28/08/2024
Το 1970 το περιοδικό Monthly Reviewδημοσίευσε δύο εισηγήσεις των μαρξιστών οικονομολόγων Arghiri Emmanuel και Charles Bettelheim σχετικά με το θέμα των οικονομικών βάσεων της ταξικής αλληλεγγύης μεταξύ εργαζομένων σε πλούσιες και φτωχές Xώρες 1, γράφει ο Leonardo Bargigli.
Στο άρθρο του ο Bettelheim υποστήριζε ότι η κύρια αντίφαση μέσα στην καπιταλιστική κοινωνία είναι πάντα αυτή μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας. Εφόσον τόσο οι εργαζόμενοι στις πλούσιες όσο και στις φτωχές Χώρες απαλλοτριώνονται από την πλεονάζουσα εργασία τους, και οι δύο έχουν συμφέρον να στραφούν εναντίον των καπιταλιστών τους, σχηματίζοντας μια διεθνή συμμαχία για το σκοπό αυτό.
Σε αντίθεση με τον Bettelheim, που ξεκινούσε από τη θεωρία, ο Emmanuel ξεκινούσε από τα γεγονότα, τα οποία μαρτυρούσαν τη συμμετοχή της μεγάλης πλειοψηφίας της εργατικής τάξης των πλούσιων χωρών στην καπιταλιστική συνδιαχείριση εκείνης της εποχής.
Σύμφωνα με τον ίδιο, ενάντια σε αυτή την μαρτυρία δεν ωφελούσε καθόλου η έκκληση στη θεωρία, καθώς και στον «οπορτουνισμό» ή την «προδοσία» του προλεταριάτου από πλευράς μιας περιορισμένης «εργατικής αριστοκρατίας».
Το συμπέρασμά του ήταν ανελέητο: «Μετά από έναν αιώνα κοινωνικών και πολιτικών αγώνων, οι μάζες είχαν τον χρόνο να δώσουν στον εαυτό τους τους ηγέτες και τα κόμματα που τους αξίζουν.”
Όσο άβολα ήταν τα συμπεράσματά του, η μέθοδος του Emmanuel ήταν καθαρά μαρξιστική. Εφόσον το εποικοδόμημα καθορίζεται τελικά από τη δομή, αν παρατηρήσουμε ότι η πλειοψηφία της εργατικής τάξης είναι έτοιμη να ακολουθήσει τις πολιτικές της δικής της αστικής τάξης, είναι ένα σταθερά μαρξιστικό συμπέρασμα να συμπεράνουμε ότι η εργατική τάξη έχει κοινά οικονομικά συμφέροντα με αυτήν.
Η δυσάρεστη αλήθεια που διακηρύσσει ο Emmanuel είναι λοιπόν η εξής: στις πλούσιες Χώρες η πλειονότητα της εργατικής τάξης (για να μην αναφέρουμε τους μισθωτούς γενικά) βελτιώνει την ευημερία της επωφελούμενη από μέρος των μερισμάτων της ιμπεριαλιστικής ληστείας, και επομένως δεν έχει κανένα υλικό ενδιαφέρον για τη δημιουργία μιας διεθνούς συμμαχίας με την εργατική τάξη των φτωχών Χωρών.
Δεν θα ήθελα να εστιάσω σε ποια ακριβώς είναι τα κανάλια από τα οποία ρέουν τα οφέλη του ιμπεριαλισμού, ούτε στην έκτασή τους. Πολύ λιγότερο θα ήθελα να αρνηθώ ότι αυτά τα οφέλη μπορούν να συνυπάρχουν με εκτεταμένους μηχανισμούς εσωτερικής εκμετάλλευσης, ούτε ότι οι διαδικασίες εκμετάλλευσης στη Δύση έχουν ενταθεί τις τελευταίες δεκαετίες, ούτε ότι υπάρχουν δραματικά κοινωνικά προβλήματα που ταλαιπωρούν μεγάλα τμήματα των κοινωνιών μας.
Ούτε θα ήθελα να παραμελήσω τη συγκεκριμένη εξέλιξη της δυτικής εργατικής τάξης, όπου επαναστατικές και αντεπαναστατικές τάσεις συγκρούστηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα, μερικές φορές βίαια, συχνά υπό τα ραντάρ.
Η ιστορία των αποτυχημένων επαναστάσεων στη Δύση είναι φτιαγμένη από βίαιη καταστολή, όταν όχι καθαρού εσωτερικού πολέμου. Με άλλα λόγια, η δυτική μπουρζουαζία έπαιξε έναν ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση της εργατικής τάξης σύμφωνα με τα συμφέροντά της, χρησιμοποιώντας το βίαιο μπράτσο του νόμου όταν χρειαζόταν.
Αλλά (και αυτό είναι το θεμελιώδες σημείο) αν η μπουρζουαζία καταφέρνει να επιβάλει την ηγεμονία της είναι, επίσης και πάνω απ’ όλα, διότι ξέρει να χρησιμοποιεί τη μόχλευση του άμεσου υλικού συμφέροντος μεγάλου μέρους της εργαζόμενης τάξης προς δικό της όφελος.
Επιστρέφουμε έτσι στη δυσάρεστη αλήθεια του Εμμανουέλ, που είναι πιο σημαντικό από ποτέ να έχουμε κατά νου σήμερα, επειδή είμαστε μέρος μιας Δύσης που βιώνει μια πολύ βαθιά κρίση προοπτικών. Ο έντονος πολιτικός ανταγωνισμός ανάμεσα σε ένα παρακμιακό φιλελεύθερο στρατόπεδο και ένα ανερχόμενο λαϊκιστικό-αντιδραστικό στρατόπεδο είναι ο καθρέφτης μιας αστικής τάξης διχασμένης όσο ποτέ μεταξύ ανοιχτότητας και απομόνωσης, που παρασύρει τη δυτική εργατική τάξη στη δίνη των δικών της αντιφάσεων.
Παραδόξως, η διαφωνία-διαμάχη για την παγκοσμιοποίηση σήμερα δεν προέρχεται από τον παγκόσμιο Νότο, αλλά από την ίδια τη Δύση. Ενώ η πολυπολικότητα στοχεύει να θέσει τις διεθνείς οικονομικές σχέσεις σε νέα θεμέλια, η Δύση δρα καταστροφικά επειδή φοβάται ότι θα χάσει την ηγεμονία της.
Η νεοφιλελεύθερη στρατηγική βασίστηκε στην ιδέα ότι η σύγκλιση προς το δικό της οικονομικό και πολιτισμικό μοντέλο θα επέτρεπε στη Δύση να αναδιαμορφώσει τα παγκόσμια πολιτικά συστήματα, αρχειοθετώντας οριστικά τις πολιτικές εμπειρίες που γεννήθηκαν από επαναστατικές διαδικασίες και διαδικασίες αποαποικιοποίησης για να τις αντικαταστήσει με εφησυχασμένα καθεστώτα.
Σε αυτή τη στρατηγική τον κύριο ρόλο παίζει η ήπια δύναμη, soft power, την οποία εξάγει τη Δύση ως χώρο ελευθερίας, ευκαιριών και δικαιωμάτων για όλους, χρησιμοποιώντας τα δικά της οχήματα επιρροής για το σκοπό αυτό.
Τα τελευταία χρησιμοποιούνται πρώτα για να δημιουργήσουν και μετά να τοποθετήσουν τους εσωτερικούς τους αναφορείς στην εξουσία. Όταν αυτό το πρόγραμμα συναντά αντίσταση, καταφεύγει σε εσωτερικές ανατροπές και υπονομεύσεις, πραξικοπήματα, «έγχρωμες επαναστάσεις». Αν αυτό δεν είναι αρκετό, παίζεται το χαρτί της στρατιωτικής επίθεσης που διεξάγεται μονομερώς ή μέσω του ΝΑΤΟ.
Στο νεοφιλελεύθερο σκηνικό, επικρατεί σε εξωτερικό επίπεδο η ώθηση προς την ενσωμάτωση, χάρη σε μια εξαιρετικά ασύμμετρη οικονομική κατάσταση, η οποία αποφέρει τεράστια οφέλη στο δυτικό κεφάλαιο.
Εσωτερικά επικρατεί η ρητορική της ενσωμάτωσης για να αφομοιώσει τις μεταναστευτικές συνιστώσες. Σε αντάλλαγμα για μια υπόσχεση ευημερίας, καλούνται να αποδεχτούν τη διαγραφή της ταυτότητάς τους και την άνευ όρων αφομοίωση των λεγόμενων δυτικών αξιών.
Εν ολίγοις, ο νεοφιλελευθερισμός οραματίζεται τον απόλυτο έλεγχο της Δύσης τόσο σε διεθνές όσο και σε εσωτερικό επίπεδο. Όταν το πρώτο αρχίζει να εκπίπτει, και το δεύτερο ξεκινά να τρίζει.
Τότε μια διαφορετική επιλογή παίρνει ισχύ, ωθώντας προς μια ανασυγκρότηση ταυτότητας που θα δαπανηθεί σε μια άμεση στρατιωτική σύγκρουση με έναν εχθρό που είναι πολύ πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί από ό,τι στο παρελθόν.
Ο μιλιταρισμός ανακτά ύψος ως επιλογή προτεραιότητας στο εξωτερικό επίπεδο, και συνοδεύεται από ένα κύμα προστατευτικών πολιτικών. Ως αποτέλεσμα, οι πιο ανταγωνιστικές και καινοτόμες σφαίρες κεφαλαίου ενδέχεται να τιμωρούνται.
Αντίθετα, οι λιγότερο ανταγωνιστικοί τομείς, που συνδέονται περισσότερο με την εσωτερική αγορά και τις δημόσιες δαπάνες, ιδίως οι στρατιωτικές, επωφελούνται από τη στροφή του προστατευτισμού.
Αυτή είναι η οικονομική βάση του δραματικού πολιτικού ρήγματος μέσα στις δυτικές ελίτ. Η οικοδόμηση της συναίνεσης για τη λαϊκιστική-αντιδραστική επιλογή περνά μέσα από την έκκληση για υπεράσπιση των άμεσων συμφερόντων του λευκού προλεταριάτου σε αντίθεση με αυτά του πολυεθνικού προλεταριάτου.
Η ευθύνη για τις οικονομικές δυσκολίες αποδίδεται στον εξωτερικό ανταγωνισμό, είτε εκπροσωπείται από τη μετανάστευση είτε από τα κινεζικά προϊόντα. Οι υποδείξεις του προστατευτισμού και ενός συστήματος πρόνοιας-ευημερίας, di un welfare που επαναπροσδιορίζεται επάνω σε φυλετικές βάσεις προτείνονται στις πιο φτωχές συνιστώσες του λευκού πληθυσμού, καθώς και στις πιο ενσωματωμένες συνιστώσες της εργατικής τάξης, ως απαντήσεις ικανές να διατηρήσουν εκείνη την ευημερία που το σύστημα δεν είναι πλέον σε θέση να διασφαλίσει.
Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι αυτές οι προτάσεις λαμβάνουν τη συναίνεση των πλατιών λαϊκών στρωμάτων. Αυτό επιβεβαιώνει για άλλη μια φορά την άβολη αλήθεια του Εμμανουέλ, δηλαδή πως ένα σημαντικό μέρος του προλεταριάτου είναι πρόθυμο να ακολουθήσει την μπουρζουαζία του, όπως χθες στο επίπεδο της σοσιαλδημοκρατικής συμβατότητας, έτσι και σήμερα στο λαϊκιστικό-αντιδραστικό επίπεδο.
Αυτή η συνιστώσα σχηματίζει τη μάζα ελιγμών που είναι απαραίτητη για την πειθαρχία του πολυεθνικού προλεταριάτου στο εσωτερικό μέτωπο, καθώς και για την ώθηση της κοινωνίας στο κεκλιμένο επίπεδο του πολέμου.
Και για τα δύο καθήκοντα, είναι λειτουργική η εκ νέου πρόταση μιας φυλετικής ιεραρχίας βασισμένης στον υπερασπισμό της ανωτερότητας των λευκών, η οποία επικρατεί με ολοένα και πιο σαφείς όρους.
Έτσι καταλήγουμε στα λειτουργικά συμπεράσματα του συλλογισμού. Πρώτον, δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι τμήματα των δυτικών εργατικών τάξεων κινητοποιούνται με αντιδραστική έννοια, δεδομένων των δομικών και υπερδομικών παραγόντων που λειτουργούν στις ιμπεριαλιστικές κοινωνίες.
Δεύτερον, δεν πρέπει ποτέ να δικαιολογούμε εκείνους που αφήνονται να καθοδηγούνται από τo φυλετικό μίσος, και θα πρέπει να θεωρούμε ως συνοδοιπόρους μόνο εκείνους που είναι έτοιμοι να ανοιχτούν σε όλο τον κόσμο με πνεύμα αδελφοσύνης. Τρίτον, είναι επείγον να ενισχυθεί ο αγώνας για ειρήνη και αδελφοσύνη μεταξύ όλων των λαών μέσα στις δυτικές κοινωνίες.
Οι παλαιστινιακές σημαίες που κυματίζουν στις αντιφασιστικές διαδηλώσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο μας δείχνουν το δρόμο να ακολουθήσουμε, γιατί στέλνουν ένα μήνυμα αλληλεγγύης που δεν μπορεί να χειραγωγηθεί ή να εκμεταλλευτεί.
Αντίθετα, η λογοκρισία της αλληλεγγύης με την Παλαιστίνη στις διαδηλώσεις αντί-AfD στη Γερμανία δείχνει τα όρια μιας δυτικής αριστεράς που δεν έχει ακόμη λογαριαστεί με το παρελθόν της και που τείνει να επαναπροτείνει τους αποικιακούς κανόνες της.
Η νεοφιλελεύθερη αριστερά δεν μπορεί να αντιταχθεί στη δεξιά γιατί συμμερίζεται τους βασικούς της στόχους. Αλλά η ριζοσπαστική αριστερά δεν μπορεί να αντιταχθεί στη νεοφιλελεύθερη αριστερά εάν αποδέχεται τις ίδιες συμβατότητες και ακολουθεί την ίδια λογική στην εξωτερική πολιτική.
Η διεθνής αλληλεγγύη είναι το καλύτερο αντίδοτο στις εργαλειοποιήσεις, διότι ο απελευθερωτικός αγώνας των καταπιεσμένων λαών δεν είναι συμβατός ούτε με τον ρατσισμό ούτε με τον νεοφιλελεύθερο κοσμοπολιτισμό.
Ομοίως, πρέπει να έχουμε ξεκάθαρο πως ο αγώνας για την ειρήνη, για την ελευθερία και την ίση αξιοπρέπεια όλων των λαών είναι ασύμβατος με τον εθνικισμό και τον προστατευτισμό, όσο και με τον μιλιταρισμό.
Είναι ζήτημα να θέσουμε την παγκοσμιοποίηση σε νέες βάσεις για να προχωρήσουμε στον δρόμο της διεθνούς αλληλεγγύης και του σοσιαλισμού, όχι να επιστρέψουμε προς ένα παρελθόν που δεν έχει τίποτα θετικό να προσφέρει.
1Χρωστάω στον Francesco Macheda γι’ αυτή την υπόδειξη.
Σε εμάς τώρα: 24/8/2024 ΥΨΩΘΗΚΕ ΠΑΝΩ ΜΕ ΣΥΝΘΗΜΑ : «ΛΕΥΤΕΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ» στο κατάμεστο Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων στην Ορέστεια, από μέλη του Αυτόνομου Στεκιού Καβάλας και Αλληλέγγυους, η ανταπόκριση του κόσμου , καθώς και των παραγόντων & ηθοποιών της ΟΡΕΣΤΕΙΑΣ ήταν συγκινητική!
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος org
