01 Φεβρουαρίου 2024
Υπάρχει ένα ποτάμι που γεννιέται από το λιώσιμο των παγετώνων στην αργεντινή πλευρά της κορδιλλιέρας των Άνδεων, εμπλουτισμένο από τα νερά άλλων είκοσι ποταμών και ρεμάτων που τροφοδοτούν μια υπέροχη και σημαντική μπλε αρτηρία, για πάνω από 800 χιλιόμετρα.
Και μετά υπάρχει το σχέδιο να ανοίξει ένα νέο ορυχείο μολύβδου, πολύ κοντά στην πηγή του, που θα το δηλητηριάσει. Ο ποταμός ονομάζεται Chubut, που στην amerindia γλώσσα tehuelche-chupat [τη γλώσσα των αυτόχθονων Αμερικανών] σημαίνει «διαφανής», και δίνει το όνομά του σε ολόκληρη την επαρχία της νότιας Αργεντινής, λίγο λιγότερο από τα τέσσερα πέμπτα του μεγέθους της Ιταλίας.
Στη συνέντευξη του Raúl Zibechi στον Mauro Millan, μιλούν για το γιατί οι ιθαγενείς μαπούτσε οργάνωσαν μια μεγάλη ταξιδιωτική συνάντηση από την πηγή μέχρι τις εκβολές αυτού του ποταμού, στον Ατλαντικό Ωκεανό.
Αποκαλούν trawn αυτό το ταξίδι του λόγου, στο οποίο θα συζητήσουν εκτενώς και θα λάβουν αποφάσεις συλλογικά, χωρίς να χρειάζεται να ψηφίσουν, για το πώς να αντισταθούν σε μια απειλή που είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια περιβαλλοντική επίθεση.
Είναι μια επίθεση στη ζωή. Στους ανθρώπους που ζουν κατά μήκος του ποταμού αλλά και στο ίδιο το ποτάμι, στα δέντρα, στις πέτρες που, στη μη ανθρωποκεντρική κοσμοόραση των Μαπούτσε, είναι ένα ζωντανό δώρο της φύσης και ένα υποκείμενο των δικαιωμάτων.
Είναι ο εξορυκτισμός, ένα πολεμικό μοντέλο κοινωνίας στο οποίο αντιστοιχεί ένα πολιτικό καθεστώς, ένα Κράτος, μια ιδεολογία, ένα είδος κοινωνικών σχέσεων και, φυσικά, επίσης ένα οικονομικό σύστημα. Στο Chubut παρέδωσε [αυτό το καθεστώς] μεγάλο μέρος των εξαιρετικών γαιών που βρίσκονται κατά μήκος του ποταμού στα χέρια των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, του Κατάρ, του Ισραήλ, της Benetton… «με τη συνενοχή όλων των αργεντινών κυβερνήσεων, πολιτειακών και τοπικών, κατά παράβαση των συμφωνιών και του ίδιου του Συντάγματος», που θα παρείχε κάποια προστασία για την Παταγονία.
Για όλα αυτά μιλά ο Mauro, lonko – ένας παραδοσιακός ρόλος της πολιτικής κουλτούρας των Μαπούτσε που καλείται να αναλάβει με έναν πολύ αντισυμβατικό τρόπο για εμάς– για μια από τις πιο μάχιμες κοινότητες αυτής της επικράτειας.
Μια περιοχή που για αιώνες αποκαλούσαν Wallmapu, τη γη ενός λαού που είναι από τη γη: mapu είναι η γη και που είναι οι γυναίκες και οι άνδρες που την κατοικούν. Εμείς της Comune τον θυμόμαστε καλά, τον Mauro, όταν πριν από είκοσι χρόνια –μαζί με το ζεύγος Curiñanco– ήρθε στη Ρώμη, στο συντακτικό μας γραφείο της εβδομαδιαίας εφημερίδας Carta, να μας μιλήσει για το πως είχαν απορρίψει a raccontarci di come avevano rifiutato – σκανδαλίζοντας τον δήμαρχο Veltroni, τον νομπελίστα Perez Esquivel και τον Gianni Minà που είχαν προωθήσει μια πολύ «εμπιστευτική» «ειρηνευτική» συνάντηση – την επαίσχυντη προσφορά της Benetton.
Για αυτόν τον λόγο, είκοσι χρόνια αργότερα, είμαστε βέβαιοι ότι η προσπάθεια να δηλητηριαστεί στην πηγή εκείνος ο ποταμός που αντιπροσωπεύει τη ζωή -μια αυθεντική πράξη τρομοκρατικής βίας, για να επιστραφούν οι επικοινωνιακοί χαρακτηρισμοί αυτής της σύγκρουσης στον αποστολέα – δεν θα έχει εύκολη ζωή.
“Βαδίζουμε και υπερασπιζόμαστε τη ζωή» είναι το βασικό σύνθημα του περιπλανώμενου trawn που θα ταξιδέψει κατά μήκος του ποταμού Chubut, από την πηγή του στις Άνδεις έως τις εκβολές του στον Ατλαντικό Ωκεανό μεταξύ 1ης και 10ης Φεβρουαρίου.
Ο λαός mapuche-tehuelce της Παταγονίας, Wall Mapu στη γλώσσα των ιθαγενών, υπογραμμίζει ότι η ιστορία του είναι στενά συνδεδεμένη με τον ποταμό που σήμερα απειλείται από τη μόλυνση που παράγεται από τις εταιρείες εξόρυξης και τις μεγάλες πολυεθνικές που οικειοποιούνται όλο και μεγαλύτερες εκτάσεις στην περιοχή. «Υπάρχουμε ως κοινωνία και ως διαφορετικές κοινωνίες, σύμφωνα με τους δεσμούς και τις συμμαχίες που συνάπτουμε με τα νερά του», διαβάζουμε στο κείμενο που προσκαλεί στην trawn.
Για να κατανοήσουμε τους λόγους της σύγκλησης και τα χαρακτηριστικά αυτού του μεγάλου φόρουμ που ονομάζεται trawn, στο οποίο θα συμμετέχουν κυρίως όσοι ζουν στις όχθες του ποταμού, είτε είναι mapuche ή αγρότες, μιλήσαμε εκτενώς με τον lonko Mauro Millán.
Τον είχαμε γνωρίσει μήνες πριν στο lof του [1] Lo avevamo conosciuto mesi fa nel suo lof (1) Pillán Mahuiza, στην καρδιά της κορδιλλιέρας των Άνδεων, όπου τα νερά του ποταμού κυλούν ήδη στον Ειρηνικό. Συναντηθήκαμε ξανά στο Bariloche, τον περασμένο ιανουάριο, και τώρα ζητήσαμε από τον Mauro να μας πει περισσότερα για το όραμά του του κόσμου και την πνευματικότητά του, αλλά και τους λόγους για την ανάγκη αντίστασης στον ληστρικό καπιταλισμό και τα μονοπάτια της αυτονομίας μαπούτσε.
Ο ίδιος συστήνεται ως εξής: «Είμαι ένας lonko Μαπούτσε. Αυτός είναι ένας ρόλος που δεν επιλέγεται οικειοθελώς. Στον κόσμο μαπούτσε λέμε ότι αρρωσταίνεις από lonko ή από machi (ένας πιο πνευματικός ρόλος που γενικά ανατίθεται στις γυναίκες, στμ). Είναι το πνεύμα ενός προγόνου που σου ζητά να σηκωθείς, να γίνεις τέτοιος.
Είναι η μορφή με την οποία ο λαός μαπούτσε στήνει ιστορικά τις προγονικές του αρχές. Αποφάσισα να δεχτώ αυτό το αίτημα των προγόνων μου και τώρα είμαι lonko της κοινότητας Pillán Mahuiza. Ο lonko είναι κάποιος που προσανατολίζει την κοινότητα με πολιτικούς και πνευματικούς, φιλοσοφικούς και ιδεολογικούς όρους. Σε όλη τη ζωή συνεχίζεις να μαθαίνεις και πρέπει να είσαι πολύ διαπερατός, στην κουλτούρα του λαού σου, για να έχεις την ικανότητα να είσαι ένα σημείο αναφοράς για τις μελλοντικές γενιές
Πώς βιώνει ο λαός σας την εγκατάσταση της ακροδεξιάς κυβέρνησης του Μιλέι;
Αυτό που προσπαθώ να καταλάβω τώρα, λίγο σαν να επρόκειτο να διαβάσουμε στο μέλλον, είναι πόσος χρόνος θα χρειαστεί για το απαίσιο σχέδιο που θα πάρει αυτή η κυβέρνηση Μιλέι, μια ακροδεξιά, ρατσιστική και υπέρ της λευκής υπεροχής κυβέρνηση για να ιδιωτικοποιήσει τα εδάφη αυτής της Χώρας που ονομάζεται Αργεντινή και, ιδιαίτερα της Παταγονίας, της γης που ονομάζουμε Puelmapu.
Ωστόσο, πρέπει να ειπωθεί αμέσως ότι αυτή η κατάσταση ευπάθειας-αυτή η ευάλωτη κατάσταση όσον αφορά τα δικαιώματα, από νομική άποψη και στη μόνιμη ποινικοποίηση του λαού μαπούτσε, σίγουρα δεν είναι νέα, ούτε οι δολοφονίες νεαρών αδελφών μαπούτσε.
Ακόμη και η αέναη παρουσία ορισμένων θεσμικών αξιωματούχων, όπως η Patricia Bullrich (2), συνάδει σαφώς με την αφήγηση της ιστορίας αυτής της Χώρας. Οι Bullrich, οι Pueyrredón, είναι η αληθινή κάστα που βρίσκεται στη γένεση της Αργεντινής.
Έχουν γίνει εκατομμυριούχοι με αυτό το Κράτος, έτσι όπως γίνονται σήμερα οι καινούργιοι πλούσιοι, και έχουν φυτέψει στα κεφάλια των ανθρώπων την ιδέα ότι το κύριο κακό αυτής της Χώρας είναι οι φτωχοί και οι ιθαγενείς.
Ο περονισμός των πολλών προηγούμενων «προοδευτικών» κυβερνήσεων ευνόησε αυτή την κατάσταση και δημιούργησε τις προϋποθέσεις για να προκύψει το τρομερό σημερινό σενάριο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τι σήμαιναν εκείνα τα χρόνια για τους Μαπούτσε, και κυρίως για εκείνους από εμάς που χτίσαμε, ξεκινώντας από την καρδιά του λαού mapuche-tehuelche, ένα σχέδιο αυτόνομης ζωής έξω από το Κράτος.
Για εμάς, για παράδειγμα, ήταν θέμα διακρίσεων στην πολιτική ζωή επειδή δεν ανήκαμε σε ένα κόμμα. Η καταστολή της κυβέρνησης που προηγήθηκε του Milei, αυτή της κεντροαριστεράς του Alberto Fernández, δημιούργησε για παράδειγμα το Ενωμένο Παταγονικό Κομάντο Comando Unificato Patagonico, έτσι όπως ο προοδευτικός κιρχνερισμός kirchnerismo είχε διατηρήσει τον ελευθεροκτόνο αντιτρομοκρατικό νόμο. Όλα αυτά ήταν που δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την ξαφνική και καταστροφική ανάπτυξη χαρακτήρων-προσωπικοτήτων όπως ο Milei.
Γιατί προτείνετε το Περιοδεύων Trawn; Περί τίνος πρόκειται;
Ένα trawn είναι ένα είδος κοινοβουλίου, έτσι το ονόμασαν οι χρονικογράφοι που έφτασαν στην Παταγονία, γύρω στο 1500, δηλαδή σε μια περιοχή που κατοικείται και ελέγχεται από αυτόχθονες πληθυσμούς, μεταξύ των οποίων ήταν και οι Μαπούτσε.
Οι χρονογράφοι εξεπλάγησαν με το πώς χιλιάδες ιθαγενείς συζητούσαν για μεγάλο χρονικό διάστημα, μέχρι την επίτευξη συμφωνιών, και θεωρούσαν αυτές τις συναντήσεις ως συνεδριάσεις ενός κοινοβουλίου. Όλες οι εμπορικές και οικονομικές στρατηγικές, καθώς και η αντίσταση και ο πόλεμος, συζητούνταν συλλογικά στο trawn και οι συναντήσεις ήταν επίσης πλανόδιες, επειδή πολλοί lonko προέρχονταν από άλλες κοινότητες.
Για να οικοδομήσουn μια ενωτική σκέψη ήταν απαραίτητο να συνεχίσουν για πολύ χρόνο. Αυτό θα προσπαθήσουμε να κάνουμε πάλι σήμερα με την πρόθεση να υπερασπιστούμε ένα ποτάμι που είναι μια από τις κύριες αρτηρίες της επαρχίας Chubut και Puelmapu (3).
Ο ποταμός πηγάζει από το λιώσιμο των παγετώνων της κορδιλλιέρας των Άνδεων και τροφοδοτείται από περισσότερους από 20 ποταμούς και ρυάκια που τροφοδοτούν την ποτάμια αρτηρία για πάνω από 800 χιλιόμετρα. Η ιστορία του λαού μου αναπτύχθηκε ως προϊόν αυτής της στοργής της φύσης.
Σήμερα κινδυνεύει επειδή οι πηγές έχουν ιδιωτικοποιηθεί και μεγάλο μέρος του ποταμού Chubut βρίσκεται στα χέρια των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, του Κατάρ, του Ισραήλ, της Benetton, με τη συνενοχή όλων των κρατικών και τοπικών κυβερνήσεων της Αργεντινής κατά παράβαση των συμφωνιών και του ίδιου του Συντάγματος, που προβλέπει κάποια προστασία της Παταγονίας.
Γι’ αυτό φύγαμε με αυτό το μεγάλο τροχόσπιτο, για να συνδέσουμε δώδεκα ή δεκατρείς κοινότητες Μαπούτσε που θα φιλοξενήσουν τις άλλες που θα φτάσουν, εκτός από τους κατοίκους των κωμοπόλεων και των πόλεων.
Θα ταξιδέψουμε από την πηγή στις εκβολές, συνδεόμενοι και συζητώντας για το πώς να συνεχίσουμε να αντιστεκόμαστε και να είμαστε οι διαχειριστές αυτών των υδάτων. Η πρώτη γραμμή άμυνας του ποταμού είναι, φυσικά, οι άνθρωποι που ζουν στις όχθες του.
Εκτός από τις κυβερνήσεις, αυτές οι κοινότητες σε ποιους άλλους αντιστέκονται;
Η άμυνα των υδάτων συνεπάγεται επίσης τον εντοπισμό του κύριου εχθρού, δηλαδή της μεταλλευτικής βιομηχανίας, στην οποία πολλές πόλεις και χωριά αντιστέκονται εδώ και μεγάλο διάστημα, πράγματι την έχουν απορρίψει μαζικά.
Η επαρχία του Ρίο Νέγκρο, από όπου πηγάζει ο ποταμός Chubut, έχει καταργήσει τους νόμους που προστατεύουν το περιβάλλον και τα ύδατα υπέρ αυτών των εταιρειών εξόρυξης. Η κυβέρνηση Milei θα καταστρέψει τώρα τις προστασίες που έγιναν για τους παγετώνες, τα νερά και την ίδια τη γη.
Λίγα χιλιόμετρα από την πηγή του ποταμού σκοπεύουν να ανοίξουν ένα ορυχείο μολύβδου. Ο λαός μαπούτσε έχει πλήθος εκφράσεων αλλά πάνω από όλα έχουμε εδραιώσει μια επιλογή που μας χαρακτηρίζει ως λαό, δηλαδή υπερασπιζόμαστε τη φύση και την επικράτεια.
Αυτή η άμυνα έχει ένα πλαίσιο σκέψης και φιλοσοφικό και μια πολιτική έκφραση που είναι ανταγωνιστική στον εξορυκτιστικό καπιταλισμό. Οι κυβερνήσεις, η προηγούμενη και η σημερινή, έχουν ευνοήσει τις διαδικασίες ξένων επενδύσεων και καταστροφής των τοπικών πόρων οι οποίοι είναι ζωή για εμάς.
Ποιες δυσκολίες και πρόοδο βιώνετε ως αυτόνομες ομάδες;
Υπάρχει μια κληρονομιά που έχουμε λάβει από τους ανθρώπους μας: την ικανότητα να υποστηρίζουμε μια αρχή οριζόντιας κοινωνίας που ρυθμίζεται ξεκινώντας από τις αρχές και τους ηλικιωμένους, αλλά και από τους νέους και τα παιδιά, σε τέλεια ισορροπία και αρμονία, ώστε η κοινωνία να έχει την ευκαιρία, τη δυνατότητα να ευημερεί.
Αυτή είναι η κληρονομιά των προγόνων μας. Οι ισπανοί απέτυχαν να νικήσουν τον λαό μαπούτσε γιατί δεν είχε έναν θεό ήλιο, έναν βασιλιά ή έναν μονάρχη, ενώ αυτοί υιοθετούσαν στρατιωτικές στρατηγικές βασισμένες στον πόλεμο στις πυραμιδικές κοινωνίες όπως οι ευρωπαϊκές. Οι ήττες των ισπανών επέτρεψαν στον λαό μαπούτσε να ζήσει σε ελευθερία για περισσότερα από 300 χρόνια.
Αυτή είναι μια κληρονομιά που μπορούμε να μεταφέρουμε και στην εποχή μας παρά την πολυπλοκότητα της μετακίνησης ως πιο οριζόντιες αυτόνομες ομάδες. Εδώ στο Chubut έχουμε διατηρήσει τη μορφή του trawn και του κοινοβουλίου χωρίς «αίθουσες ελέγχου και σκηνοθεσίας» για όσους έχουν εξουσία και χωρίς κεντρικές πολιτικές κατευθύνσεις.
Είμαστε αυτόνομες κοινότητες που συγκεντρώνονται όταν η κατάσταση το απαιτεί. Μερικές φορές η διάρθρωση σε αποστάσεις τόσο μεγάλες όσο αυτές στην Παταγονία είναι πολύ δύσκολη. Τα αδέρφια που έρχονται από το Ngulumapu (Χιλή) μας λένε: «Το να είσαι μαπούτσε στην Παταγονία είναι πολύ δύσκολο». Στην πραγματικότητα, αυτοχρηματοδοτήσαμε αυτό το trawn με αρκετές δυσκολίες.
Σημαίνει κάτι για εσάς ο πρόσφατος εορτασμός της 30ής επετείου από την ζαπατιστική εξέγερση;
Ο ζαπατισμός με ενέπνευσε. Ήμουν πολύ μικρός όταν εμφανίστηκε το levantamiento-ο ξεσηκωμός και πάντα ήμουν πολύ προσεκτικός σε αυτό που συμβαίνει στον κόσμο των ζαπατίστας. Ακόμα είμαι. Στα τέλη Ιανουαρίου, μια τεράστια πυρκαγιά κατέστρεψε μέρος του Εθνικού Πάρκου Los Alerces, στην επαρχία Chubut της Παταγονίας.
Ο κυβερνήτης της επαρχίας, Ignacio Torres, κατηγόρησε δημόσια και σκανδαλωδώς τη Moira Millan, τη δίδυμη αδερφή του Mauro και γνωστή, ακόμη και διεθνώς, ως ηγετική φυσιογνωμία της αυτόχθονης αντίστασης και του φεμινισμού μεταξύ των Μαπούτσε στην Αργεντινή, για terricidio, τη συστηματική καταστροφή όχι μόνο του απτού οικοσυστήματος, αλλά και του πολιτιστικού και πνευματικού που το κατοικεί.
Η κατηγορία χρησιμεύει για να υποστηρίξει τη στρατιωτικοποίηση και την επικοινωνιακή εικόνα του εσωτερικού «τρομοκράτη» εχθρού, αλλά είναι εξαιρετικά παράδοξη γιατί αυτές οι πρακτικές πραγματοποιούνται παραδοσιακά από το real estate κεφάλαιο, το οποίο καίει τα δάση και στη συνέχεια επιβάλλει τις δικές του πρωτοβουλίες κερδοσκοπίας της γης.
Κλείνοντας, θα ήθελα να μου πείτε κάτι παραπάνω για την πνευματικότητα μαπούτσε
Είναι καλό να γνωρίζουμε ότι υπάρχουν κοινωνίες σαν τη δική μας που δεν είναι ούτε μονοθεϊστικές ούτε πολυθεϊστικές. Είναι κοινωνίες οι οποίες έχουν αλληλεπιδράσει έντονα με τη φύση, που μπόρεσαν να αποκωδικοποιήσουν το μήνυμα της φύσης όπως έκαναν οι πρόγονοί μας.
Αποκωδικοποίησαν τον τρόπο επικοινωνίας με κάθε ένα στοιχείο της φύσης, και κάπως έτσι γεννήθηκε η γλώσσα μας. Εμείς είμαστε μέρος αυτού του άπειρου κόσμου του πνεύματος. Η φύση δεν επεμβαίνει στην ανθρώπινη ηθική, μας δίνει τροφή και νερό αλλά απαιτεί πλήρη αμοιβαιότητα και γι’ αυτό πρέπει να την υπερασπιζόμαστε και να την τιμούμε, μα και επειδή είναι η Mapu (η γενέτειρά μας) και εκεί υπάρχουν οι πρόγονοί μας.
Να γιατί παλεύουμε ενάντια στη λεηλασία, ενάντια στα μεγάλα εξορυκτικά έργα και τα φράγματα, ενάντια στον εξορυκτισμό. Αυτό το διεστραμμένο σύστημα μας έχει στιγματίσει ως τρομοκράτες, γιατί πολεμάμε για την υπεράσπιση της ζωής.
Σημειώσεις
- Στη γλώσσα μας, το Lofείναι μια κοινότητα, μια από τις βάσεις της κοινωνικής οργάνωσης του λαού mαπούτσε, αλλά ακόμη και σε αυτήν την περίπτωση η έννοια της κοινότητας διαφέρει ριζικά από αυτό που έχουμε συνηθίσει στη Δύση. Και είναι περίεργο, και ταυτόχρονα ποιητικό, ότι η ιδέα της κοινότητας ήταν από τις πρώτες που έπρεπε να ξαναμάθουμε. Επειδή είναι μέσα σε αυτή την έννοια η οποία είναι τόσο οικεία και ουσιαστική στον σύγχρονο Δυτικό κόσμο, βάση πολλών κοινωνικών και πολιτιστικών διεκδικήσεων που γεννήθηκαν στο όνομα της μάχης ενάντια στο καπιταλιστικό σύστημα, που ο λαός μαπούτσε αναγνωρίζει μια από τις πρώτες μεγάλες διαφορές. Είναι διαφορετική από τη δυτική αντίληψη της κοινότητας ως μιας ομάδας ανθρώπων που μοιράζονται ορισμένα στοιχεία, όπως μια γεωγραφική τοποθεσία, μια γλώσσα, ήθη έθιμα και αξίες.
I mapuche αναγνωρίζουν όλα τα όντα που κατοικούν στην περιοχή ως μέλη του Lof. Ακόμα κι εκείνα που σύμφωνα με τη δυτική μας οπτική για τον κόσμο κατατάσσουμε ως άψυχα, δίχως ζωή: από τα ποτάμια στους καταρράκτες, από τα δάση στα βουνά, από τα ζώα στις πέτρες, ακυρώνοντας έτσι την ανθρωποκεντρική οπτική που χωρίζει το ανθρώπινο ον, πάντα ανώτερο και πάντα τέλειο, από τα στοιχεία που στη Δύση ονομάζουμε φύση. Εκείνα που βλέπουμε ως μια σειρά από στοιχεία, ξένα προς εμάς, στα οποία δεν αναγνωρίζουμε το δικαίωμα της ύπαρξης χωρίς την ανθρώπινη μεσολάβηση (πάρθηκε από www.tbqvoices.com/anche-le-pietre)
- Νυν υπουργός Εσωτερικών, ανήκει σε μια οικογένεια που συμμετείχε στην «Κατάκτηση της Ερήμου» (1878-1885) όταν οι αυτόχθονες Pampa, Ranquel, Mapuche και Tehuelche απαλλοτριώθηκαν από τα εδάφη τους.
- Επικράτεια μαπούτσε ανατολικά των Άνδεων, δηλαδή στη σημερινή Αργεντινή.
α] lof: βασική μορφή κοινωνικής οργάνωσης του λαού μαπούτσε, που αποτελείται από μια οικογενειακή φυλή ή γενεαλογία που αναγνωρίζει την εξουσία ενός lonco (αρχηγού-cacique)
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος Comune.info
