με αυτούς που επέζησαν των προηγούμενων καθεστώτων (που φυσικά παραμένουν σε κάθε μετάβαση, όπως ήδη κατανοήθηκε από τον Μαρξ και στη συνέχεια επιβεβαιώθηκε από την εμπειρία του Λένιν και του Μάο), πάνω απ’ όλα και με τον αποκλεισμό δεκαετιών που επέβαλαν οι Ηνωμένες Πολιτείες με όλες τις υλικές και ψυχολογικές δυσκολίες που προκαλεί αυτό.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιθέτως, με το θέαμα της αστυνομίας που σκοτώνει επιλέγοντας τους μαύρους, με την ήσυχη και γρήγορη παράδοση εξουσιών από τον κομψό (!) Trump στον παππού Μπάιντεν, με την ατομική βόμβα, με ένα εκλογικό σύστημα με μη καθολικό δικαίωμα ψήφου και με τους μεγάλους ψηφοφόρους όσον αφορά τις προεδρικές εκλογές, περιγράφεται ως μια «μεγάλη δημοκρατία”.
Ακόμα και όταν χρησιμοποιεί το βέτο της στα Ηνωμένα Έθνη για να μπλοκάρει τυχόν κυρώσεις εναντίον του Ισραήλ και να συμβάλλει έτσι στον στραγγαλισμό της παλαιστινιακής υπόθεσης.
Mήπως θα έπρεπε να περάσουμε ξανά στα γρήγορα από εξετάσεις τους δικούς μας maitre a penser; τους μάστορες της σκέψης;
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος
